"Widzieliście jak Ziemia się kręci? Chcielibyście to zobaczyć? Przyjdźcie w czwartek do Panteonu. Wspaniały pokaz wymyślony przez p.
Leona Foucaulta odbędzie się tam, w obecności publiczności, w najpiękniejszym otoczeniu: a wahadło zawieszone fachową ręką p.
Fromenta pod kopułą Soufflota zademonstruje przed oczami wszystkich ruch obrotowy naszej planety". Tak gazety zachęcały paryżan do oglądania niezwykłego eksperymentu w dniu 27 marca 1851 r. Pierwsze wahadło długości 2 m, Foucault puścił w ruch w swojej piwnicy na początku stycznia. Do oglądania drugiego, 11-metrowego, zawieszonego w Obserwatorium Paryskim, zaprosił wybranych 3 lutego. Teraz przyszła kolej, by urządzić publiczny pokaz w Panteonie. Ważąca 28 kg kula wisiała na drucie stalowym długim na 67 m. Z elementarnych praw fizyki wynika, ze czas przejścia kuli wahadła między skrajnymi punktami (pół okresu) wynosił 8,2 sekundy.
Pokaz wzbudził wielkie zainteresowanie. Po raz pierwszy można było naocznie się prze-konać, że Ziemia się kręci. Wyjaśnijmy: płaszczyzna drgań wahadła jest niezmienna w przestrzeni. Tymczasem obserwują wahadło Foucaulta, widzimy, że się obraca (patrzący z zewnątrz astronauta stwierdzi, że to Ziemia obraca się pod wahadłem). Szybkość obrotu zależy od szerokości geograficznej: na biegunie płaszczyzna wahań obraca się o 360 stopni w ciągu doby, na równiku obrotu nie widać w ogóle. W Gdańsku trochę łatwiej go zaobserwować niż w Paryżu: pełny obrót płaszczyzny wahań trwa u nas 29 godz. 32 min 6,5 s. - o 2 godz. 20 min 40 s. krócej niż tam. Na zaobserwowanie przesunięcia o kąt jednego stopnia trzeba 4 min 55 s. (w Paryżu 5 min 18,5 s., na biegunie 4 min).}
Niedługo po otrzymaniu wiadomości o eksperymencie Foucaulta dwaj członkowie gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego,
Frieidrich Strehlke i
Karl Theodor Anger, powtórzyli go w domu Przyrodników przy ul. Mariackiej (obecnie Muzeum Archeologiczne). Następnie Towarzystwo rozpisało konkurs na opracowanie teorii ruchu wahadła na obracającej się Ziemi. Nagrodę zdobył dyrektor obserwatorium astronomicznego w Gotha,
Peter Andreas Hansen - członek gdańskiego Towarzystwa od 1849 r. Jego pionierską rozprawę pt. "Teoria ruchu wahadła z uwzględnieniem kształtu i ruchu Ziemi" opublikowano w wydawanych przez Towarzystwo Przyrodnicze "Pismach" w roku 1853.
Po powstaniu
Politechniki Gdańskiej w 1904 r. wahadło Foucaulta stale się stałym elementem pokazów ilustrujących wykłady fizyki. Podobnie było i po 1945 r. Od niedawna na przykrytym szklanym dachem wewnętrznym dziedzińcu Politechniki możemy podziwiać nowe wahadło, dzieło dr. inż.
Bogusława Kusza z Katedry Fizyki Ciała Stałego - znacznie dłuższe niż tamto pokazowe. Ważąca 64 kg metalowa soczewka wisi na drucie długości 26 m. Obserwację wahań ułatwia promień lasera. Elektromagnes umieszczony w punkcie zawieszenia podtrzymuje wahania, które bez niego po pewnym czasie by zanikły. Chcecie zobaczyć, jak Ziemia się kręci? Przyjdźcie na Politechnikę!
Filmy
