Proces komandorów: czarna karta w historii Marynarki Wojennej

Michał Lipka

22 września 2011 (artykuł sprzed 12 lat)

Opinie (69)

Najnowszy artykuł na ten temat Kaci w mundurach i ich ofiary. Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni tuż po wojnie

Tablica pamiątkowa na kościele pw. św. Michała Archanioła na Oksywiu w Gdyni.

Jedną z ciemniejszych kart z historii powojennej Polski zapisano w okresie stalinowskim. Represje nie ominęły kadr polskiej floty.

Od zakończenia działań wojennych odradzające się w Polsce marynarka zmagała się z problemami kadrowymi, zwłaszcza wśród kadry oficerskiej. Większość oficerów walcząca na zachodzie po zakończeniu wojny zdecydowała się tam pozostać, stąd też początkowo szeregi floty zasilili oficerowie zwolnieni z oflagów oraz nieliczni którzy zdecydowali się powrócić.

Ponieważ pomogło to tylko w niewielkim stopniu, zadecydowano się zwrócić do Związku Radzieckiego z prośbą o przysłanie oficerów, którzy pomogliby w szkoleniu przyszłych polskich kadr. W odpowiedzi do Polski przybyła radziecka misja wojskowa z tzw. "bratnią pomocą", a faktycznie w celu nadzorowania polskiego wojska.

W 1945 roku na stanowisko dowódcy Polskiej Marynarki Wojennej wyznaczono radzieckiego kontradmirała Nikołaja Abramowa, a inni radzieccy oficerowie zajęli kluczowe stanowiska m.in. szefem sztabu został komandor Iwan Szylingowski.

Tego typu działania i postawy jaką prezentowali Rosjanie spotkały się z krytyką oficerów wywodzących się z kadry przedwojennej: oni mieli jeszcze w pamięci wydarzenia z 17 września 1939 roku i z Katynia. Początkowo więc zdecydowano się na wprowadzenie drobnych zmian - kontradmirała Abramowa zastąpił kmdr (awansowany następnie do stopnia kontradmirała) Adam Mohuczy, którego następnie zastąpił kontradmirał Włodzimierz Steyer (obaj oficerowie wywodzili się przedwojennej kadry: pierwszy był dowódcą dywizjonu okrętów podwodnych, a drugi dowódcą Rejonu Umocnionego Hel), ale taka sytuacja nie utrzymała się długo.

W roku 1950 stanowisko ministra obrony narodowej objął radziecki oficer Konstanty Rokossowski. Rozpoczął się proces brutalnej czystki i ideologizacji w wojsku. W tym ostatnim swój największy udział mieli oficerowie polityczni tzw. politrucy. Kształceni m.in. w Wojskowej Akademii Politycznej im. Feliksa Dzierżyńskiego mieli dbać o czystość ideologiczną w wojsku oraz o propagowanie idei marksistowsko - leninowskiej.

Kontradmirał Mohuczy wraz z komandorami Sakowiczem, Sipowiczem i Siemiaszką znajdował się już w więzieniu oskarżony o sabotaż (w więzieniu umiera zarówno on, jak i komandor Sakowicz). Następca Mohuczego, kontradmirał Steyer zostaje oskarżony o niegospodarność i brak dbałości w stan wyszkolenia kadr w efekcie czego zostaje zdjęty ze stanowiska (zastępuje go radziecki oficer). Szef służby zdrowia Marynarki Wojennej kmdr dr Kazimierz Bielawski i jego zastępca kpt. mar. Zbysław Hostyński zostali oskarżeni o łapówkarstwo, tolerowanie nadużyć oraz świadczenie nieprawdy. Kmdr. Bielawskiego skazano na 15 lat więzienia i konfiskatę mienia, a kpt. Hostyńskiego na karę śmierci, w "akcie łaski" zmienionej na dożywotnie więzienie.

Dodatkowo podczas tzw. procesu Tatara-Utnika-Nowickiego, w którym oskarżano generała Tatara o sabotaż, "ujawniono" istnienie konspiracyjnej grupy skrywającej się pod kryptonimem "Alarm", działającej w szeregach Marynarki Wojennej. Zaowocowało to nowymi oskarżeniami i procesami, w tym jednym z bardziej znanych - tzw. procesie komandorów.

Prowokację wymierzaną w przedwojenną kadrę oficerską wymyślono w zaciszu gabinetów ministerialnych i nikogo tak naprawdę nie interesowało, że była szyta bardzo grubymi nićmi. Oskarżonych wyodrębniono za pomocą następującego klucza: pobyt w obozach jenieckich, walka w szeregach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie lub w Armii Krajowej.

Informacja Wojskowa Marynarki Wojennej oraz Główny Zarząd Informacji otrzymały polecenie wykrycia i ukarania winnych, którzy mieli szpiegować na rzecz krajów kapitalistycznych oraz dążyć do "obalenia siłą ustalonych ustawowo organów władzy państwowej". Lista oskarżonych była przygotowana wcześniej i na jej podstawie aresztowano siedmiu wyższych oficerów marynarki: kmdr. Stanisława Mieszkowskiego (dowódcę Floty), kmdr. Mariana Wojcieszka (szefa Sztabu Głównego MW), kmdr. Jerzego Staniewicza (szefa Wydziału MW w Sztabie Generalnym), kmdr. por. Zbigniewa Przybyszewskiego (zastępcę szefa Wydziału Marynarki Wojennej w Sztabie Generalnym), kmdr. por. Roberta Kasperskiego (szefa sztabu Floty), kmdr. Wacława Krzywca i kmdr. por. Kazimierza Kraszewskiego.

Wszyscy ci oficerowie wywodzili się przedwojennej kadry, a po zakończeniu działań wojennych ponownie zasilili szeregi polskiej floty czynnie pracując na rzecz jej odbudowy i rozwoju. Kmdr Przybyszewski zorganizował i przeszkolił obsadę pierwszej baterii artylerii nabrzeżnej w Redłowie (za co otrzymał pisemną pochwałę od marszałka Michała Żymierskiego). Kmdr Mieszkowski na stanowisku Komendanta Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej przyczynił się do odbudowy systemu kształcenia polskich kadr morskich (jego zaangażowanie docenił zastępca dowódcy marynarki ds. politycznych).

Początkowo aresztowani oficerowie trafili do więzienia Informacji w Gdyni, gdzie poddano ich pierwszym torturom mającym na celu przyznanie się do winy. Następnie przewieziono ich do więzienia w Warszawie.

Po długim i brutalnym śledztwie niektórzy z oskarżonych przyznali się do winy, ale w toku dalszego procesu odwołali swe zeznania. Sam proces był czystą fikcją, gdyż wyroki ustalono na długo przed jego zakończeniem. Na kary śmierci skazano komandorów Przybyszewskiego, Mieszkowskiego, Kasperskiego, Stankiewicza i Wojcieszka. Reszta z zatrzymanych została skazana na długoletnie więzienie. Prezydent Bierut zastosował prawo łaski wobec kmdr. Wojcieszka i Kasperskiego. Mimo próśb nie ułaskawiono kmdr. Mieszkowskiego i Stankiewicza. Kmdr Przybyszewski w ogóle nie wniósł prośby o ułaskawienie.

W grudniu 1952 roku wyroki śmierci zostały wykonane - oficerów rozstrzelano w więzieniu na Mokotowie. Rodziny do dziś nie znają miejsca ich pochówku. W tamtych czasach często wywożono zwłoki do lasu i zakopywano. Niekiedy zdarzało się również pochówki na wysypiskach śmieci...

Fala odwilży po śmierci Stalina zaowocowała procesami rehabilitacyjnymi oskarżonych oficerów. Rodziny otrzymały listy od prokuratora generalnego Mariana Rybickiego, który informował o pełnej rehabilitacji komandorów. Dodatkowo postanowiono rozliczyć się z ich oprawcami - powstała specjalna komisja, która miała zbadać odpowiedzialność oficerów Informacji oraz sędziów sądu wojskowego. W wyniku jej raportu wszyscy, którzy brali udział w procesie komandorów zostali zdegradowani i wydaleni z wojska. Jednak jeden z głównych inicjatorów represji, pułkownik Antoni Skulbaszewski, zastępca szefa Głównego Zarządu Informacji uniknął odpowiedzialności.

Dziś na jednej ze ścian kościoła w Gdyni Oksywiu możemy znaleźć tablicę pamiątkową poświęconą rozstrzelanym komandorom.

Michał Lipkam.lipka@trojmiasto.pl

Opinie (69) ponad 10 zablokowanych

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-09-22 13:35

po 89 tych sędziów i prokuratorów... (4)

nalezało rozstrzelać, a nie bawić się w okrągły stół. Grubą kreśką skrócić ich cierpienia życia w nowym, obrzydliwym kapitalizmie.

rocznik 85
12 lat
- 94 3
Twoja opinia

Zmień treść

nalezało rozstrzelać, a nie bawić się w okrągły stół. Grubą kreśką skrócić ich cierpienia życia w nowym, obrzydliwym kapitalizmie.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2011-09-22 16:51
  
  (2)
  
  Informacja Wojskowa (IW) i Glowny Zarzad Informacji (GZI) byly wyjatkowo brutalne i bezwzgledne. Byli akowcy, ktorzy przeszli przez Szucha, Pawiak i kacety "miekli" po przesluchaniach IW. Oficerowie sledczy wykazywali sie w torturowaniu i wymuszaniu zeznan wyjatkowa kreatywnoscia.Jednym z funkcjonariuszy IW, przydzielonym do rozpracowywania akowcow i bylych zolnierzy Polskich Sil Zbrojnych na Zachodzie byl kapitan Czeslaw Kiszczak, znany w niektorych srodowiskach jako "czlowiek honoru".
  
  piotrukas
  12 lat
  - 19 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Informacja Wojskowa (IW) i Glowny Zarzad Informacji (GZI) byly wyjatkowo brutalne i bezwzgledne. Byli akowcy, ktorzy przeszli przez Szucha, Pawiak i kacety "miekli" po przesluchaniach IW. Oficerowie sledczy wykazywali sie w torturowaniu i wymuszaniu zeznan wyjatkowa kreatywnoscia.Jednym z funkcjonariuszy IW, przydzielonym do rozpracowywania akowcow i bylych zolnierzy Polskich Sil Zbrojnych na Zachodzie byl kapitan Czeslaw Kiszczak, znany w niektorych srodowiskach jako "czlowiek honoru".
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2011-09-22 19:45
    
    Taak... Wałęsa i jego ludzie honoru... Zwłaszcza Kiszczak i Jaruzelski (1)
    
    Niestety, media niezbyt często mówią o ludziach odpowiedzialnych za te tragedie. A oni nadal mają swoje funkcje i nadal działają...
    
    Jaruzel na szeregowca
    12 lat
    
    9 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Niestety, media niezbyt często mówią o ludziach odpowiedzialnych za te tragedie. A oni nadal mają swoje funkcje i nadal działają...
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2016-07-09 13:59
      
      tak zwłaszcza w PiS
      
      jest takich prokuratorow i działaczy partyjnych od metra...PiS ich przygarnał jako jedynych prawych i sprawiedliwych...
      
      as
      7 lat
      
      2 3
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      jest takich prokuratorow i działaczy partyjnych od metra...PiS ich przygarnał jako jedynych prawych i sprawiedliwych...
      Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2011-09-23 07:58
  
  Dokładnie
  
  Ale jest jeden problem, większość z nich była wiadomego pochodzenia jak "prokuratorzy" Helena Wolińska i Salomon Morel. No i wiadomego pochodzenia typy robiły szwindel przy tzw. "okrągłym stole"...
  
  Gajny
  12 lat
  - 7 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ale jest jeden problem, większość z nich była wiadomego pochodzenia jak "prokuratorzy" Helena Wolińska i Salomon Morel. No i wiadomego pochodzenia typy robiły szwindel przy tzw. "okrągłym stole"...
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-12-17 15:01

Niestety

Treść została poprawiona, ale niedokładnie: ''Po długim i brutalnym śledztwie niektórzy z oskarżonych przyznali się do winy, ale w toku dalszego procesu odwołali swe zeznania. Sam proces był czystą fikcją, gdyż wyroki ustalono na długo przed jego zakończeniem. Na kary śmierci skazano komandorów Przybyszewskiego, Mieszkowskiego, Kasperskiego, Stankiewicza i Wojcieszka.'' - Staniewicza, a nie Stankiewicza.
Takie błędy bądź ''przejęzyczenia'' stawiają pod dużym znakiem zapytania rzetelność historyka. Jeżeli nie mamy wystarczającej wiedzy na jakiś temat dajmy tekst do przeczytania osobie kompetentnej, a w tym wypadku osób takich jest naprawdę dużo. Choćby historycy z Marynarki Wojennej (MMW,AMW). Mam nadzieję, że moja wypowiedź nie zostanie skasowana.

ja z pomorskiego
9 lat
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

Treść została poprawiona, ale niedokładnie: ''Po długim i brutalnym śledztwie niektórzy z oskarżonych przyznali się do winy, ale w toku dalszego procesu odwołali swe zeznania. Sam proces był czystą fikcją, gdyż wyroki ustalono na długo przed jego zakończeniem. Na kary śmierci skazano komandorów Przybyszewskiego, Mieszkowskiego, Kasperskiego, Stankiewicza i Wojcieszka.'' - Staniewicza, a nie Stankiewicza. Takie błędy bądź ''przejęzyczenia'' stawiają pod dużym znakiem zapytania rzetelność historyka. Jeżeli nie mamy wystarczającej wiedzy na jakiś temat dajmy tekst do przeczytania osobie kompetentnej, a w tym wypadku osób takich jest naprawdę dużo. Choćby historycy z Marynarki Wojennej (MMW,AMW). Mam nadzieję, że moja wypowiedź nie zostanie skasowana.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2012-12-12 08:47

Jak z nazwiskiem?

Stankiewicz czy Staniewicz? Na tablicy poświęconej pomordowanym Komandorom widnieje to drugie!

Maks
11 lat

Odpowiedź redakcji:

Dziękujemy za sugestię. Treść została poprawiona.
- 4 0
Twoja opinia

Zmień treść

Stankiewicz czy Staniewicz? Na tablicy poświęconej pomordowanym Komandorom widnieje to drugie!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2012-08-30 22:45

Więcej takich artykułów

Bardzo dobry artykuł, a przede wszystkim prawdziwy i obnażający powojenna Polskę i stalinowski system, w którym musieli żyć lub ginąć Polacy. Chwała bohaterom

Kapitan
11 lat
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

Bardzo dobry artykuł, a przede wszystkim prawdziwy i obnażający powojenna Polskę i stalinowski system, w którym musieli żyć lub ginąć Polacy. Chwała bohaterom
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2012-08-30 21:01

prokuratr

nazwisko prokuratorow prosze podac .
a reszte damy rade

jose
11 lat
- 4 0
Twoja opinia

Zmień treść

nazwisko prokuratorow prosze podac . a reszte damy rade
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-09-22 22:56

TE ARTYKULY SA CORAZ LEPSZE...CZYTAM WSZYSTKIE (2)

Prosze kontynuowac zeby te Ipodowskie lby czegos sie dowiedzialy wiecej niz tylko iPod , Iphone i karta graficzna. Dzisiejsza mlodziez to nawet nie DNO. Sa grubo ponizej....

ss waffen
12 lat
- 7 1
Twoja opinia

Zmień treść

Prosze kontynuowac zeby te Ipodowskie lby czegos sie dowiedzialy wiecej niz tylko iPod , Iphone i karta graficzna. Dzisiejsza mlodziez to nawet nie DNO. Sa grubo ponizej....
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2012-08-30 20:54
  
  to iowo
  
  byles i zostniesz
  
  11 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  byles i zostniesz
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2011-09-24 04:28
  
  Taaaak a Twój nick za to taki cudowny.
  
  Zastanów się człowieku nad sobą.
  
  12 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Zastanów się człowieku nad sobą.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2012-08-30 20:47

moze troche dokladniej

moze troche wiecej faktow, jakies odnosniki,linki, wiecej tresci ,gdzie to mozna szukac?

Jose
11 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

moze troche wiecej faktow, jakies odnosniki,linki, wiecej tresci ,gdzie to mozna szukac?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2012-08-30 20:38

o co chodzi

kto to byl kmdr Hieronim Klapka? Czy ktos wie,co on zrobil dobrego ?
Jose

Jose
11 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

kto to byl kmdr Hieronim Klapka? Czy ktos wie,co on zrobil dobrego ? Jose
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2012-08-30 20:29

tekst

super tekst, brakuje tylko nazwisk tych prokuratorow i sedziow - nie mozna tego podac do poeszechnej wiadomosci?

Jose
11 lat
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

super tekst, brakuje tylko nazwisk tych prokuratorow i sedziow - nie mozna tego podac do poeszechnej wiadomosci?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-11-29 17:10

szpilka

Dlaczego do chwili obecnej ich katów nie postawiono przed wymiarem sprawiedliwości. Gruba kreska Mazowieckiego odbija się czkawką. Jest wyraźne rozgraniczenie kto był katem a kto ofiarą.Polecam książkę Płużańskiego pt: Bestie. Mordowali najbardziej patriotyczną młodzież polską a dziś zasłużeni emeryci: pobierają wysokie apanaże a przez 22 lata żadnego z nich nie udało się postawić przed sądem: chorzy, nic nie pamiętają, takie były czasy. Byłam na rozprawie w Warszawie Jerzego Kędziory - kata AK. Siedział rozparty z tym przyklejonym półuśmieszkiem a c o wy mnie możecie zrobić? i zderzenie z jego ofiarami którzy opowiadają jak ich katował. Do tej pory sprawa nie jest zakończona - przedstawia jakieś papiery, że chory, nie może zeznawać itp.
Jak długo będziemy to tolerować. Zbrodnia jest zbrodnią i po to istnieją Sądy i prokuratorzy IPN aby dążyli do skazania zbrodniarzy.

12 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Dlaczego do chwili obecnej ich katów nie postawiono przed wymiarem sprawiedliwości. Gruba kreska Mazowieckiego odbija się czkawką. Jest wyraźne rozgraniczenie kto był katem a kto ofiarą.Polecam książkę Płużańskiego pt: Bestie. Mordowali najbardziej patriotyczną młodzież polską a dziś zasłużeni emeryci: pobierają wysokie apanaże a przez 22 lata żadnego z nich nie udało się postawić przed sądem: chorzy, nic nie pamiętają, takie były czasy. Byłam na rozprawie w Warszawie Jerzego Kędziory - kata AK. Siedział rozparty z tym przyklejonym półuśmieszkiem a c o wy mnie możecie zrobić? i zderzenie z jego ofiarami którzy opowiadają jak ich katował. Do tej pory sprawa nie jest zakończona - przedstawia jakieś papiery, że chory, nie może zeznawać itp. Jak długo będziemy to tolerować. Zbrodnia jest zbrodnią i po to istnieją Sądy i prokuratorzy IPN aby dążyli do skazania zbrodniarzy.
Regulamin dodawania opinii