Była pętla z wyjątkowym przejazdem, dziś jest park

Maciej Korolczuk

21 stycznia 2023 (artykuł sprzed 1 roku)

Opinie (165)

Najnowszy artykuł na ten temat Kiedyś pieszy trakt dla pielgrzymek, dziś najważniejsza arteria Gdyni

Przesuń aby
porównać

Powstała prawie 100 lat temu, przetrwała prawie cztery dekady, w tym mroczne lata II wojny światowej, zaś jej charakterystyczną cechą było torowisko poprowadzone przez... środek budynku - tak wyglądała dawna pętla tramwajowa "Szymanowskiego" przy skrzyżowaniu al. Grunwaldzkiej i Wojska Polskiego. Dziś w tym miejscu jest plac zabaw, skwer i pomnik marszałka Piłsudskiego.

Czy wiedziałe(a)ś, że dawniej w tym miejscu była pętla tramwajowa?

oczywiście, że tak może coś na ten temat słyszałe(a)m, ale pełnej historii tego miejsca nie znałe(a)m nie, nie zdawałe(a)m sobie z tego sprawy

Na początku lat 20. XX wieku spółka Danziger Elektrische Strassenbahn AG (Gdański Tramwaj Elektryczny SA) podjęła decyzję o wykupie prawie 15 tys. m kw. gruntu u zbiegu Wojska Polskiego i Grunwaldzkiej i utworzeniu tam pętli tramwajowej. Jak wynika ze sprawozdania spółki, do tego celu wykorzystano ok. 400 m toru, w tym dwa rozjazdy, by umożliwić tramwajom płynne zawracanie w kierunku centrum Gdańska.

- W momencie powstania pętli "Szymanowskiego" tramwaje w kierunku Oliwy nie jeździły jeszcze dzisiejszą al. Wojska Polskiego, tylko skręcały z al. Grunwaldzkiej w ul. Szymanowskiego i następnie - śladem dzisiejszej ul. Zamenhofa - jechały w kierunku ul. Wita Stwosza - mówi Sebastian Zomkowski, dyrektor Zarządu Transportu Miejskiego w Gdańsku i autor książki Tramwajem przez Gdańsk.

Pętlę można zobaczyć m.in. na historycznej mapie Trojmiasto.pl

Zobacz historyczną mapę Trójmiasta

Pętla Szymanowskiego, (wówczas "Langfuhr Kurve" tj. "Wrzeszcz zakręt") powstała w 1925 r. W pierwszym okresie korzystały z niej tramwaje linii 1 (do Śródmieścia), a parę lat po II wojnie światowej także 11 (do Przeróbki) i czasowo 12 (do Siedlec).

Był to czas sukcesywnego przekształcania ślepych krańcówek w klasyczne pętle, by przyspieszyć ruch tramwajów i w ten sposób ograniczyć liczbę zaangażowanych wozów i motorniczych, co też przekładało się na ograniczenie kosztów eksploatacji tramwajów.

- Na krańcówkach zakończonych ślepymi torami, w przypadku tramwaju z wagonami doczepnymi, dość czasochłonnym było przełączanie wagonów. Takie pętle powstały m.in. na Targu Węglowym w formie dużej pętli ulicznej i właśnie przy ul. Szymanowskiego. W 1927 r. podczas budowy nowej trasy na Stogi zamiast ślepej krańcówki powstała pętla na Stogach Plaży, w 1929 r. dwie duże pętle uliczne w Nowym Porcie, w 1942 r. pętla na pl. Inwalidów w Oliwie. Proces przekształcania ślepych krańcówek był kontynuowany stopniowo po 1945 r. Pętle powstały m.in. na Oruni, na Łąkowej, w Jelitkowie, na Siedlach, przy al. Legionów - wylicza Zomkowski.

Na pętli Szymanowskiego tramwaje jeździły przez środek budynku. Pętla funkcjonowała prawie 40 lat i została zlikwidowana na początku lat 60. XX wieku.

Tramwaje przejeżdżały przez budynek

To co wyróżniało pętlę Szymanowskiego to projekt dużej bramownicy umieszczonej... w budynku, który powstał już po uruchomieniu pętli. Powstała ona, by rozwiązać problem kolizji z linią tramwajową, a tramwaje przejeżdżały dosłownie przez środek budynku.

Pętla funkcjonowała do początku lat 60. Był to czas intensywnego rozwoju dróg w Gdańsku. M.in. kończono wówczas kolejny etap poszerzania fragmentu al. Grunwaldzkiej.

- Torowisko tramwajowe w al. Grunwaldzkiej przesunięto, by zrobić więcej miejsca dla samochodów. Przy okazji odcięto wjazd tramwajów na pętlę. Funkcję tej pętli przejęła wcześniej powstała nowa pętla Ogrodowa (obecnie Strzyża PKM) przy zajezdni Wrzeszcz - dodaje Zomkowski.

Przesuń aby
porównać

O nowym torowisku na Grunwaldzkiej pisał w 1962 r. m.in. Dziennik Bałtycki.

2 km torów za 2 mln zł

Przebudowa alei (wówczas jeszcze ulicy) Grunwaldzkiej wraz z przełożeniem ruchu tramwajów na nowe torowisko nie umknęło uwadze ówczesnych dziennikarzy, którzy tak na łamach Dziennika Bałtyckiego opisywali ostatni etap prac:

- Prace związane z przerzucaniem tramwajów na nowe torowisko na ulicy Grunwaldzkiej są już na ukończeniu. Na nowej trasie tory tramwajowe będą się oczywiście znajdowały na środku ulicy, a po bokach będą biegły dwie jednokierunkowe jezdnie. Jest to inwestycja dla laika dosyć skromna. W rzeczywistości jednak budowa tych niecałych 2 km torów pochłonie ok. 2 mln zł. Zmieniono bowiem nie tylko same tory. Zmieniono także górną zasilającą sieć trakcyjną. Dotąd stosowane było zawieszenie płaskie (przewody umocowane na poprzeczkach), a ten stary typ zawieszenia sprawiał, że przewody przy różnicy temperatury, szczególnie latem, pod wpływem ciepła się wydłużały, wskutek czego powstawały zwisy. Nowa sieć, zawieszona elastycznie, umożliwia utrzymanie stałego naciągu i daje w efekcie mniejsze zużycie przewodów.

Plac zabaw i marszałek Piłsudski

Dziś po pętli na rogu Wojska Polskiego i Grunwaldzkiej pozostał punkt z zaznaczonym na mapie starotorzem. W miejscu, gdzie tramwaje jechały po łuku, zawracając w kierunku centrum, znajduje się plac zabaw.

W całości nie przetrwała też pierzeja budynków przez środek, których tramwaje wjeżdżały na pętlę. Tuż obok, przodem do klubu Żak, z cokołu spogląda na okolicę wyrzeźbiona z brązu postać marszałka Piłsudskiego.

Tramwaje też słychać. Ale już tylko te jadące po alei Grunwaldzkiej i Wojska Polskiego.

Maciej Korolczukm.korolczuk@trojmiasto.pl

Opinie (165) ponad 10 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 14:28

Przez Złotą i Zieloną Bramę też przejeżdżały tramwaje jeszcze w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku

W Gdańsku były bardzo różne i wyjątkowe rozwiązania komunikacyjne

1 rok
- 13 0
Twoja opinia

Zmień treść

W Gdańsku były bardzo różne i wyjątkowe rozwiązania komunikacyjne
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 15:00

Marszałek ma przypasany przedmiot szablopodobny

1 rok
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

Marszałek ma przypasany przedmiot szablopodobny
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 15:06

Apel do piszących opinie (2)

Nie ma sensu komentowanie negatywnych i nienawistnych wpisów nijakiego dr Svensona.
Jego rolą jest negacja obecnej rzeczywistości bez rzeczowego odniesienia do prawdy czy prawdziwej historii. Często zmyśla opowieści i kłamie żeby prowokować do komentowania.
Wystarczy żeby minusować jego wpisy a jak specjalnie napisze jakiś pozytywny to go ignorować. Jakakolwiek z takim człowiekiem nie ma sensu bo ma tutaj określone zadanie. Prawda nie jest w jego interesie.

1 rok
- 10 3
Twoja opinia

Zmień treść

Nie ma sensu komentowanie negatywnych i nienawistnych wpisów nijakiego dr Svensona. Jego rolą jest negacja obecnej rzeczywistości bez rzeczowego odniesienia do prawdy czy prawdziwej historii. Często zmyśla opowieści i kłamie żeby prowokować do komentowania. Wystarczy żeby minusować jego wpisy a jak specjalnie napisze jakiś pozytywny to go ignorować. Jakakolwiek z takim człowiekiem nie ma sensu bo ma tutaj określone zadanie. Prawda nie jest w jego interesie.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-01-21 15:07
  
  Zabrakło słowa " polemika"
  
  1 rok
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-01-23 18:58
  
  To jest trol internetowy.
  
  Pisze na każdym forum, zakładam, że ma dużo wolnego czasu na trolowanie, więc jest to jakiś stary Wiesiek na emeryturze, osoba o ograniczonych zdolnościach intelektualnych, g*wniarstwa nie obstawiam, bo ten portal nijak do nich nie przystaje.
  
  1 rok
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Pisze na każdym forum, zakładam, że ma dużo wolnego czasu na trolowanie, więc jest to jakiś stary Wiesiek na emeryturze, osoba o ograniczonych zdolnościach intelektualnych, g*wniarstwa nie obstawiam, bo ten portal nijak do nich nie przystaje.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 15:07

Park

miał być na Chełmie. Ale niestety jest blok w blok i blok w blok i jeszcze jeden blok. I jeszcze jeden. Bez dostępu do przestrzeni i światła.

1 rok
- 7 1
Twoja opinia

Zmień treść

miał być na Chełmie. Ale niestety jest blok w blok i blok w blok i jeszcze jeden blok. I jeszcze jeden. Bez dostępu do przestrzeni i światła.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 15:38

Dawac tramwaj z oliwy przez spacerowa do pkp osowa! (1)

1 rok
- 2 3
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-01-22 08:56
  
  Osowa to nie Gdansk
  
  To Pruszcz Gdański
  
  1 rok
  - 0 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  To Pruszcz Gdański
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 16:17

No fajniutkie.

Co do parku to świetnie, szkoda, że na razie taki sobie ten park, ale ważne, że miejsce jest zarezerwowane. Z czasem się go upiękni. Co do pomnika, to każdy historyk powie, że postać tego pana jest wcale nie taka złota. I to delikatnie mówiąc. A z pomnikami różnie bywa, doskonale to dzisiaj widać, a w przyszłości pewnie będzie widoczne jeszcze wyraziściej.

córka leśnika
1 rok
- 4 0
Twoja opinia

Zmień treść

Co do parku to świetnie, szkoda, że na razie taki sobie ten park, ale ważne, że miejsce jest zarezerwowane. Z czasem się go upiękni. Co do pomnika, to każdy historyk powie, że postać tego pana jest wcale nie taka złota. I to delikatnie mówiąc. A z pomnikami różnie bywa, doskonale to dzisiaj widać, a w przyszłości pewnie będzie widoczne jeszcze wyraziściej.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 16:38

Obok 11stki

tam tez była pętla 12stki jadacej stad na Siedlce (Kartuska). Biblioteka w budynku tez była. Tam wlasnie cumowały tramwaje.

1 rok
- 6 0
Twoja opinia

Zmień treść

tam tez była pętla 12stki jadacej stad na Siedlce (Kartuska). Biblioteka w budynku tez była. Tam wlasnie cumowały tramwaje.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 18:41

współczucie dla tych co tam mieszkali hałas dudnienie i jak przejcehał tramwaj to szklanki podskakiwały na stole

1 rok
- 4 5
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-21 19:38

Grunwaldzka

cała obsadzona wielkimi drzewami, ech...

Bubu
1 rok
- 8 1
Twoja opinia

Zmień treść

cała obsadzona wielkimi drzewami, ech...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-22 12:19

Nieznana historia Strzyży

Trochę nieznana historia Strzyży. Super.

Strzyżak
1 rok
- 7 0
Twoja opinia

Zmień treść

Trochę nieznana historia Strzyży. Super.
Regulamin dodawania opinii