Gdański bogacz z najstarszym zegarkiem

Marcin Stąporek

15 września 2010 (artykuł sprzed 13 lat)

Opinie (44)

„Portret kupca Georga Giesego” namalowany przez Hansa Holbeina młodszego z 1532 r.

Płaskorzeźba przedstawiająca Hansa Holbeina młodszego na kamienicy przy ul. Węglarskiej w Gdańsku.

Miniaturowy portret gdańskiego patrycjusza Heinricha Schwartzwalda, namalowany przez Holbeina w 1543 r., należał przed wojną do gdańskiego Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum).

Oglądając prezentowane właśnie w Gdańsku obrazy Van Eycka i Breughela łatwo popaść w kompleksy. Poza "Sądem Ostatecznym" Hansa Memlinga w Gdańsku takich arcydzieł nie ma. A kiedyś było: co prawda jedno, ale najwyższej europejskiej klasy.

Jest w kanonie największych arcydzieł malarstwa europejskiego obraz, który przedstawia jednego z mieszkańców Gdańska i być może kiedyś znajdował się w tym mieście. Chodzi o namalowany przez Hansa Holbeina młodszego "Portret kupca Georga Giesego" z 1532 r.

Sportretowany mężczyzna należał do jednej z ówcześnie najzamożniejszych familii patrycjuszowskich Gdańska. Jego kilkanaście lat starszy brat, Tiedemann Giese, zrobił karierę duchowną jako biskup chełmiński, a później warmiński.

Urodzony w 1497 r. Georg Giese miał życiorys typowy dla ludzi ze swego środowiska: za młodu uczył się zawodu kupieckiego w kantorach znajdujących się w różnych ośrodkach hanzeatyckich, potem na kilka lat osiadł w Londynie, gdzie Hanza posiadała jedną ze swych najważniejszych placówek, tzw. Stalowy Dwór (ang. Steelyard, niem. Stalhof). To właśnie w Londynie powstał obraz Hansa Holbeina.

W 1535 r. Georg powrócił do Gdańska i ożenił się z córką toruńskiego rajcy, Christiną Krüger. W następnym roku został ławnikiem Głównego Miasta, po trzech latach zastępcą seniora, a w 1540 seniorem Ławy. Od 1545 aż do śmierci w 1562 zasiadał w Radzie Miejskiej, ponadto dwukrotnie - w latach 1554 i 1558 - piastował prestiżowy urząd królewskiego burgrabiego w Gdańsku.

Wspomniany portret kupca znajduje się dziś w galerii malarstwa w Berlinie. O tym, kogo przedstawia, mówi widoczna nad głową portretowanego kartka: "Διςνχων i Imagine Georgii Gysenii/ Ista, refert vultus, qua cernis, Imago Georgi/ Sic oculos viuos, sic habet ille genas/ Anno aetatis suae xxxiiij/ Anno dom 1532" (Dystychon o portrecie Georga Giesego/ To, co widzisz, to obraz Georga/ jak żywe są jego oczy, jak kształtne policzki/ w wieku 34 lat/ roku pańskiego 1532). Nazwisko umieszczone jest zresztą także w adresie listu, który kupiec trzyma w dłoniach: "Dem Erszamen/Jorgen gisze to lunden/in engelant mynem/broder to handen" (Do rąk mojego brata, czcigodnego Jerzego Giese w Londynie, w Anglii), a także pod wypisaną na ścianie łacińską sentencją "Nulla sine merore voluptas", co można przetłumaczyć jako "nie ma radości bez smutku".

Giese pozuje do portretu w kantorze, ubrany w kosztowny strój, m.in. czerwoną jedwabną koszulę i kapelusz z czarnego aksamitu; otoczony jest równie zbytkownymi przedmiotami, w większości umieszczonymi na stojącym przed nim stole, nakrytym wzorzystym obrusem. Są to m.in. nożyczki, pierścień i puszka z monetami. Ciekawostkę stanowi dobrze widoczny pozłacany zegar puszkowy - jeden z pierwszych zegarków przeznaczonych do noszenia przy sobie, z pewnością niezwykle kosztowny. Obraz Holbeina stanowi najstarsze znane w ikonografii przedstawienie takiego zegara. Ważną rolę odgrywa umieszczony na stole wazonik z przezroczystego szkła weneckiego, także wyrób luksusowy, w którym umieszczono kilka kwiatów: goździki, rozmaryn, hyzop, żółty krwawnik. Jak pisze prof. Teresa Grzybkowska, rośliny te mają podkreślać charakter portretowanego: miłość, wierność i skromność. Dało to podstawę do hipotezy, że portret powstał z okazji zaręczyn i w takim razie był być może darem dla narzeczonej Georga, Christiny. Czy w okresie późniejszym należał do obojga małżonków i znajdował się w ich gdańskiej kamienicy? Tego pewnie już nigdy się nie dowiemy.

Georg Giese nie był jedynym gdańszczaninem sportretowanym przez Hansa Holbeina. Przedwojenne gdańskie Stadtmuseum chlubiło się miniaturowym portretem z 1543 r., przedstawiającym młodzieńca z innej rodziny gdańskich patrycjuszy, Heinricha Schwartzwalda. Niestety, obraz ten zaginął w zawierusze wojennej i jego obecne miejsce pobytu nie jest znane. O losach innych zaginionych gdańskich dzieł sztuki możesz przeczytać w naszym artykule pt. Trudne powroty: Jak zrabowane dzieła sztuki wracały nad Motławę.

Pozostał za to w Gdańsku wizerunek samego Holbeina. Co prawda nie malowany, a płaskorzeźbiony. Można go zobaczyć na fasadzie kamienicy na rogu ul. Węglarskiej i Św. Ducha

. Któryś z dawnych właścicieli budynku postanowił ozdobić go wizerunkami czterech "dawnych mistrzów". Czytelnikom portalu pozostawiamy odgadnięcie nazwisk pozostałej trójki malarzy, którzy zostali uwiecznieni na tej kamienicy. Podpowiemy tylko, że są to nazwiska z tej samej, co Holbein młodszy, a może nawet jeszcze wyższej kategorii artystów.

Chciałbym podziękować Ewie i Łukaszowi Karczyńskim, którzy zidentyfikowali portret Hansa Holbeina młodszego przy ul. Węglarskiej i podzielili się swoim odkryciem z czytelnikami Forum Dawny Gdańsk.

O autorze

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Wydarzenia

Van Eyck - Memling - Bruegel. Arcydzieła malarstwa z kolekcji Brukenthal National Museum w Sibiu (19 opinii)

(19 opinii)

10-15 zł

wystawa

Zobacz także

Giganci malarstwa w Gdańsku

10 września 2010 (46 opinii)

Flamandzcy i holenderscy mistrzowie malarscy przyjadą do Gdańska z Rumunii

Flamandzcy mistrzowie przyjadą z Rumunii

4 sierpnia 2010 (32 opinie)

Opinie (44) ponad 10 zablokowanych

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-09-15 15:20

Niemiecki kupiec, niemiecki malarz, niemiecki obraz (6)

wnioski wyciągnijcie sobie sami

expert
13 lat
- 16 36
Twoja opinia

Zmień treść

wnioski wyciągnijcie sobie sami
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-09-15 16:14
  
  i niemieckie miasto (1)
  
  13 lat
  - 1 13
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2010-09-16 00:27
    
    piszesz o Londynie?
    
    Według tekstu w tym właśnie mieście namalowany został kupiec.
    
    13 lat
    
    6 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Według tekstu w tym właśnie mieście namalowany został kupiec.
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-09-15 16:09
  
  a Kopernik była kobietą
  
  13 lat
  - 8 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  a Kopernik była kobietą
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-09-15 15:27
  
  ciekawe
  
  bo jakoś na mapach z tego okresu nie ma śladu Niemiec:D
  
  13 lat
  - 10 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  bo jakoś na mapach z tego okresu nie ma śladu Niemiec:D
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-09-15 15:26
  
  Debil z Ciebie i tyle !
  
  Założe się jeszcze... że gdyński he he he. Wejdź "pseudopolaku", do tematu o wieżowcach i tam pisz jaki jesteś nowoczesny, rozwinięty i tolerancyjny.
  
  volkswagen golf
  13 lat
  - 14 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Założe się jeszcze... że gdyński he he he. Wejdź "pseudopolaku", do tematu o wieżowcach i tam pisz jaki jesteś nowoczesny, rozwinięty i tolerancyjny.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-09-15 15:24
  
  a pomyslales ze w gdansku kiedys nie tylko polacy mieszkalo...
  
  globi
  13 lat
  - 14 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  a pomyslales ze w gdansku kiedys nie tylko polacy mieszkalo...
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-09-15 23:24

kto mu te kudły trefił?

fryzjer Dżeksona???

ziuta
13 lat
- 1 3
Twoja opinia

Zmień treść

fryzjer Dżeksona???
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-09-15 17:03

(1)

zajefajna cerata na stole

ochkarol
13 lat
- 5 5
Twoja opinia

Zmień treść

zajefajna cerata na stole
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-09-15 22:29
  
  takie same są na Orunii w 1001 drobiazgów...
  
  13 lat
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-09-15 15:42

nawet jeśli tak

to co z tego, wtedy nie było tam miasta tylko łąki. Miasto Gdynia jest historycznie polskie i tylko polskie (choć był okres - II wś gdy panoszyli się tam niemcy i tylko szkód narobili). W Gdańsku na odwrót, bo Gdańsk jest historycznie niemiecki, choć obecnie zasiedlony przez "gdańszczan" zza Buga.

13 lat
- 1 2
Twoja opinia

Zmień treść

to co z tego, wtedy nie było tam miasta tylko łąki. Miasto Gdynia jest historycznie polskie i tylko polskie (choć był okres - II wś gdy panoszyli się tam niemcy i tylko szkód narobili). W Gdańsku na odwrót, bo Gdańsk jest historycznie niemiecki, choć obecnie zasiedlony przez "gdańszczan" zza Buga.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-09-15 13:45

dobre (5)

Staranne i dobre opracowanie. Lubie takie wyjasnienia nawiązujące do historii

Piotr I
13 lat
- 54 1
Twoja opinia

Zmień treść

Staranne i dobre opracowanie. Lubie takie wyjasnienia nawiązujące do historii
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-09-15 13:50
  
  chciałbym takie przeczytać o gdańskich synagogach (4)
  
  13 lat
  - 10 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2010-09-15 13:59
    
    Owszem, to ciekawy temat... (2)
    
    ...ale myślę, że mogły natknąć się sporą ilość głupich komentarzy
    
    13 lat
    
    6 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    ...ale myślę, że mogły natknąć się sporą ilość głupich komentarzy
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2010-09-15 14:24
      
      a teraz to jest ich mało?
      Można by powiedzieć, że portal poprawnie reaguje jak obraża się Niemców albo Żydów gdyby nie brak reakcji gdy obraża się tu ludzi bo są Polakami, Kaszubami, "katolami", "platfusami", "pisowcami", bo maja inna rejestrację samochodu, "bydłem z Wejherowa albo zza Buga" , bo jest patolem tylko dlatego, że mieszka w tej a nie innej dzielnicy, bo pochodzi ze wsi itd...
      
      13 lat
      
      8 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      a teraz to jest ich mało? Można by powiedzieć, że portal poprawnie reaguje jak obraża się Niemców albo Żydów gdyby nie brak reakcji gdy obraża się tu ludzi bo są Polakami, Kaszubami, "katolami", "platfusami", "pisowcami", bo maja inna rejestrację samochodu, "bydłem z Wejherowa albo zza Buga" , bo jest patolem tylko dlatego, że mieszka w tej a nie innej dzielnicy, bo pochodzi ze wsi itd...
      Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2010-09-15 14:15
      
      Wole tu historie Slowian i Baltow.
      
      holstein
      13 lat
      
      4 4
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Wole tu historie Slowian i Baltow.
      Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2010-09-15 13:56
    
    o gdańskich synagogach
    
    Wystarczy jak trojmiasto.pl zamówi taki teksy u Mieczysława Abramowicza
    
    Anka
    13 lat
    
    9 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Wystarczy jak trojmiasto.pl zamówi taki teksy u Mieczysława Abramowicza
    Regulamin dodawania opinii