Patroni tramwajów: Daniel Gabriel Fahrenheit

Marcin Stąporek

23 sierpnia 2017 (artykuł sprzed 6 lat)

Opinie (29)

Najnowszy artykuł na ten temat Roman Korynt kolejnym patronem gdańskiego tramwaju?

Hipotetyczny, opracowany kilka lat temu przez naukowców z Politechniki Gdańskiej, portret Daniela Gabriela Fahrenheita.

W trzydziestym czwartym odcinku naszego cyklu "Patroni gdańskich tramwajów" przedstawiamy sylwetkę Daniela Gabriela Fahrenheita. Tydzień temu napisaliśmy o rzeźbiarzu i architekcie - Andreasie Schlüterze, a za tydzień opiszemy filozofa Artura Schopenhauera.

Fahrenheit, obok Schopenhauera i Heweliusza, należy do najgłośniejszych w świecie nazwisk dawnych gdańszczan. Można je napotkać nawet w tak zaskakującym kontekście, jak nazwa perfum wytwarzanych przez Christiana Diora, tytuł powieści dystopijnej "Fahrenheit 451" Raya Bradbury'ego czy tytuł głośnego w swoim czasie filmu "Fahrenheit 9/11" o zamachach terrorystycznych w 2001 r.

Daniel Gabriel Fahrenheit jest patronem tramwaju Pesa Swing numer 1015.

Z kolei w Gdańsku mamy kamienicę w miejscu narodzin fizyka przy ul. Ogarnej, "klatkę meteorologiczną" na Długim Targu, hotel przy ul. Grodzkiej i tramwaj Pesa Swing nr 1015, a jednak mimo wszystko wciąż czujemy, że można by lepiej wykorzystać to nazwisko w celach marketingowych.

Czytaj także: Zero w skali Fahrenheita. Niewykorzystana magia nazwisk

Z drugiej strony, przy bliższym zbadaniu okazuje się, że postać sławnego fizyka okrywa mgiełka pewnej tajemnicy. Na przykład nie wiemy, jak mógł wyglądać: nie odnaleziono żadnego jego wizerunku. Z niewiadomych powodów od kilku lat na licznych stronach internetowych jako portret Fahrenheita prezentowany jest wizerunek Jamesa Watta, szkockiego wynalazcy młodszego od Fahrenheita o pół wieku, konstruktora pierwszej udanej maszyny parowej.

Tablica pamiątkowa na kamienicy przy ul. Ogarnej

Kilka lat temu badacze z Politechniki Gdańskiej próbowali stworzyć hipotetyczny wizerunek fizyka w oparciu o badania szczątków jego krewnych, nie wiadomo jednak, czy uzyskana w ten sposób podobizna ma cokolwiek wspólnego z prawdziwą twarzą Daniela Gabriela Fahrenheita.

Czytaj także: Dzięki naukowcom z PG wiemy, jak mógł wyglądać Fahrenheit

Co zaś wiemy o Fahrenheicie pewnego? Okazuje się, że jego życiorys daje się zbadać dość dobrze. Przyszedł na świat w Gdańsku 24 maja 1686 r. w rodzinie kupca i armatora Daniela Fahrenheita oraz jego żony Konkordii (pochodzącej z patrycjuszowskiego rodu Schumannów).

Pierwsze imię Daniel wziął po ojcu, drugie - Gabriel - było popularne w rodzinie matki.

Chłopiec uczył się w Szkole Mariackiej przy ul. Podkramarskiej. W 1701 r. miał rozpocząć studia w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, ale wydarzyła się nieoczekiwana tragedia: oboje rodziców znaleziono martwych w ich domku na Winnikach (w rejonie dzisiejszej ul. Zakopiańskiej).

Kamienica przy Ogarnej - miejsce urodzenia Fahrenheita

Po pogrzebie rada miejska wyznaczyła opiekunów odpowiedzialnych za majątek rodzinny i wychowanie dzieci. Piętnastoletni Daniel został przeznaczony do zawodu kupieckiego; po krótkim kursie w Gdańsku wysłano go na dalszą naukę do firmy Hendrika van Beuningena w Amsterdamie.

Daniel Gabriel posłusznie terminował w firmie, jednak cały swój wolny czas, jak się okazało, poświęcał na naukę obróbki szkła, szlifowania soczewek i budowania rozmaitych instrumentów.

Gdy osiągnął pełnoletność, uwolnił się spod kurateli opiekunów i udał się w podróż po Europie. Interesował się hutami szkła, ale także nawiązywał kontakty z ówczesnymi uczonymi, z których największy wpływ wywarł na niego Ole Rømer w Kopenhadze. Pojawił się też na krótko w Gdańsku, gdzie odebrał przynależną mu część spadku po rodzicach i nawiązał kontakt z profesorem Gimnazjum Akademickiego Pawłem Paterem.

Po wyjeździe z Gdańska poświęcił się już bez reszty sprawom nauki. Na pewien czas próbował osiąść w Berlinie, jednak ostatecznie wrócił do Amsterdamu, gdzie mieszkał, próbując utrzymać się z prywatnych wykładów przedmiotów ścisłych.

Jednocześnie z zapałem próbował konstruować pewne nowatorskie przyrządy, do czego konieczne były badania nad rozszerzalnością cieplną ciał stałych (zwłaszcza szkła) oraz cieczy i gazów.

Przedproże domu rodzinnego Fahrenheita w 1865 r.

Już przed Fahrenheitem próbowano konstruować termometry, w których zbiorniczek i cienka rurka wypełniane były spirytusem. Problemem było jednak precyzyjne wyskalowanie instrumentów oraz to, że nie nadawały się one do pomiaru wyższych temperatur (spirytus wrze już przy 78,3 °C).

Daniel Gabriel Fahrenheit jako pierwszy zastosował zamiast spirytusu rtęć, co umożliwiło np. oznaczenie punktu wrzenia wody. Dzięki szczegółowym badaniom udało mu się też wyeliminować wady związane z rozszerzalnością cieplną samego szkła.

Termometry rtęciowe budowane osobiście przez Fahrenheita cieszyły się sporym uznaniem, a sprzedając je, uczony popularyzował jednocześnie skalę termometryczną, którą dziś zwiemy skalą Fahrenheita.

Osiągnięcia Fahrenheita w mało wówczas zbadanej, a mającej duże znaczenie praktyczne dziedzinie, przyczyniły się do uznania w środowiskach naukowych. Już w 1723 r. brał udział w zebraniach londyńskiego Royal Society, a w maju 1724 r. został przyjęty na członka tego prestiżowego towarzystwa naukowego.

"Klatka meteorologiczna" na Długim Targu, zawierająca instrument pomiarowy Fahrenheita (termometr i barometr), zrekonstruowany przez Dawida Kubackiego, Ryszarda Napiórkowskiego i Jana Szczypkę

W rozprawach wydawanych przez Royal Society publikował wyniki badań nad temperaturami wrzenia niektórych substancji (spirytusu, wody destylowanej, kwasów azotowego i siarkowego), budową termometrów, zjawiskiem przechłodzenia wody. Wyznaczał też gęstość (ciężar właściwy) substancji i opisywał zależność temperatury wrzenia od ciśnienia. Poza termometrem, próbował konstruować chronometr, "młyn wodny" (rodzaj pompy do wymiany wody w amsterdamskich kanałach) a nawet... perpetuum mobile.

Splendory naukowe nie zapewniły mu jednak powodzenia materialnego i przez cały czas żył raczej skromnie.

Zmarł nieoczekiwanie w wieku 50 lat, podczas pobytu w Hadze, 16 września 1736 r. Przyczyny śmierci nie ustalono, ale liczni biografowie przyjmują, że mogło się do niej przyczynić systematyczne zatruwanie organizmu oparami rtęci.

Pochowano go w kościele klasztornym św. Wincentego w Hadze, gdzie jego szczątki spoczywały do 1857 r. - potem wszystkie kości z krypty grobowej zostały, jak ustalił Andrzej Januszajtis, usunięte, i nie wiadomo, co się z nimi stało.

W większości krajów europejskich temperaturę mierzymy dziś używając skali Celsjusza, która okazała się w praktyce wygodniejsza niż ta zaproponowana przez Fahrenheita. Nadal jednak korzystamy z termometrów wypełnionych rtęcią - wynalazku, który zawdzięczamy genialnemu fizykowi urodzonemu w Gdańsku.

O autorze

Opinie (29) 6 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 09:25

skala F nadal jest stosowana w USA (1)

6 lat
- 18 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-23 09:28
  
  znowu sie okaze ze nazista
  
  dajcie juz na luz
  Nazwijcie np. Pies Reksio, Mis Uszatek
  
  6 lat
  - 7 11
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  dajcie juz na luz Nazwijcie np. Pies Reksio, Mis Uszatek
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 09:30

(2)

Dlaczego pomimo, że był Gdańszczaninem, jego skala nie jest stosowana w Europie?

6 lat
- 5 16
Twoja opinia

Zmień treść

Dlaczego pomimo, że był Gdańszczaninem, jego skala nie jest stosowana w Europie?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-23 09:37
  
  no wlasnie dlatego
  
  to tak jak z chrzescijanami, beda niedlugo tylko w Polsce I USA
  
  6 lat
  - 5 8
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  to tak jak z chrzescijanami, beda niedlugo tylko w Polsce I USA
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-23 09:52
  
  Bo jest stosowana skala uppsalczyka Celsjusza
  
  Też Europejczyka. Jest po prostu wygodniejsza bo łatwiej było skalować termometry.
  
  ałtor
  6 lat
  - 17 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Też Europejczyka. Jest po prostu wygodniejsza bo łatwiej było skalować termometry.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 10:06

napisał świetną ksiązkę po czym nakręcił również świetny film czyli farenhajt 451. Dziś takich już nie robią (1)

mnietek
6 lat
- 3 8
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-23 11:36
  
  refleksja
  
  451 stopni Fahrenheita (oryg. Fahrenheit 451) – powieść Raya Bradbury'ego.
  
  Tytuł książki oznacza temperaturę 451 stopni Fahrenheita (233 °C), w której, według fabuły książki, zaczyna palić się papier.
  
  6 lat
  - 3 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  451 stopni Fahrenheita (oryg. Fahrenheit 451) – powieść Raya Bradbury'ego. Tytuł książki oznacza temperaturę 451 stopni Fahrenheita (233 °C), w której, według fabuły książki, zaczyna palić się papier.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 10:33

kto by czego nie gadał..

...to jednak nie dziwi obecność Fahrenheita wśród patronów tramwajów. Podobnie jak Jana Heweliusza i wielu innych znamienitych m.in. uczonych.

p0;-
6 lat
- 9 0
Twoja opinia

Zmień treść

...to jednak nie dziwi obecność Fahrenheita wśród patronów tramwajów. Podobnie jak Jana Heweliusza i wielu innych znamienitych m.in. uczonych.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 10:50

"patroni" tramwajów (3)

Dziwi jednak, a nawet poraża, obecność w tym gronie np. biochemika Adolfa Butenandta, hitlerowca, od 1936 roku dobrowolnego człona NSDAP. Dla mnie skandal.

KS
6 lat
- 6 10
Twoja opinia

Zmień treść

Dziwi jednak, a nawet poraża, obecność w tym gronie np. biochemika Adolfa Butenandta, hitlerowca, od 1936 roku dobrowolnego człona NSDAP. Dla mnie skandal.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-23 11:33
  
  Polak (1)
  
  A o trzech milionach dobrowolnych członków PZPR jakoś nie wspominasz!
  
  6 lat
  - 6 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A o trzech milionach dobrowolnych członków PZPR jakoś nie wspominasz!
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2017-08-23 13:32
    
    PPS tonie PZPR dopiero w 1948 powstała PZPR
    
    ALTE DAZINGER
    6 lat
    
    1 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-23 20:26
  
  Już nie jest. Niedawno był tutaj artykuł o tym, że został usunięty z pocztu patronów gdańskich tramwajów.
  
  6 lat
  - 4 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 11:18

Mam legitymacje mojego ojca SPD przed wojenną i PPS powojenną oddam do muzeum Gdanszczan jak powstanie. (3)

ALTE DAZINGER
6 lat
- 6 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-23 17:23
  
  Kto zostanie patronem awaryjnych tramwaii? (2)
  
  6 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2017-08-23 19:49
    
    tramwajów (1)
    
    nieuku
    
    Grammar Nazi
    6 lat
    
    0 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    nieuku
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2017-08-23 21:05
      
      A ty hamem
      
      6 lat
      
      1 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      A ty hamem
      Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 18:15

Kiedyś ten fajerhant robił dezodoranty

Też taki mialem

K
6 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Też taki mialem
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 20:20

Patroni gdanskich ulic (1)

Mój pomysł na następny cykl.

Jaa
6 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Mój pomysł na następny cykl.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-23 20:36
  
  To jest myśl. Byłoby to dobre zaktualizowanie i uzupełnienie starej publikacji
  
  "Pomorscy patroni ulic Trójmiasta" z 1977.
  
  6 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  "Pomorscy patroni ulic Trójmiasta" z 1977.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 20:30

Bardzo fajną popularnonaukową pozycję poświęconą Fahrenhaitowi napisał Andrzej Januszajtis

"Mr. Fahrenheit, dżentelmen z Gdańska" Jak ktoś chce dowiedzieć się o nim więcej to polecam.

6 lat
- 3 1
Twoja opinia

Zmień treść

"Mr. Fahrenheit, dżentelmen z Gdańska" Jak ktoś chce dowiedzieć się o nim więcej to polecam.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-23 21:48

W Gdańsku powinna być podawana temperatura nie tylko w C ale i w F. Trojmiasto.pl powinno już to wprowadzić u siebie na stronie (3)

6 lat
- 11 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-24 10:44
  
  po cholerę?
  
  6 lat
  - 0 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-24 22:16
  
  Właśnie tak jest !!! Co mnie osobiście się NIE PODOBA !!!
  
  ap
  6 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-25 11:29
  
  Fantastyczny pomysł!!!!
  
  Redachtóry czytają? To do roboty
  
  6 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Redachtóry czytają? To do roboty
  Regulamin dodawania opinii