• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Surowe zimy nad Bałtykiem

Jędrzej Szerle
17 lutego 2021 (artykuł sprzed 3 lat) 
Zamarznięte statki uwięzione na Bałtyku, widok z lotu ptaka. Drugi od prawej widoczny "Tczew". Zamarznięte statki uwięzione na Bałtyku, widok z lotu ptaka. Drugi od prawej widoczny "Tczew".

Myśląc o naprawdę ostrej zimie, za główny punkt odniesienia bierzemy zazwyczaj rok 1979, kiedy niskie temperatury i obfite opady śniegu sparaliżowały Polskę. Dawniej warunki bywały znacznie bardziej ekstremalne, a lód potrafił skuć olbrzymie połacie Bałtyku.



Czy pamiętasz zimę stulecia z 1979 r.?

Wczesne średniowiecze było stosunkowo ciepłym okresem w naszej części świata - na Grenlandii pojawiło się stałe osadnictwo przybyszów ze Skandynawii, a na terenach współczesnej Polski, także północnej, uprawiana była winorośl. Kres temu przyniosło ochłodzenie znane jako mała epoka lodowcowa, która trwała szacunkowo od XIV do połowy XIX wieku.

Ataki zimy rozpoczęły się już w pierwszych dwóch dekadach XIV wieku - źródła podają, że kilkukrotnie zamarzło wtedy Morze Bałtyckie. Zapewne wiele w tym kronikarskiej przesady, ale z pewnością Cieśniny Duńskie pokrył stały lód, po którym poruszali się skandynawscy kupcy.

Tawerny na zamarzniętym Bałtyku?



W ówczesnych podaniach zaczęły pojawiać się też karczmy, które stawiano na zamarzniętym morzu. Takie tawerny, w których odpoczynku zaznać mogli podróżni strudzeni wyprawą po lodzie, występowały także w późniejszych źródłach. Na ile była to prawda - nie wiadomo - ale ówcześni mieszkańcy nadbałtyckich państw święcie w nie wierzyli.

O ich stawianiu w surowe zimy był z pewnością przekonany Szwed Olaus Magnus, który w dziele "Historia ludów północnych" wspomniał, że Niemcy budowali karczmy na lodzie. Ponadto w wydanej w 1539 r. mapie północnej Europy "Carta Marina" pokazał zasięg lodu na południowym Bałtyku oraz tawerny, z których najbliższa położona była kilkanaście kilometrów na północ od dzisiejszego Władysławowa.

Wycinek "Carta Marina" Olausa Magnusa. Wycinek "Carta Marina" Olausa Magnusa.

Zima ułatwiła prowadzenie wojen



Zamarznięty Bałtyk pozwalał jednak nie tylko na podróżowanie, ale też na toczenie wojen. Jeszcze w XIV wieku kronikarze donosili o słowiańskich rozbójnikach, którzy po lodzie przedostawali się do Danii. Ostra zima wpłynęła też na przebieg Potopu Szwedzkiego. W 1657 r. Dania wypowiedziała wojnę Szwecji, chcąc zrewanżować się za porażkę z wojnie toczonej w latach 1643-1645.

Mimo zaangażowania w Polsce król Karol X Gustaw zmusił przeciwników do kapitulacji, ponieważ w styczniu i lutym 1658 r. przeprowadził wojska przez zamarznięte cieśniny - Wielki Bełt i Mały Bełt - wprost pod Kopenhagę. Odważny manewr szwedzkiego monarchy został zapamiętany jako "marsz przez Bełty".

Obraz "Marsz przez Wielki Bełt 1658", namalowany przez Johanna Philippa Lemke. Obraz "Marsz przez Wielki Bełt 1658", namalowany przez Johanna Philippa Lemke.

Zima tysiąclecia i powódź z 1829 r.



Mnóstwo ekstremalnych zjawisk przyniosła w 1709 r. tzw. zima tysiąclecia - ostry mróz dotarł na dalekie południe Europy, przez co zamarzły m.in. Zatoka Wenecka oraz porty w Genui i Marsylii. Na Bałtyku niskie temperatury i pokrywa lodowa utrzymywały się na tyle długo, że pierwszy statek zdołał wpłynąć do Gdańska dopiero 11 maja.

Miastu nad Motławą zagrażało jednak nie tylko zamarznięte Morze Bałtyckie, ale też zatory lodowe na Wiśle w okresie wiosennych roztopów. W 1829 r. w połączeniu z cofką na Bałtyku spowodowały one największą powódź w historii Gdańska, podczas której zalaniu uległa większość miasta.

Czytaj więcej: Wielka powódź z 1829 roku w Gdańsku

Mimo stopniowego ocieplenia klimatu jeszcze w XX wieku zimy potrafiły zaskakiwać. W 1937 r. pokrywa lodowa w gdyńskim porcie była tak gruba, że po prośbie Urzędu Morskiego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z pomocą przybył estoński lodołamacz "Tasuja".

Zatopiony w wejściu do gdyńskiego portu pancernik "Gneisenau". Zatopiony w wejściu do gdyńskiego portu pancernik "Gneisenau".

Wrak stał się atrakcją turystyczną



Gdyńskie baseny portoweawanport bywały zamarznięte także w latach powojennych. Dzięki temu pod koniec lat 40. mieszkańcy mogli podchodzić nawet do wraku niemieckiego pancernika "Gneisenau", który w marcu 1945 r. został zatopiony u wejścia do portu.

Nie zawsze lód sprawiał jednak problemy - w latach 30. niektórzy rybacy skracali sobie drogę z Helu do Pucka, jeżdżąc samochodami ciężarowymi po zamarzniętej Zatoce. I choć obecnie klimat w Polsce na to nie pozwala, w Estonii przy odpowiednich warunkach wciąż wytyczana jest 26-kilometrowa "lodostrada" na wyspę Hiuma.
Jędrzej Szerle

Opinie (35)

  • Szwedzi mieli masz przez Bełty, w Polsce mamy najpierw marsz po bełty, a potem marsz po bełtach. (2)

    • 35 10

    • (1)

      Musisz być duszą towarzystwa.

      • 6 0

      • Nie, produkuję bełty do kusz.

        • 0 0

  • (1)

    Doskonale pamietam ta zime, mialam wtedy slub

    • 5 5

    • Mówisz o zimie tysiąclecia

      tej z1709?

      • 3 1

  • Czy winorośl to to samo co winogrono? (2)

    Bo juz wiele razy slyszalem, ze wczesne sredniowiecze bylo tak cieple, ze mozna bylo winorośl uprawiac. Ale w sumie to na niemal kazdej dzialce w calej Polsce widuje sie winogrona, ktore wytrzymuja nasze zimy. Jak to z tym jest?

    • 12 3

    • Obecnie klimat jest najcieplejszy od dziesiątek tysięcy lat.

      • 2 14

    • Oczywiście, że chodzi o to samo (winorośl to roślina, która daje owoce: winogrona)

      I tak, w Polsce jest możliwe zakładanie winnic. Nie opłaca się to jakoś bardzo, zwłaszcza na północy (chodzi tu wszakże o ilość słonecznych dni, nie temperaturę), ale jest to wykonalne i niektórzy to robią.

      • 7 0

  • uwaga... (3)

    ...zaraz eko oszołomy napiszą że nie odróżniacie klimatu od pogody ,a o precesji osi ziemi nie wspomną ;)
    aha, nie zapomnijcie założyć obcisłych gaci bo to dobrze wpływa na klimat ;)

    • 21 10

    • Dinozaury zeżarly wszystkie krzaki lub zbyt dużo pierdziały i zamarzły

      ...bo klimat sie oziębił

      • 6 1

    • Polaki i Polacy ostatnie 600 lat ...

      • 2 0

    • Bo nie odróżniasz.

      Klimat się zmienia przez lata, a pogoda codziennie może być inna. Widać, że nauka niektórych boli, jeśli myślą, że to jest to samo.

      • 1 0

  • rok 1963luty-na lyzwach po zatoce do helu oraz na polwysep caly og strony zatoki puckiej mialem wtedy lat 16.

    • 16 0

  • (8)

    ,,Wczesne średniowiecze było stosunkowo ciepłym okresem w naszej części świata - na Grenlandii pojawiło się stałe osadnictwo przybyszów ze Skandynawii, a na terenach współczesnej Polski, także północnej, uprawiana była winorośl''

    To niezle ilosci CO2 musieli wowczas emitowac owczesni ludzie.

    • 46 5

    • Greta już Cię namierza :-))

      • 9 0

    • Nie chce mi się tego po raz setny wyjaśniać, tym bardziej, że ten portal roi się od trolli (1)

      Zrobił to ostatnio Dr Rożek w swoim filmie, odsyłam do kanału "Nauka. To lubię" na YT, film: "Największe klimatyczne mity". Wyjaśnia tam, dlaczego ocieplenie w Średniowieczu miało charakter lokalny, Grenlandia w dziejach ludzkości nigdy nie była cała zielona, o co chodziło z tymi Karczmami na Bałtyku i ogólnie wraca do tej całej danialistycznej papki. A winorośl, to ja hoduję na swoim domu, nie wiem skąd ten mit że u nas nie rośnie.

      • 3 7

      • No, panie Rozek

        tym razem pan juz przeholowal!

        • 1 0

    • (1)

      Dzisiaj też mieszkają ludzie na Grenlandii i winorośl też możesz sobie zasadzić na ogródku.

      • 2 6

      • w ogródku

        • 6 2

    • Globalne ocieplenie = ściema (2)

      Przecież w średniowieczu już działały elektrownie węglowe i wszyscy jezdzili furmankami napędzanymi ropą :D

      • 6 4

      • (1)

        Czerp informacje o przeszłym klimacie Ziemii z artykułów na trojmiasto.pl, to dalej będziesz wypisywał kretyństwa jak teraz.

        • 5 6

        • a odwierty...

          i analiza zawartości rdzeni z biegunów polarnych ,tempy...ujyu oczywiście do ciebie nie przemawia ;) po imieniu cię nazywam ignorancie i...

          • 4 2

  • Ocieplenia i zlodowacenia (3)

    ... towarzyszą ziemi od początku. Cykle oraz długość trwania to zagadka i jak dotąd nie odkryta tajemnica. Zbyt krótko żyjemy aby te zjawiska odpowiednio zinterpretować.

    • 21 0

    • (1)

      Naprawię twoje zdanie: "Cykle oraz długość trwania to zagadka dla mnie i jak dotąd nie odkryta tajemnica dla mnie". Nie dziękuj.

      • 1 3

      • Napraw siebie

        • 0 0

    • to tak...

      proste że aż co poniektóry biją na tym gruby fajs, bo kto kuma co to precesja , super wulkan albo zwyczajna asteroida ;)

      • 1 1

  • W 1964 roku po zamarźniętym na pół metra kanele chodziło się na Ołowiankę (2)

    Jak była porządna zima i jeszcze był prom koło Żurawia przez kanał na Ołowiankę to trzymał taki mróz że przez miesiąc chodziło się do Zawodowej szkoły i do pracy przez kanał na Ołowiankę po lodzie. A z tymi mrozami jeszcze dawniej to jest prawda, że Zatoka Pucka zamarzała i stawiano tawerny na lodzie i podróżowało się saniami po zatoce. Opowiadała mi mama rocznik 1927. Warto zapytać naszych meteorologów z Gdańska i Gdyni to podadzą dokładne okresy tęgich mrozów i temperatury.

    • 20 1

    • (1)

      Pol metra lód to by trzymał do czerwca. Opanuj się trolu.

      • 2 2

      • Pół metra lodu

        Może być pół metra lodu - Zatoka Pucka jest płytka i nie ma dużych pływów.

        • 0 0

  • Grenlandia

    w temacie Grenlandii krąży mit, że była kiedyś zielona i ciepła. To nie do końca prawda. Rzeczywiście w tamtych czasach była trochę cieplejsza, ale nadal były to ekstremalne warunki. Eryk Rudy nazwał tak tę wyspę w celu sprowadzenia osadników. Podobnie działają obecnie deweloperzy, nazywający nowo powstałe osiedla królewskimi babilonami czy innymi anielskimi nazwami.

    • 31 2

  • a niektórych

    już grzał temat "Jak zarobić na teorii o ocieplaniu się klimatu", znowu muszą przycichnąć i chuchać w puste i zimne rączki

    • 8 4

1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Ile lat ma Gdynia?

 

Najczęściej czytane