Czerwony Gdańsk przeciw białej Polsce. Wstydliwa historia z 1920 r.

Marcin Stąporek

15 sierpnia 2011 (artykuł sprzed 12 lat)

Opinie (292)

Podczas lata 1920 roku pracownicy gdańskiego portu dwukrotnie stawali na drodze Polsce walczącej z bolszewikami. Odmówili wyładowania holenderskiego "Tritona", którzy przywiózł broń i amunicję dla polskiego wojska oraz nie pozwolili wpłynąć do miasta łotewskiemu "Saratowsowi" z polskimi żołnierzami na pokładzie.

Zwycięstwo, jakie 15 sierpnia 1920 roku polskie wojska odniosły nad Armią Czerwoną pod Warszawą, nie obyło się bez gdańskiego wątku. Niestety, nie był to wątek chwalebny.

Sir Reginald Thomas Tower, pełnomocnik Głównych Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych (taka była oficjalna nazwa Ententy) oraz tymczasowy Wysoki Komisarz Ligi Narodów w Gdańsku.

Kąpielisko Westerplatte zostało zlikwidowane po utworzeniu na półwyspie Wojskowej Składnicy Tranzytowej.

"Do proletariuszy gdańskich: (...) nie możecie dopuścić, aby czynione były próby przyjścia z pomocą białogwardyjskiej Polsce. Obserwujcie jak najdokładniej wszystkie pociągi skierowane do Polski. Nie pozwólcie im wyruszyć, jeżeli znajdują się w nich materiały wojenne. (...) Niech żyje Rosja Radziecka! Niech żyje rewolucyjna Polska! Niech żyje rewolucja światowa!"

Odezwy tej treści pojawiły się na murach Gdańska w gorących sierpniowych dniach 1920 r., a zredagowali je ludzie określający się jako Kommunistische Partei Freistadt Danzig - Spartakusbund (Komunistyczna Partia Wolnego Gdańska - Związek Spartakusa). Choć dziś może to zaskakiwać, spotkały się one z życzliwym przyjęciem u niektórych adresatów.

Sytuacja Gdańska była w 1920 r. dość szczególna. Po uprawomocnieniu się postanowień traktatu wersalskiego, miasto wraz z najbliższym zapleczem, zostało 10 stycznia odłączone od Rzeszy Niemieckiej i obsadzone przez wojska Ententy - głównie Brytyjczyków i Francuzów (pisaliśmy o tym w artykule Zmiana warty, czyli Anglicy i Francuzi zamiast Niemców w Wolnym Mieście Gdańsku), ale formalnie nie istniało jeszcze Wolne Miasto Gdańsk, które zostało proklamowane dopiero 15 listopada.

Najwyższą władzę na terenie "Wolnego Miasta Gdańska w organizacji" sprawował brytyjski dyplomata sir Reginald Thomas Tower, noszący tytuły pełnomocnika Głównych Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych (taka była oficjalna nazwa Ententy) oraz tymczasowego Wysokiego Komisarza Ligi Narodów. W marcu rozpoczęła działalność powołana przez Towera Rada Stanu, w maju wybrano Zgromadzenie Konstytucyjne - pierwszy demokratyczny parlament.

Życie toczyło się zwykłym trybem, pracował port i stocznie, jeździły pociągi i tramwaje, operetka na Długich Ogrodach wystawiała "Księżniczkę Czardasza", działał teatr i kina, a porządku pilnowała policja.

Czasy były jednak niespokojne, przyszłość niepewna i stosownie do tego, w życiu politycznym wrzało. Od upadku dynastii Hohenzollernów (listopad 1918 r.) silną pozycję miała lewica, podzielona na bardziej umiarkowanych socjaldemokratów (SPD), radykalniejszych niezależnych socjaldemokratów (USPD) oraz grupy powiązane z kierownictwem partii bolszewickiej w Rosji, jak wspomniany Związek Spartakusa (formalnie wchodzący w skład USPD).

Zwykli robotnicy, odczuwający negatywne skutki klęski Niemiec w I wojnie światowej i kryzysowej sytuacji w przemyśle, chętnie nadstawiali ucha komunistycznej propagandzie, głoszącej wyzwolenie klasy robotniczej i utworzenie jej państwa kierowanego przez bolszewików. Z kolei stosunek gdańszczan do odradzającej się Polski był z reguły niechętny, zwłaszcza, iż potoczna świadomość łączyła ekonomiczne kłopoty miasta z jego oderwaniem od Niemiec, co, jak uważano, nastąpiło z winy Polaków.

W tej sytuacji nie dziwi stanowisko, jakie co najmniej część obywateli Gdańska zajęła wobec bolszewickiej ofensywy na Polskę latem 1920 r. Gdy 5 lipca do miasta przybyła koleją grupa Rosjan wziętych do niewoli i eskortowanych przez Polaków, robotnicze bojówki zaatakowały konwojentów i uwolniły 63 jeńców. W tym samym miesiącu w porcie pojawił się holenderski parowiec "Triton" wiozący transport amunicji dla Wojska Polskiego. Co ciekawe, zamiast 10 lipca, jak planowano, dotarł on do Gdańska dopiero 21 lipca, gdyż brytyjscy dokerzy, deklarując solidarność z Rosją bolszewicką, opóźnili jego załadunek. Czyż można się dziwić, że ich gdańscy koledzy, ulegając tej samej propagandzie, odmówili rozładowania tego transportu? Zagrozili też strajkiem całego portu na wypadek, gdyby usiłowano sprowadzić do tego zadania innych robotników.

Sir Reginald Tower, choć na ogół niechętny Polsce, tym razem starał się załatwić sprawę pozytywnie. Naradzając się z przedstawicielami rządu polskiego wysuwał m.in. projekty rozładowania "Tritona" poza Gdańskiem. Ostatecznie udało się dokonać tego rękami żołnierzy z kontyngentu brytyjskiego. Ponieważ także kolejarze grozili strajkiem, transport został przeładowany na rzeczne berlinki, a następnie Martwą Wisłą i Leniwką, pod eskortą żołnierzy polskich i gdańskich policjantów, dotarł do Tczewa.

Inspiratorzy strajku portowców zareagowali na to wielką demonstracją na Targu Siennym, która przerodziła się w rozruchy. Wznoszono okrzyki na cześć Armii Czerwonej, część manifestantów zaatakowała polskie lokale i placówki rządowe. Poturbowano m.in. nadburmistrza Heinricha Sahma, a interweniująca policja zastrzeliła jednego z uczestników zamieszek i raniła dwóch innych. Komisarz Tower zagroził wprowadzeniem specjalnych środków bezpieczeństwa.

Na pewne uspokojenie nastrojów wpłynęły zapewne wieści o sukcesach bolszewickich na froncie. Po opanowaniu północnego Mazowsza, m.in. węzła kolejowego w Działdowie, Armia Czerwona zajęła Brodnicę i bliska była osiągnięcia dolnej Wisły. W kręgach niemieckich oceniano położenie militarne Polski jako beznadziejne. Powszechny Związek Zawodowy w Gdańsku w dniu 9 sierpnia powziął uchwałę o wstrzymaniu przeładunków jakichkolwiek towarów przeznaczonych dla Polski.

Tydzień później do Gdańska dotarł łotewski parowiec "Saratows", na którym przybyło 77 żołnierzy i 177 koni z I Dywizjonu 18. Pułku Ułanów Pomorskich. Brali oni udział w walkach z kawalerią bolszewicką na froncie litewskim; w lipcu 1920 r. zepchnięci na linię Dźwiny przebyli wpław rzekę i znaleźli się na terytorium neutralnej Łotwy. Stamtąd wynajętym przez polskie władze konsularne transportowcem popłynęli do Gdańska. Wobec strajkowej sytuacji w porcie, statek odpłynął do położonej już na terytorium polskim przystani rybackiej w wiosce Gdynia, gdzie ułanom udało się sprawnie wyokrętować. Stąd dywizjon przemaszerował do Kartuz, a następnie koleją dotarł do Torunia i zdążył jeszcze wziąć udział w działaniach wojennych.

Przełomowa Bitwa Warszawska położyła kres nadziejom tych, którzy w klęsce Polski widzieli szansę powrotu do przedwersalskiego status quo, czyli włączenia Gdańska i Pomorza do Rzeszy. Nie spełniły się także pragnienia tych, którzy chcieli widzieć Gdańsk w granicach "ojczyzny proletariatu".

Gdańsk został podwójnie ukarany za bolszewickie sympatie jego robotników i antypolskie zachowanie jego mieszkańców. Raz, że zlikwidowano kąpielisko na Westerplatte, gdzie powstała polska składnica wojskowa. Dwa, że pod bokiem zbudowano polski port w Gdyni, który stał się poważną konkurencją dla Gdańska i przejął polski import i eksport morski.

Korzystałem z:
- S. Mikos "Wolne Miasto Gdańsk a Liga Narodów 1920-1939", wyd. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1979.
- Fragmenty odezwy Związku Spartakusa cytowane wg książki A. Pilarczyka i H. Sonnenburga "Z gdańskich tradycji rewolucyjnych 1918-1921", wyd. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1972.
- Informacje o działaniach ułanów z 18. Pułku Ułanów Pomorskich: Krzysztof Figel, "Wobec sowieckiego marszu za Wisłę", artykuł publikowany w dwumiesięczniku "30 Dni" nr 66 (4/2006).

O autorze

Opinie (292) 10 zablokowanych

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 19:46

Dziadek Tuska był dokerem (1)

Teraz Tusk czuje wyrzuty sumienia i będzie za 160 mln remontował domek Piłusudzkiego.

loda
12 lat
- 17 6
Twoja opinia

Zmień treść

Teraz Tusk czuje wyrzuty sumienia i będzie za 160 mln remontował domek Piłusudzkiego.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2011-08-15 20:52
  
  Marny wpis nawiedzonego pisowca
  
  jw.
  
  dent
  12 lat
  - 1 8
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  jw.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 20:49

Trzeba dodać, że w tym czasie pracownikami portu byli Niemcy, a nie Polacy, a Niemcom jak wiadomo nie była na rękę odrodzona Polska, więc o czym tu mowa. A wy się spieracie nie wiadomo o co??

xyz
12 lat
- 17 1
Twoja opinia

Zmień treść

Trzeba dodać, że w tym czasie pracownikami portu byli Niemcy, a nie Polacy, a Niemcom jak wiadomo nie była na rękę odrodzona Polska, więc o czym tu mowa. A wy się spieracie nie wiadomo o co??
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 15:10

"Wznoszono okrzyki na cześć Armii Czerwonej" (1)

co za ironia.w roku 1945 rosjanie sie odplacili Gdanskowi za te poparcie paląc go i grabiąc

dd
12 lat
- 36 5
Twoja opinia

Zmień treść

co za ironia.w roku 1945 rosjanie sie odplacili Gdanskowi za te poparcie paląc go i grabiąc
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2011-08-15 20:35
  
  nie Gdańskowi a Niemcom
  
  to pewna różnica jednak ;)
  
  12 lat
  - 6 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  to pewna różnica jednak ;)
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 20:04

jak to piknie i morlanie (1)

siedzieć w ciepełku przez komputerkiem i pisać laboraty na tematy historyczne. w polsce żyje 38,5 mln fachowców od wszystkiego począwszy od ukłądania płytek kończąc na bankowości włącznie, więc czym jest dla każdego polaka wykreowac kolejną historyczną opinie... ot tak kilka walnięć w klawiaturę i stajemy się fachowcami także od historii...

12 lat
- 9 11
Twoja opinia

Zmień treść

siedzieć w ciepełku przez komputerkiem i pisać laboraty na tematy historyczne. w polsce żyje 38,5 mln fachowców od wszystkiego począwszy od ukłądania płytek kończąc na bankowości włącznie, więc czym jest dla każdego polaka wykreowac kolejną historyczną opinie... ot tak kilka walnięć w klawiaturę i stajemy się fachowcami także od historii...
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2011-08-15 20:27
  
  po to jest forum by dyskutować
  
  ważne żeby nie obrażać i nie uważać się za besserwissera
  
  miejscowy
  12 lat
  - 5 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  ważne żeby nie obrażać i nie uważać się za besserwissera
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 20:10

dla komunistów i różnej maści socjalistów Wolna Polska zawsze była państwem które chcieli wymazać z mapy

12 lat
- 13 2
Twoja opinia

Zmień treść

dla komunistów i różnej maści socjalistów Wolna Polska zawsze była państwem które chcieli wymazać z mapy
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 19:05

w końcu

nareszcie jakiś porządnie napisany artykuł o historii a nie pseudofabularne sensacyjne opowieści o tym, że jakaś kobieta zabiła męża sąsiadki...

hntr123
12 lat
- 15 2
Twoja opinia

Zmień treść

nareszcie jakiś porządnie napisany artykuł o historii a nie pseudofabularne sensacyjne opowieści o tym, że jakaś kobieta zabiła męża sąsiadki...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 18:27

Jasne ze niechwalebna historia Gdańska

Wolne Miasto Gdańsk było miastem-państwem, które bardziej dążyło do zjednoczenia z Republiką Weimarską niż do zgody z II RP. W mieście tym Liga Narodów nie potrafiła zaprowadzić porządków, które sprawiłyby dobrą egzystencje między II RP a Wolnym Miastem Gdańsk. Był to problem w stosunkach między Polską a Niemcami. Józef Piłsudski myślał nawet o zbombardowaniu tego miasta doszczętnie w tym sensie, by przywrócić tam posłuszność wobec Warszawy. Gdynia powstała właśnie po to, by nie mieć problemu z dostawami i by móc budować spokojnie Marynarke Wojenną. To taki telegraficzny skrót, ale prawda najogólniejsza jest taka, że Gdańsk w latach międzywojennych był jak rak, którego nie dało się wyleczyć aż do wybuchu II wojny światowej

Pawel
12 lat
- 22 0
Twoja opinia

Zmień treść

Wolne Miasto Gdańsk było miastem-państwem, które bardziej dążyło do zjednoczenia z Republiką Weimarską niż do zgody z II RP. W mieście tym Liga Narodów nie potrafiła zaprowadzić porządków, które sprawiłyby dobrą egzystencje między II RP a Wolnym Miastem Gdańsk. Był to problem w stosunkach między Polską a Niemcami. Józef Piłsudski myślał nawet o zbombardowaniu tego miasta doszczętnie w tym sensie, by przywrócić tam posłuszność wobec Warszawy. Gdynia powstała właśnie po to, by nie mieć problemu z dostawami i by móc budować spokojnie Marynarke Wojenną. To taki telegraficzny skrót, ale prawda najogólniejsza jest taka, że Gdańsk w latach międzywojennych był jak rak, którego nie dało się wyleczyć aż do wybuchu II wojny światowej
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 18:17

dobra rada

qaz- na wizytę u psychiatry nie trzeba mieć skierowania,więc radzę Ci zrobić to jak najszybciej,póki nie jest za późno.W razie czego mamy jeszcze dobre "pensjonaty"na Srebrzysku i w Kocborowie.

To ja
12 lat
- 2 10
Twoja opinia

Zmień treść

qaz- na wizytę u psychiatry nie trzeba mieć skierowania,więc radzę Ci zrobić to jak najszybciej,póki nie jest za późno.W razie czego mamy jeszcze dobre "pensjonaty"na Srebrzysku i w Kocborowie.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 17:43

Zacznijmy od tego, że obecna tak zwana Rzeczpospolita jest niepodległa tylko w niewielkim stopniu.

qaz
12 lat
- 16 4
Twoja opinia

Zmień treść

Zacznijmy od tego, że obecna tak zwana Rzeczpospolita jest niepodległa tylko w niewielkim stopniu.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-08-15 17:24

Wolne Miasto Gdańsk

Ludzie nauczcie się pisać logicznie i poprawnie. Miasto nie moglo stanąć przeciwko Polsce tylko ludzie, a zawsze jakiś s******* sie znajdzie, wystarczy popatrzeć w telewizje i mamy już kilku. Wtedy dużo ruskich u nas siedziało. Zresztą tak naprawdę nigdy się nie dowiemy jak było naprawdę. Nie namawiam lecz powtarzam w kółko, żeby lepiej bardziej zainteresować sie co dzieje sie teraz w Polsce i o nią walczyć, a nie spekulować na temat wydarzeń historycznych których nie zmienimy, na to był czas i będzie czas.

12 lat
- 15 4
Twoja opinia

Zmień treść

Ludzie nauczcie się pisać logicznie i poprawnie. Miasto nie moglo stanąć przeciwko Polsce tylko ludzie, a zawsze jakiś s******* sie znajdzie, wystarczy popatrzeć w telewizje i mamy już kilku. Wtedy dużo ruskich u nas siedziało. Zresztą tak naprawdę nigdy się nie dowiemy jak było naprawdę. Nie namawiam lecz powtarzam w kółko, żeby lepiej bardziej zainteresować sie co dzieje sie teraz w Polsce i o nią walczyć, a nie spekulować na temat wydarzeń historycznych których nie zmienimy, na to był czas i będzie czas.
Regulamin dodawania opinii