Morskie tragedie polskich rybaków

Michał Lipka

12 lutego 2013 (artykuł sprzed 11 lat)

Opinie (56)

Najnowszy artykuł na ten temat Kaci w mundurach i ich ofiary. Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni tuż po wojnie

"Cyranka" poszła na dno z 12 rybakami na pokładzie. Obraz Adama Werki.
Projekt lugrotrawlera. Fot. ze zbiorów dr Józefa Plucińskiego.
"Mazurek" w 1963 r., tuż przed wypłynięciem w ostatni rejs.
Miejsce zatonięcia "Mazurka".

Morze to niezwykły żywioł, który w najbardziej tragiczny sposób potrafi ukarać ignorancję, zaniedbania i ludzkie błędy. Przekonaliśmy się o tym na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku, kiedy to polska flota rybacka zanotowała trzy poważne katastrofy, które pociągnęły za sobą ofiary śmiertelne.

Po II wojnie światowej polską flotę rybacką trzeba było tworzyć niemalże od podstaw - niewiele z przedwojennych jednostek wróciło do kraju, wykwalifikowana kadra również była nieliczna. Jednak tym przeciwnościom starano się szybko zaradzić - zanim krajowe stocznie byłyby w stanie wyprodukować odpowiednie jednostki, zdecydowano iż pierwsze zostaną zakupione za granicą.

Niestety, w całej zakupionej serii (liczącej prawie 25 statków) zaledwie kilka było nowych, inne zaś zwodowano w latach 1943-44 jako trałowce.

Czytaj także: Katastrofa Wigier u wybrzeży Islandii

Równie ciężko było z wykwalifikowaną kadrą. Mało kto wie, że początkowo dowództwo nad polskimi jednostkami rybackimi obejmowali Holendrzy (optymiści widzieli tu nawiązanie do słynnego holenderskiego admirała Arenda Dickmanna, dowódcy polskiej floty spod Oliwy). Gdy jednak w wyniku nieporozumień finansowych zagraniczni oficerowie wypowiedzieli służbę, na kutry rybackie zaczęto brać ludzi, którzy co prawda poczuli "zew morza", ale którzy nie mieli żadnego doświadczenia morskiego. Warto tu wspomnieć, iż na kutry trafiali choćby poloniści czy ekonomiści. Dzisiejsi absolwenci Akademii Morskiej zapewne mocno pukaliby się w czoło, gdyby po ukończeniu studiów dano im wybór - flota rybacka albo "wilczy bilet". W tamtych czasach często było to normą.

Na życzenie władz polscy konstruktorzy skonstruowali jednostkę do wszystkiego, tzw. lugrotrawler. Nowe jednostki miały być rewolucyjne. Były to statki mogące łowić za pomocą włoków (tych ryb, które pływają tuż przy dnie), jak i pławnic (tych ryb, które pływają tuż pod powierzchnią). Stare polskie przysłowie mówi, że gdy "coś jest do wszystkiego, to jest do niczego" i niestety w tym przypadku były to prorocze słowa. Statki budowane w Stoczni Północnej w Gdańsku okazały się zbyt duże na Bałtyk, a zbyt małe na Morze Północne, na które chciano je skierować.

Konstruktorzy lugrotrawlerów (podobnie jak ci od "Titanica") twierdzili, że ich konstrukcja jest niemal niezatapialna, dlatego po wprowadzeniu pewnych poprawek zdecydowano się wysłać statki na północne łowiska. Przewidzianą pierwotnie 12-osobową załogę zwiększono do 18 osób. Dla nowych osób przeznaczono miejsca w naprędce zmodernizowanej nadbudówce, do której prowadziło tylko jedno wejście. Niestety na pierwszą tragedię nie trzeba było długo czekać...

Jednym z lugrotrawlerów typu B-11 był m/t "Czubatka". W maju 1955 roku jednostka operowała na łowiskach Morza Północnego. Pogoda na tych wodach jest wyjątkowo zmienna. Rybacy jednak lubią te akweny, bo obfitują one w duże zasoby ryb.

9 maja, wobec zbliżającego się silnego sztormu, dowództwo wyprawy znajdujące się na statku - bazie "Morskie Oko", zdecydowało się wezwać niektóre jednostki rybackie na bezpieczniejsze wody przybrzeżne. Wśród wezwanych jednostek była również "Czubatka". Jednak 13 maja "Czubatka" nie pojawiła się w wyznaczonym miejscu. Początkowo sądzono, iż jednostka ma uszkodzony nadajnik, ale gdy mijały kolejne dni rosło zaniepokojenie. W szyfrowanych depeszach władze żądały dokładnych informacji. Nikt nie przeczuwał najgorszego (dopiero po jakimś czasie okazało się, że ostatni sygnał z "Czubatki" odebrał załogant trawlera "Wulkan"), ale zaczęto podejrzewać że mogło dojść do wypadku. Zarządzono poszukiwania.

15 maja w korespondencji pojawia się informacja o możliwości utraty "Czubatki". Tego samego dnia do polskich władz dociera informacja o znalezieniu w pobliżu Norwegii tratwy z ciałami. Okazuje się, że byli to członkowie załogi "Czubatki".

Jakie były ostatnie chwile polskiego lugrotrawlera? Po dziś dzień nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Początkowo, ze względu na podejście ówczesnych polskich władz, nałożono embargo na jakiekolwiek informacje w tej sprawie. Następnie jako przyczynę zatonięcia podano...wejście na minę. Taką koncepcję jednoznacznie odrzucili jednak specjaliści z Marynarki Wojennej.

Ostatecznie Izba Morska wydała orzeczenie, iż bezpośrednią przyczyną zatonięcia "Czubatki" było "wywrócenie, na skutek rezonansu kołysań bocznych statku". Warto jednak zwrócić uwagę na inny fragment tego samego orzeczenia, który mówił o tym, iż "statki rybackie typu "Czubatka" mające zabudowaną rufę straciły przy tej przebudowie zalety morskie i stały się niebezpieczne dla załogi". Po takim orzeczeniu wszystkie tego typu jednostki powinny zostać skierowane do stoczni na poprawki konstrukcyjne. Czy tak się stało? Niestety nie... W wyniku zatonięcia m/t "Czubatka" śmierć poniosło 14 rybaków (12 najprawdopodobniej wraz z jednostką, a dwóch na wspomnianej wyżej tratwie).

Nie ucichła jeszcze sprawa "Czubatki", gdy flotę rybacką spotkało kolejne nieszczęście. Znów Morze Północne, znów sztormowa pogoda... 4 października 1956 roku z falami walczyła m/t "Cyranka". W pewnym momencie wachta zauważa przepływającą niedaleko bliźniaczą jednostkę - m/t "Mysikrólik". Szyper "Cyranki" postanowił zbliżyć się do napotkanej jednostki. Decyzja ta była niestety brzemienna w skutkach - silna boczna fala uderzyła w burtę statku, powodując silny przechył, którego nie udało już się opanować. "Cyranka" szybko przewróciła się do góry dnem.

Wydawać by się mogło, że strat w ludziach da się uniknąć - przecież "Mysikrólik" był tylko ok. 500 metrów od miejska wypadku. Jednak na bliźniaczym lugrotrawlerze wybuchła panika. Część marynarzy chciała opuszczać jednostkę, strzelano z rakietnic. Dopiero po 40 minutach udało się opanować sytuację i jednostka ruszyła na pomoc "Cyrance". Było już jednak za późno, na "Cyrance" zginęło 12 członków załogi. Przyczyna? Tym razem obok nieprawidłowości przy przebudowie jednostki, winą obciążono również dowództwo statku, które podjęło się wykonania niezwykle trudnego manewru przy skrajnie niesprzyjających warunkach.

Katastrofy "Cyranki" i "Czubatki" były nagłaśniane przez media i morskich badaczy. Na tym tle katastrofa m/t "Mazurek" przeszła niemalże bez echa, a warto o niej pamiętać, gdyż w tym roku będziemy obchodzić jej 50. rocznicę.

Wobec problemów z jednostkami typu B-11 zdecydowano się wprowadzić pewne zmiany, m. in. starano się poprawić nie najlepszą stateczność, nieco wydłużono kadłub oraz przeniesiono ster. Nową serię nazwano B-17 i do niej właśnie należał "Mazurek".

Rok 1963 nie był dla tej jednostki łaskawy - do lipca "Mazurek" spędził na morskich połowach zaledwie 59 dni. Załoga jak najszybciej chciała udać się na Morze Północne, gdzie jak informowano, "ryba brała fantastycznie".

Po ostatnich naprawach "Mazurek" opuścił port i 24 lipca udał się w rejon łowisk. Im bliżej było cieśnin duńskich, tym pogoda robiła się gorsza. Zaaferowani myślą o połowach rybacy nie sprawdzili, czy jednostka przygotowana jest do sztormowania. Dwa dni po wyjściu z portu załoga zwróciła uwagę, że statek zachowuje się nietypowo - pokład był silnie zalewany przez fale, które następnie z niego nie spływały. Niestety, zbagatelizowano ten fakt, choć jednocześnie wykryto wodę w w komorze kotwicznej.

W godzinach popołudniowych, kiedy sztorm nieco zelżał, rybacy zabrali się za uporządkowywanie pokładu. Wtedy też zajrzeli do ładowni, a w lewej z nich odkryli 4 metry wody! Kapitan nakazał zmniejszenie prędkości oraz rozpoczęcie wypompowywania wody, ale pompa o małej wydajności nie dawała sobie z tym rady.

Na nieszczęście nie trzeba było długo czekać. Ok. godziny 19 sztorm znowu przybrał na sile. Zalewające pokład fale zerwały pokrywę prawej ładowni, która zaczęła się napełniać wodą.

I tu pojawia się kolejne pytanie - co robi załoga? Mimo niezwykle ciężkiej sytuacji załoga zachowywała się normalnie: nie ogłoszono stanu gotowości, pompy leniwie pracowały, wydawać by się mogło, że mimo zalania ładowni, wszystko było w porządku. Ale nic bardziej mylnego!

Kolejna silna fala przykryła "Mazurka", kładąc go w silny przechył. Dopiero wtedy załoga zdała sobie sprawę z powagi sytuacji. Jednostka jednak położyła się na burtę, a na jakikolwiek ratunek było już za późno. W powietrze wystrzelono czerwone rakiety, a na wodę opadły pneumatyczne tratwy (z racji silnego przechyłu spuszczenie szalup nie było już możliwe).

Tym razem udaje się uratować część załogi. Dzięki akcji szwedzkich jednostek (statek rybacki "Altona" i zbiornikowiec "Thuntank 10") uratowano 12 rybaków, jednak sześciu innych odeszło na wieczną wachtę.

Co stało za tymi wszystkimi tragediami? Pierwszą odpowiedzą, jaka nam się nasunie, to niewątpliwie błąd ludzki. Ale czyj? Konstruktorów czy ludzi na morzu? Tu niestety wina leżała po obu stronach. Państwo polskie szybko potrzebowało nowych jednostek rybackich dlatego w morze wysyłano statki, które mimo zapewnień konstruktorów miały znaczną liczbę niedoróbek lub błędów konstrukcyjnych. W przypadku "Cyranki" i "Mazurka" możemy też mówić o błędach załóg (w tym pierwszym - nie wyjaśniony po dzień dzisiejszy zwrot, w tym drugim - zbyt późna reakcja dowództwa statku na niebezpieczną sytuację). Sprawa zatonięcia "Czubatki" jest niewyjaśniona po dziś dzień i pozostaje tylko w sferze domysłów.

Dramat załóg oznaczał również tragedie ich rodzin. Nie dość, że straciły swych najbliższych, to jeszcze musiały walczyć o jakiekolwiek zadośćuczynienie, bo pomoc państwa - przynajmniej na początku - ograniczała się do słownych deklaracji opieki. Niestety, te tragedie nie nauczyły niczego decydentów i morze jeszcze nie raz było świadkiem ludzkich tragedii.

Michał Lipkam.lipka@trojmiasto.pl

Opinie (56) 4 zablokowane

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-12 13:48

Widzę, że mgr Lipka z marynarki postanowił przerzucić się na rybołówstwo.

Jak widać pierwsze starcie nie wyszło mu dobrze, szczególnie z dawnymi praktykami morza, czyli rybakami. Dalmorowcy wypunktowali go znacznie.

11 lat
- 16 0
Twoja opinia

Zmień treść

Jak widać pierwsze starcie nie wyszło mu dobrze, szczególnie z dawnymi praktykami morza, czyli rybakami. Dalmorowcy wypunktowali go znacznie.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-12 14:53

zatonięcie w danii

ST Brda (GDY-261)- Należał do Przedsiębiorstwa Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich Dalmor . Zatonął 10 stycznia 1975 roku wraz z 10 członkami załogi (jedenasta ofiara zmarła w szpitalu na skutek zawału serca) w Duńskim porcie Hanstholm.Do katastrofy doszło w nocy z 9 na 10 stycznia 1975 r. podczas wchodzenia do portu Hanstholm.

Jur
11 lat
- 12 0
Twoja opinia

Zmień treść

ST Brda (GDY-261)- Należał do Przedsiębiorstwa Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich Dalmor . Zatonął 10 stycznia 1975 roku wraz z 10 członkami załogi (jedenasta ofiara zmarła w szpitalu na skutek zawału serca) w Duńskim porcie Hanstholm.Do katastrofy doszło w nocy z 9 na 10 stycznia 1975 r. podczas wchodzenia do portu Hanstholm.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-12 15:04

(1)

Pan mgr Lipka pisze: "Wobec problemów z jednostkami typu B-11 zdecydowano się wprowadzić pewne zmiany, m. in. starano się poprawić nie najlepszą stateczność, nieco wydłużono kadłub oraz przeniesiono ster."
Przecież to kmpletna bzdura. Przeniesiono ster...? Gdzie? Na dziób?
Pozdrawiam

richie
11 lat
- 11 1
Twoja opinia

Zmień treść

Pan mgr Lipka pisze: "Wobec problemów z jednostkami typu B-11 zdecydowano się wprowadzić pewne zmiany, m. in. starano się poprawić nie najlepszą stateczność, nieco wydłużono kadłub oraz przeniesiono ster." Przecież to kmpletna bzdura. Przeniesiono ster...? Gdzie? Na dziób? Pozdrawiam
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2013-02-12 16:24
  
  ...ster przeniesiono na komin gdzie jest po dzien dzisiejszy
  
  znawca kurtów
  11 lat
  - 5 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-12 15:10

Jestem przerażony (2)

jak ktoś będący na studiach doktoranckich może w taki sposób ograniczać źródła swojej wiedzy do jednej strony w internecie... wikipedia...

magister
11 lat
- 15 0
Twoja opinia

Zmień treść

jak ktoś będący na studiach doktoranckich może w taki sposób ograniczać źródła swojej wiedzy do jednej strony w internecie... wikipedia...
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2013-02-12 15:12
  
  zazdrosny jestes i tyle! (1)
  
  przestańcie mnie krytykować, sami coś napiszcie!
  
  Michał
  11 lat
  - 1 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  przestańcie mnie krytykować, sami coś napiszcie!
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2013-02-12 15:32
    
    Chyba przepiszcie.
    
    Również Michał :-)
    11 lat
    
    8 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Chyba przepiszcie.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-12 18:21

Prosimy o więcej tego typu artykułów:) (1)

Przydałoby sie opisać obrazowo jakieś inne, zapomniane, bądź nieznane szerokiemu odbiorcy tragedie na morzu z udzałem polskich statków :)

Marcin i Sebastian
11 lat
- 4 2
Twoja opinia

Zmień treść

Przydałoby sie opisać obrazowo jakieś inne, zapomniane, bądź nieznane szerokiemu odbiorcy tragedie na morzu z udzałem polskich statków :)
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2013-02-14 06:38
  
  Tragedie rybackiego morza. Ginące frachtowce.
  
  Proszę sobie kupić wymienione wyżej tytuły .Są to trylogie opisujące piękną polszczyzną w sposób fachowy i bardzo wiarygodny wszystkie przypadki zatonięć polskich statków.Książki zostały napisane przez marynistę i marynarza w stopniu chiefa maszyny Ryszarda Leszczyńskiego. Są do nabycia w księgarni morskiej w Gdyni.
  
  Wojtek
  11 lat
  - 5 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Proszę sobie kupić wymienione wyżej tytuły .Są to trylogie opisujące piękną polszczyzną w sposób fachowy i bardzo wiarygodny wszystkie przypadki zatonięć polskich statków.Książki zostały napisane przez marynistę i marynarza w stopniu chiefa maszyny Ryszarda Leszczyńskiego. Są do nabycia w księgarni morskiej w Gdyni.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-12 20:22

Pamietam w latach 50tych to znaczy pod koniec

wyszla cala seria Miniaturek Morskich z serii "SOS". Wlasnie w jednej z nich byla opisana "Tragedia Cyranki"

Pomeranian
11 lat
- 4 0
Twoja opinia

Zmień treść

wyszla cala seria Miniaturek Morskich z serii "SOS". Wlasnie w jednej z nich byla opisana "Tragedia Cyranki"
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-12 21:55

Jeszcze jeden kamyczek do p. Lipki ogródka (2)

Na bardzo kiepskim zdjęciu, które podpisano: "Mazurek" w 1963 r., tuż przed wypłynięciem w ostatni rejs, pokazano lugrotrawler "Derkacz". "Mazurek" w latach kiedy nosił barwy szczecińskiego Gryfa miał bowiem numer burtowy "Szn 17", a znakami "Szn 7" opatrzono właśnie "Derkacza".
Z niesmakiem pozdrawiam

też (choć inny) emerytowany śledziołap
11 lat
- 12 0
Twoja opinia

Zmień treść

Na bardzo kiepskim zdjęciu, które podpisano: "Mazurek" w 1963 r., tuż przed wypłynięciem w ostatni rejs, pokazano lugrotrawler "Derkacz". "Mazurek" w latach kiedy nosił barwy szczecińskiego Gryfa miał bowiem numer burtowy "Szn 17", a znakami "Szn 7" opatrzono właśnie "Derkacza". Z niesmakiem pozdrawiam
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2013-02-13 05:32
  
  Derkacz, slynna akcja... (1)
  
  ratowania w sztormie ludzi z angielskiego trawlera. W miesieczniku "Morze" (juz nie wydaja, niestety) artykul nosil tytul "Siedemnastu z Derkacza". Moze Pan Lipka przyblizylby te akcje mlodym, piszac na trojmiasto.pl
  
  ex-rybak Dalmoru
  11 lat
  - 4 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  ratowania w sztormie ludzi z angielskiego trawlera. W miesieczniku "Morze" (juz nie wydaja, niestety) artykul nosil tytul "Siedemnastu z Derkacza". Moze Pan Lipka przyblizylby te akcje mlodym, piszac na trojmiasto.pl
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2013-02-14 10:11
    
    Faktycznie, słynna...
    
    W obawie, że p. Lipka coś znowu pokręci, sugerowałbym raczej zajrzenie do trzeciego tomu wspominanej tu książki Ryszarda Leszczyńskiego "Tragedie rybackiego morza", gdzie na str. 483-485 historia ta (opatrzona zdjęciami bohaterów) jest przytoczona.
    
    ex- rybak (ale inny) Dalmoru
    11 lat
    
    2 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    W obawie, że p. Lipka coś znowu pokręci, sugerowałbym raczej zajrzenie do trzeciego tomu wspominanej tu książki Ryszarda Leszczyńskiego "Tragedie rybackiego morza", gdzie na str. 483-485 historia ta (opatrzona zdjęciami bohaterów) jest przytoczona.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-12 23:01

Ech historia, jak wszystko dobre wtym kraju nędzą i politykami płynącym

"Po II wojnie światowej polską flotę rybacką trzeba było tworzyć niemalże od podstaw - niewiele z przedwojennych jednostek wróciło do kraju, wykwalifikowana kadra również była nieliczna."
Udało się, brawo, zajęło to z 50 lat.
Ale przyszło nowe, styropian, Solidarność. Teraz kontynuatorzy. W ciągu około 5 lat rozwalili wszystko do stanu SPRZED I wojny chyba, bo nie sprzed II - dziś nie ma już nic. Miasta typu Gdynia zabudowują orty, stocznie, odwracają się d*pą do wody. Wszystko jest niszczone, wojsko przemysł, , przedsiębiorcy rodzimi, młodzi, starzy... BRAWO

11 lat
- 14 1
Twoja opinia

Zmień treść

"Po II wojnie światowej polską flotę rybacką trzeba było tworzyć niemalże od podstaw - niewiele z przedwojennych jednostek wróciło do kraju, wykwalifikowana kadra również była nieliczna." Udało się, brawo, zajęło to z 50 lat. Ale przyszło nowe, styropian, Solidarność. Teraz kontynuatorzy. W ciągu około 5 lat rozwalili wszystko do stanu SPRZED I wojny chyba, bo nie sprzed II - dziś nie ma już nic. Miasta typu Gdynia zabudowują orty, stocznie, odwracają się d*pą do wody. Wszystko jest niszczone, wojsko przemysł, , przedsiębiorcy rodzimi, młodzi, starzy... BRAWO
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-02-14 06:54

Jest zainteresowanie poską flotą.

Przepięknie opisał w trylogiach "Tragedie Rybackiego Morza" oraz "Ginące Frachtowce" reporter, pisarz marynista , a jednoczesnie pływający marynarz Chief Maszyny Ryszard Leszczyński wszystkie przypadki katastrof polskiej floty. Są to dzieła oparte na relacjach świadków, rodzin , dokumentów Izby Morskiej , Sądów , wypełnione zdjęciami i dokumentami. Ksiązki są doskonałym materiałem dla badaczy i pamiątką dla rodzin poległych marynarzy i rybaków. Każdy tom kosztuje ok. 60 zł i powinien by do nabycia w księgarni "Róża wiatrów " w Gdyni.

Wojtek
11 lat
- 9 0
Twoja opinia

Zmień treść

Przepięknie opisał w trylogiach "Tragedie Rybackiego Morza" oraz "Ginące Frachtowce" reporter, pisarz marynista , a jednoczesnie pływający marynarz Chief Maszyny Ryszard Leszczyński wszystkie przypadki katastrof polskiej floty. Są to dzieła oparte na relacjach świadków, rodzin , dokumentów Izby Morskiej , Sądów , wypełnione zdjęciami i dokumentami. Ksiązki są doskonałym materiałem dla badaczy i pamiątką dla rodzin poległych marynarzy i rybaków. Każdy tom kosztuje ok. 60 zł i powinien by do nabycia w księgarni "Róża wiatrów " w Gdyni.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-05-31 17:37

Mazurek

Statek rybacki Szwedzki ktory uratowal zalogie Mazurka nazywal sie Åsa 36 anie "Altona"

9 lat
- 5 0
Twoja opinia

Zmień treść

Statek rybacki Szwedzki ktory uratowal zalogie Mazurka nazywal sie Åsa 36 anie "Altona"
Regulamin dodawania opinii