• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Porównaj Trójmiasto dzisiejsze i przedwojenne

Marcin Stąporek
20 marca 2013 (artykuł sprzed 11 lat) 

Mapa Trójmiasta zobacz na mapie Gdańska prezentowana w ramach Portalu Trojmiasto.pl ułatwia czytelnikom lokalizację wielu miejsc opisywanych w artykułach lub prezentowanych w katalogu firm. Mamy świadomość, że nie dorównuje ona pod względem funkcjonalności takim światowym potentatom, jak Google Earth i Google Maps. Staramy się zatem przygotować na niej coś wyjątkowego: od kilku dni dostępna jest mapa Trójmiasta z okresu przed II wojną światową.



Wyszukiwanie różnic pomiędzy Trójmiastem, w którym mieszkamy a tym, które znamy tylko ze starych zdjęć, rycin i planów może być fascynującym zajęciem. Porównywanie zabudowy przedwojennej oraz przebiegu ulic z tymi dzisiejszymi możecie zacząć już teraz, korzystając z map sporządzanych w latach 1932-1942 (aktualizacja: niektóre z nich prezentują nazistowskie nazewnictwo, jak np. fragmenty przedstawiające Gdynię, którą przed wojną Niemcy nazywali Gdingen, a po jej zajęciu - Gotenhafen).

Sopot

Z trzech miast Trójmiasta stosunkowo najmniej zmian można dostrzec na obszarze Sopotu. Nie powinno to dziwić, bo myśląc o Sopocie, mamy najczęściej w myślach stare, często zabytkowe budynki i oczywiście - nie mniej zabytkowe - słynne molo. Rozwój zabudowy miejskiej w okresie powojennym dokonał się przede wszystkim na terenach Kamiennego Potoku i Brodwina zobacz na mapie Sopotu oraz w kierunku Oliwy, z zabudową dawnego Świemirowa u podnóża wysoczyzny.

Gdynia

Na obszarze Gdyni w okresie powstawania mapy zabudowa była znacznie bardziej rozproszona niż obecnie. Poza stosunkowo jeszcze niewielkim śródmieściem, zwartą miejską zabudowę miał już w tym czasie Mały Kack z Orłowem, wyraźnie oddzielony od śródmieścia niezbyt intensywnie użytkowanymi terenami Redłowa oraz znacznie mniejsze niż dziś Witomino. Wielki Kack był jeszcze niewielką wsią, podobnie wyglądały Chylonia, Cisowa, Obłuże czy Oksywie.

Baseny portowo-stoczniowe na południe od Obłuża zobacz na mapie Gdyni nie były jeszcze ukształtowane w dzisiejszym, wcinającym się w ląd daleko w kierunku zachodnim kształcie. Na kępie oksywskiej brak lotniska w Babich Dołach zobacz na mapie Trojmiasta, istniał natomiast jeszcze folwark Stefanowo (niem. Amalienfelde) i wąwóz o nazwie "Babidole oder Hexengrund", od którego lotnisko wzięło swoją nazwę.

Gdańsk

Bardzo istotne zmiany można natomiast dostrzec na terenie Gdańska, najbardziej z trzech miast zniszczonego pod koniec II wojny światowej.

W historycznym śródmieściu Gdańska zobacz na mapie Gdańska skupiona była gęsta, znacznie intensywniejsza niż obecnie zabudowa. Główne Miasto stanowiło jedną całość ze Starym Miastem, Starym Przedmieściem, a w znacznym stopniu również z Wyspą Spichrzów, Długimi Ogrodami i Dolnym Miastem. Podwale Przedmiejskie było zwykłą, dość szeroką ulicą, która jednak nie dochodziła do Motławy, kończąc się na Targu Maślanym. Główną arterią komunikacyjną w kierunku Stogów i Mierzei Wiślanej była wciąż jeszcze ulica Długa z Długim Targiem i przedłużeniem przez mosty Zielony i Stągiewny w kierunku Długich Ogrodów.

Uwagę zwraca łuk tzw. Kolei Kaszubskiej, która połączyła widoczne na mapie Wrzeszcz, Strzyżę, Brętowo z Migowem, Kiełpinkiem i Kokoszkami. W ciągu półtora roku na tej samej trasie powstaną tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej. Uwagę zwraca łuk tzw. Kolei Kaszubskiej, która połączyła widoczne na mapie Wrzeszcz, Strzyżę, Brętowo z Migowem, Kiełpinkiem i Kokoszkami. W ciągu półtora roku na tej samej trasie powstaną tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej.
Kolej Kaszubska Koleją Metropolitalną

Być może dla wielu czytelników portalu najciekawsza będzie istniejąca do 1945 r. i wyraźnie zaznaczona na mapie linia kolejowa tzw. "kolei kaszubskiej" zobacz na mapie Gdańska. Wychodziła ona ze stacji we Wrzeszczu w kierunku Oliwy, ale już na wysokości lotniska odbijała w lewo, by przez Strzyżę, Brętowo, Migowo i Kiełpinek prowadzić do Kokoszek, a dalej do Starej Piły, gdzie łączyła się z linią Pruszcz Gdański - Kartuzy. Dzięki projektowi Pomorskiej Kolei Metropolitalnej za kilka lat znów będziemy mogli pojechać pociągiem po części tej trasy. Widoki z wagonów będą jednak zupełnie inne niż 75 lat temu: poza krótkim odcinkiem ze Strzyży do Brętowa, większość terenów wzdłuż tej linii jest już, lub niebawem będzie intensywnie zabudowana.

Górny taras i dolny taras

W czasach tworzenia mapy, zabudowa "górnego tarasu" dopiero raczkowała: wytyczono już wprawdzie ulice na Suchaninie (m.in. Beethovena, Schuberta, Wagnera, Powstańców Warszawskich), jednak dalej rozciągały się tereny wiejskie, a na nich rozrzucone osady Dreilinden (Trzy Lipy), Müggenwinkel, czy nieco większa wieś Pietzkendorf przy Piecewskiej (w centrum dzisiejszej dzielnicy Piecki-Migowo, zwanej potocznie "Moreną").

Potężnie przekształcony został w ciągu minionych 75 lat obszar gdańskiego "dolnego tarasu". W okresie tworzenia mapy zabudowany był już w większości tzw. dolny Wrzeszcz oraz przylegająca do linii kolejowej część małego Przymorza, m.in. wzdłuż ul. Bora Komorowskiego. Tam, gdzie dziś rozciągają się blokowiska Żabianki, Przymorza czy Zaspy, istniały pojedyncze gospodarstwa zwane "dworami" zobacz na mapie Gdańska, m.in. Czarny, Czerwony i Biały Dwór na obrzeżach Przymorza i Zaspy, czy Mühlenhof (dzisiejszy Młyniec) w okolicy ul. Pilotów. Z obiektów tych do dziś przetrwał Eckhof, czyli "Rozstajny Dwór" przy ul. Bolesława Chrobrego, od którego wzięła nazwę Spółdzielnia Mieszkaniowa "Rozstaje".

Wojsko już wtedy cenzurowało mapy?

Dziwić może brak na historycznej mapie pasów startowych lotniska na Zaspie, uwidoczniono jedynie budynki lotniska w rejonie dzisiejszej ulicy Hynka, w pobliżu przystanku SKM Gdańsk Zaspa zobacz na mapie Gdańska. Może na ich umieszczenie nie zgodziło się wojsko, a może nie przywiązywano do nich aż takiej wagi, bowiem lotnisko było stale rozbudowywane i powiększane.

Także na dzisiejszej Zaspie, nieco bliżej Zatoki Gdańskiej (na terenie, gdzie dziś jest szkoła i bloki mieszkalne przy ul. Burzyńskiego, Żwirki i Wigury, Drzewieckiego, Ciołkowskiego) leżała duża strzelnica. Odegrała ona ponurą rolę w historii, gdyż to za wałem kulochwytu rozstrzelano wziętych do niewoli obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku i tu do 1991 r. znajdował się ich masowy grób. Obecnie spoczywają oni niedaleko od tego miejsca, na starym cmentarzu przy ul. Bolesława Chrobrego (zaznaczonym już na historycznej mapie).

Tu, gdzie dziś powstają kolejne gdańskie osiedla, przed wojną istniały wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki). Tu, gdzie dziś powstają kolejne gdańskie osiedla, przed wojną istniały wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki).
Chełm i Gdańsk Południe to kilkanaście wsi

Podobnie jak "dolny taras" zmieniły się tereny dzielnic Chełm i Gdańsk-Południe. W okresie powstawania mapy istniało już osiedle szeregowych budynków na tzw. Starym Chełmie. W miejscu dzisiejszej Galerii Chełm (niedaleko pętli tramwajowej "Chełm Witosa" istniała złożona z dwóch gospodarstw osada Altdorf (Stara Wieś). Dalej od centrum były już tylko rozproszone wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki), Nenkau (Jasień), Kelpin (Kiełpino), Kokoschken (Kokoszki).

Zwróćmy jeszcze uwagę ku terenom nadmorskim. Stare kąpieliska w Jelitkowie, Brzeźnie czy na Westerplatte posiadały własne pomosty, nie tak okazałe, jak sopockie molo, ale zaznaczane na mapie. Ich pierwotną funkcją było umożliwienie postoju parostatkom dowożącym plażowiczów. Pomost brzeźnieński leżał bliżej Nowego Portu niż dzisiejsze molo tego kąpieliska.

Portu brak, są stanowiska artyleryjskie

Oczywiście przed 75 laty nie było jeszcze Portu Północnego zobacz na mapie Trojmiasta, a co za tym idzie - plaża, która zaczynała się na Westerplatte, ciągnęła się szerokim pasem przez Stogi aż do Górek Zachodnich. Uważni czytelnicy mogą na historycznej mapie w pasie nadbrzeżnym odszukać stanowiska artylerii brzegowej z czasów poprzedzających wybuch I wojny światowej, a także osłaniającą ujście Kanału Portowego "baterię wiejską" w rejonie obecnej ulicy Zelwerowicza zobacz na mapie Trojmiasta na obrzeżach Brzeźna.

Uważni czytelnicy mogą dostrzec, że mapa została skomponowana z arkuszy różniących się nieco czasem powstania. Najstarsze fragmenty sporządzono przed wybuchem II wojny światowej i można je zidentyfikować np. po pojawiających się, obok niemieckich nazw miejscowych, ich polskich odpowiednikach (Kokoschken - Kokoszki). Najpóźniejsze powstały zaś po 25 czerwca 1942 r., kiedy to rozporządzeniem Gauleitera Förstera "poprawiono" wiele nazw miejscowych na Pomorzu, pozbawiając je nazbyt polskiego brzmienia. Z tego powodu Kowale czy Zaskoczyn noszą na mapie nazwy "Schmiede" i "Zangen", choć przed 1942 r. miejscowości te nazywały się "Kowalk" i "Zankenzin".

A jakie zmiany w porównaniu z okresem przedwojennym Was najbardziej zaskoczyły?

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (239) 3 zablokowane

  • Moja ulica

    Istnieje choć nie ma swojej nazwy dodnej :D, na innych planach już swoją nazwę

    • 1 0

  • Przed wojną kolejki jeździły szybciej (16)

    Z Gdańska do Sopotu jechało się krócej niż teraz, w Berlinie jeździ się szybkimi kolejkami a nie takimi starymi gratami wlokącymi się 30km/h ledwo

    Wielki sukces Pomorskiej Kolei Metropolitalnej to tylko rewitalizacja dewnej niemieckiej linii kolejowej

    • 87 26

    • ehhh !!! - ty to jesteś wilki głupek. Bo to będzie sukces. Ta odbudowa to będzie droższa niżeli budowa kolei na dziewiczym terenie. Tu wszystkie wiadukty zostały przez Ruskich zburzone, czas zniszczył te wszystkie nasypy przez porost drzew, nie wystarczy ściąć drzewa i kłaść tory, te nasypy są do odnowy tak jak i te zburzone wiadukty. Po tym nasypie biegła tylko jedna linia jednotorowa. Teraz trzeba będzie odbudować ten cały nasyp i przystosować na dwa tory, a to będą koszty niebagatelne. Czy ty zdajesz sobie sprawę ile nas Polaków kosztowała rewitalizacja Warszawy. Jak byśmy zażądali od Niemców zwrotu kosztów za odbudowę Warszawy, to Niemcy by z torbami by poszli. Taka prawda. Zachwycacie się cały czas tylko tymi bandytami i złodziejami i piszecie jak to w tym Berlinie. Rusz głową i te przydupasy co ci tłuką te plusy.

      • 2 2

    • (2)

      Przykładowy czas przejazdu według rozkładu jazdy z 1944 roku...
      Danzig - 10:50
      Danzig-Langfuhr - 10:57
      Danzig-Flughafen - 11:03
      Danzig-Oliva - 11:08
      Zoppot - 11:10
      Adlerhorst - 11:18
      Gotenhafen - 11:25

      • 5 11

      • rozkład pociągu dalekobieżnego

        a teraz dodaj sobie chociaż przystanki: Stocznia, Politechnika, Przymorze, Żabianka... każdy z nich to minuta postoju oraz czas potrzebny na wyhamowanie oraz rozpędzeine składu.

        • 5 1

      • Z Gotenhafen:
        Kielau (+8 min)
        Johannesdorf (+6 min)
        Rahmel (+5 min)
        Rheda (+5 min)
        Neustadt (+11 min)

        • 4 11

    • Kilka przystanków (8)

      Krócej - tak, ale przystanków było mniej

      • 12 3

      • racja mniej przystanków, ale jak się porówna koleje np. w berlinie i gdańsku (7)

        to nasze są jak w Bangladeszu albo Pakistanie ;)

        • 11 12

        • Pan był w Bangladeszu czy Pakistanie (5)

          że z pana taki zaffca ?

          • 18 5

          • Nie ale widziałem w TVN (4)

            buuuhahaha :)

            • 8 9

            • Oglądałeś TVN (3)

              Nie dostaniesz rozgrzeszenia.

              • 10 7

              • biskupa flaszki nie długo nie będzie (2)

                • 4 9

              • (1)

                a twój tatuś milicjant ksywa flaszka jeszcze śpi?

                • 7 3

              • nie, pewnie popija aktimelka

                • 1 0

        • ale jak porownasz skm w hamburgu i gdansku to juz takiej roznicy wielkiej nie widac (poza czystoscia).

          • 3 1

    • po piewrsze

      przed II wojną światową nie było żadnego Trójmiasta . Ta nazwa ppojawiła się później. Gdańsk i Sopot byl w innym obsazraez politycznym, Gdynia w innym. Między tymi miastami była granica państwoa i to nei taka jak teraz w Shengen tylko z wszytskimi szykanami. Więc proszę nie opowiadać głupot , ze jeździło się szybciej. SKM w ogóle nie było powstała ona w latach pięćdziesiątych. Była tylko linia dalekobieżna jednotorowa od Sopotu do Gdyni

      • 6 1

    • to sie przeprowadz do Berlina,albo zapisz sie do POburzonych

      • 10 2

    • EN57 KIBEL

      Może i stare jednak poczytałbym na Twoim miejscu o konstrukcji historii tej jednostki. Wg mnie model ten zasługuje na troche szacunku mimo że dzisiaj moze nie jest cudem techniki ale spełnia swoje zadanie ;)

      • 3 6

  • Artykuł "pobieżny"

    autor przedstawił temat bardzo fragmentarycznie, wybiórczo.

    • 4 0

  • KRAKOWIECKA KĘPA - OZNACZONA JAKO KRAKAUERKAMPE - NA MARTWEJ WIŚLE

    Obecnie Krakowiecka Kępa już nie istnieje - zlikwidowano ją w czasie budowy Rafinerii . Kiedyś - na początku lat sześćdziesiątych - na niej mieszkałem . Super się na niej mieszkało . Szkoda że jej już nie ma .

    • 6 0

  • A co z aktualizacją podstawowej mapy? (1)

    Biada temu, kto na podstawie mapy z portalu chce dotrzeć samochodem z okolic ETC na Niedźwiednik. O Nowej Słowackiego twórcy mapy jeszcze nie wiedzą. A ta mapa miała być bardzo aktualna w odróżnieniu od np. Google Maps, gdzie ta ulica już jest, chociaż nie na zdjęciach.

    Odpowiedź redakcji:

    Dzień dobry. Dziękujemy za uwagę, ale ul. Nowa Kościuszki i Nowa Słowackiego zostały naniesione na nasze mapę wiele miesięcy temu.

    • 9 3

    • a zagladałeś na tą mapę w tym roku

      czy jeszcze w zeszłym

      • 1 2

  • a dzisiaj drogi do wsi Zakoniczyn, Szadółki jak przed wojną. Budyń Bob Budowniczy, no comment. Bruk odsłania się po zimie, wiecie kto po nim stąpał .... to przedowojenny zabytek

    • 3 0

  • Chełm i dziś się zmienia

    Mam 33 lata i mieszkam na Chełmie od 7 lat. Przez te 7 lat nie tylko na Chełmie ale i całym Górnym Tarasie. Gdy się tu wprowadziłem nie było tu jeszcze tramwaju a w miejscu dziesiejszego Tesco rosła trawa. Były dopiero przymiarki do budowy linii tramwajowej na Chełm a o Łostowicach nikt jeszcze nawet nie myślał a autobusy jakie tu docierały to były zdezelowanwe stare Ikarusy. Role dziesiejszej Alei Havla pełniła ulica Łódzka , bardzo wąska i bez ścieżki rowerowej. Dziś mamy już tramwaj przez cały Chełm aż na Łostowice. Ścieżki rowerowe były kompletnie poszatkowane. Pierwsza z nich kończyła się przy wieżowcach , a druga zaczynała się przy Dragana. Teraz jest już ciągłość przez Cały Chełm i Al. Havla aż do Pętli Łostowice. Ma ona być z resztą przedłużona aż na Moje Marzenie , które do tej pory nie miało drogi rowerowej. Przebudowana gruntownie została Łostowicka , zyskała one dwa pasay ruchu i oczywiście ścieżkę rowerową. Co do stanowisk Artyleryjskich to ich pozostałości istnieją do dziś . Wytyczono nawet szlak turystyczny Nadmorskich Fortyfikacji

    • 6 2

  • przywracanie okupacyjnej nazwy gdyni (5)

    uważam za skandaliczne. Pan Stąporek w ogóle tego raczy nie zauważyć. Przywracanie nazwy miasta, z którego wypędzono część mieszkańców, część z nich zamordowano Piasńicy, a reszczie dano pół godziny na spakowanie się uważam za jedno wielkie nieporozumienie ze strony portalu trójmiasto. Liczę na szybką rekację.

    Bezrefleksyjnośc z hołdzie dla czasów WMG jest ostatnio przerażająca, życzę więcej rozwagi .

    • 26 9

    • Przywracanie?

      Gdynia przecież nie zmienia teraz nazwy tylko dlatego, że opublikowano starą mapę, na której występuje inna nazwa. To nie jest przywracanie, tylko cytowanie.

      • 5 1

    • (3)

      Zbytnio emocjonujesz się Pan przeszłością. 74 lata temu, a przeżywasz Pan jakby te zbrodnie miały miejsce wczoraj.

      • 5 15

      • tja... (2)

        "Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości" Piłsudski tak mówił. A znajdź mi Pan kogoś większego od niego z obecnych czasów, to może zmienie zdanie.

        • 15 3

        • (1)

          Idąc tym tokiem rozumowania, powinniśmy wszyscy rozdrapywać rany i emocjonować się np. wojnami Mieszka I ze Świętym Cesarstwem Rzymskim przed rokiem 1000.

          • 6 12

          • Twój tok myślenia to wyrażne działanie w kierunku wymazywania niemieckich zbrodni, folksdojcztrollu.

            • 11 7

  • Liczy sie tylko Gdańsk, Sopot jako imprezownia, Gdynia? po co to komu ?

    • 2 7

  • wlasny dom

    • 0 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

W którym mieście w 1928 roku otwarto kino Morskie Oko?

 

Najczęściej czytane