• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Nieznane wcześniej zdjęcia ze stanu wojennego

Wojciech Wabik, Instytut Pamięci Narodowej
13 grudnia 2013 (artykuł sprzed 10 lat) 
Czy mieszkańcy Gdańska pozdrawiają żołnierzy na transporterze? Tak, to nie złudzenie. Gdy w mieście pojawiły się oddziały 8. Dywizji Zmechanizowanej, przysłane do zabezpieczenia terenu Stoczni, mieszkańcy Gdańska przywitali żołnierzy bardzo ciepło. Władze wojskowe były tak zaskoczone, że przed pacyfikacją Stoczni Gdańskiej im. Lenina zdecydowały się na odwołanie pancerniaków, zastępując ich jednostkami bardziej "oddanymi sprawie". Zdjęcie wykonane 15 grudnia przedstawia wyjazd pancerniaków spod stoczni. Czy mieszkańcy Gdańska pozdrawiają żołnierzy na transporterze? Tak, to nie złudzenie. Gdy w mieście pojawiły się oddziały 8. Dywizji Zmechanizowanej, przysłane do zabezpieczenia terenu Stoczni, mieszkańcy Gdańska przywitali żołnierzy bardzo ciepło. Władze wojskowe były tak zaskoczone, że przed pacyfikacją Stoczni Gdańskiej im. Lenina zdecydowały się na odwołanie pancerniaków, zastępując ich jednostkami bardziej "oddanymi sprawie". Zdjęcie wykonane 15 grudnia przedstawia wyjazd pancerniaków spod stoczni.

32 lata po wprowadzeniu stanu wojennego wciąż nie wiemy wszystkiego o tym wyjątkowo trudnym dla Polski okresie. Czytelnikom portalu Trojmiasto.pl prezentujemy unikatowe zdjęcia, które zamieszczone zostały w najnowszym albumie poświęconym stanowi wojennemu w Gdańsku.



Stan wojenny wprowadzono w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r., o czym poinformował w niedzielny poranek gen. Wojciech Jaruzelski. Nie była to decyzja podjęta nagle i nieprzygotowana. Kiedy szesnastomiesięczny karnawał "Solidarności" trwał w najlepsze, a Polacy zaczęli wierzyć, że nadejdą zmiany w skostniałym ustroju państwa, Służba Bezpieczeństwa PRL nie próżnowała. W ramach akcji o kryptonimie "Gotowość", jeszcze w październiku 1980 roku resort bezpieczeństwa przygotował listę osób przewidzianych do internowania.

W momencie ogłoszenia decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego, w sali BHP Stoczni Gdańskiej im. Lenina odbywały się obrady Komisji Krajowej (KK) "Solidarności". Duża część przedstawicieli KK została zatrzymana przez funkcjonariuszy, lecz ci, którym udało się uniknąć aresztowania zawiązali komitety strajkowe. Powstał Krajowy Komitet Strajkowy (KKS) z przewodniczącym Mirosławem Krupińskim, Regionalny Komitet Strajkowy (RKS) ze Stanisławem Fudakowskim oraz Zakładowe Komitety Strajkowe - w miejscach pracy, w których funkcjonowały ogniwa "Solidarności".

Ogólnopolska akcja "przywracania porządku" w zakładach pracy rozpoczęła się w środę, 16 grudnia. Nie ominęła ona również Gdańska i jego największego zakładu pracy, czyli Stoczni Gdańskiej im. Lenina. O godz. 5 nad ranem brama stoczniowa nr 2 została sforsowana za pomocą czołgów. Na teren zakładu wtargnęło około tysiąca funkcjonariuszy. Byli to milicjanci, zomowcy, a także specjalne jednostki ściągnięte ze Szczytna.

W całym kraju akcja przyniosła dziesiątki rannych i poszkodowanych, a w Kopalni Węgla Kamiennego "Wujek" ofiary śmiertelne.

Po przeprowadzonej pacyfikacji stoczni, na ulicach Gdańska zawrzało. 16 grudnia, podobnie jak co dzień od wprowadzenia stanu wojennego, gdańszczanie udali się pod bramę nr 2. Tym razem nie zastali obwieszczeń, apeli i oświadczeń o strajku zawieszonych na stoczniowym ogrodzeniu, lecz kordon ZOMO oddzielający teren stoczni od placu wokół Pomnika Poległych Stoczniowców.

Opublikowany tekst zawiera najważniejsze wątki poruszone w najnowszej publikacji gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej pt. Gdańsk w stanie wojennym 1981-1983 autorstwa Karola Lisieckiego, Tomasza Panka i Wojciech Wabika. Opublikowany tekst zawiera najważniejsze wątki poruszone w najnowszej publikacji gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej pt. Gdańsk w stanie wojennym 1981-1983 autorstwa Karola Lisieckiego, Tomasza Panka i Wojciech Wabika.
Z zachowanych nagrań znajdujących się w zasobie Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku wiemy, iż protestujący chcieli przeciągnąć zomowców i milicjantów na swoją stronę skandując: - "Polacy, chodźcie do nas!" W odpowiedzi użyto pałek i gazów łzawiących. Manifestanci odpowiedzieli okrzykami: - "Gestapo!"

Starcia uliczne trwały w Gdańsku z różną intensywnością do 17 grudnia 1981 r. Tego dnia pod gmachem Komendy Wojewódzkiej MO w Gdańsku zawrzało. Manifestanci chcieli wtargnąć do siedziby partii, w odpowiedzi funkcjonariusze skierowani do ochrony budynku użyli broni ostrej. W wyniku tej interwencji ranne zostały cztery osoby w tym Antoni Browarczyk - pierwsza śmiertelna ofiara stanu wojennego w Gdańsku.

Po brutalnej pacyfikacji stoczni i walkach, które przetoczyły się przez cały Gdańsk nastąpił czas względnego spokoju. Stoczniowcy zostali przymusowo urlopowani do 4 stycznia. Nowy rok rozpoczął się od zmiany na stanowisku I sekretarza KW PZPR. 8 stycznia Tadeusz Fiszbach został uznany za człowieka posiadającego zbyt liberalne poglądy w stosunku do "Solidarności". Zastąpił go Stanisław Bejger.

Nowym zwyczajem, który przyjął się w Gdańsku, były comiesięczne zgromadzenia mieszkańców 13. dnia każdego kolejnego miesiąca. Wystąpienia te miały charakter antyrządowy - określano je potocznie jako "miesięcznice". W Gdańsku miejscem, które podczas tych zgromadzeń urosło do rangi symbolu, był Pomnik Poległych Stoczniowców. Trzynaste dni kolejnych miesięcy jasno dawały władzy do zrozumienia, iż społeczeństwo nie godzi się z polityką przemocy.

Pod koniec stycznia w wielu krajach zachodnich ogłoszono, że 30 stycznia 1982 r. będzie "Dniem jedności z Polską". Na wieść o tym wydarzeniu w Gdańsku ponownie zawrzało. Na ulicach miasta doszło do starć z oddziałami MO i ZOMO. Manifestanci próbowali bezskutecznie podpalić gmach KW PZPR.

Święto pracy, 1 maja, obchodzono jak co roku. Jednak tym razem poza oficjalnymi pochodami zorganizowano również kontrmanifestacje, których uczestnicy zaopatrzeni w biało-czerwone flagi z napisem "Solidarność", przeszli ulicami Gdańska. Mimo napiętej sytuacji, tego dnia nie doszło do starć.

Inny przebieg miała manifestacja gdańszczan w rocznicę podpisania Konstytucji 3 maja. Rozpoczęła się ona o godzinie 14 pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców, spod którego kolumna ruszyła ku Targowi Drzewnemu i znajdującemu się tam pomnikowi Jana III Sobieskiego, gdzie złożono kwiaty. Do godziny 17 liczba protestujących zwiększyła się do 4 tys. Wtedy oddziały MO i ZOMO zaatakowały idących w kierunku Starego Miasta. Wycofujący się budowali prowizoryczne barykady na ulicach św. Ducha, Rajskiej, Piwnej oraz na Wałach Jagiellońskich. Pół godziny później doszło do poważnych starć w rejonie ulic Długiej i Długiego Targu. Nie ominęły one też największego z gdańskich kościołów. O godzinie 18, podczas mszy w bazylice Mariackiej celebrowanej przez ks. kanonika Wiesława Lauera, kościół został ostrzelany przez funkcjonariuszy MO i ZOMO. Jedna z kul przestrzeliła flagę Polski zawieszoną w prezbiterium.

Trzy miesiące później na gdańskich ulicach znów rozgorzały walki. 31 sierpnia 1982 r. odbyła się demonstracja związana z drugą rocznicą podpisania porozumień sierpniowych. Do tragicznych w skutkach wydarzeń doszło nieopodal Domu Technika przy ul. Rajskiej, gdzie zgromadziło się 500-600 osób. Około godz. 16 zostali ostrzelani przez oddziały MO i ZOMO pociskami chemicznymi. W wyniku interwencji ludzie zaczęli uciekać, jeden z uczestników demonstracji, Piotr Sadowski, przewrócił się i stracił przytomność. Obok niego spadł pocisk z gazami łzawiącymi, które spowodowały zatrucie organizmu i w konsekwencji śmierć.

Niespełna dwa miesiące później doszło do kolejnej tragedii. 8 października 1982 r. Sejm przegłosował ustawę o związkach zawodowych, co oznaczało formalne zdelegalizowanie "Solidarności". W odpowiedzi od 11 października w Gdańsku trwały demonstracje. Wtorek 12 października zapisał się jako kolejna czarna karta stanu wojennego. W wyniku wystrzelenia przez oddziały ZOMO petardy gazowej, ranny został Wacław Kamiński, pracownik wydziału K-2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zmierzający po pracy na stację kolejki SKM we Wrzeszczu. Nieprzytomnego Kamińskiego przewiózł samochodem do szpitala jeden ze świadków zdarzenia. Jak relacjonowali inni świadkowie, samochód marki Żuk, którym przewożono rannego, został zatrzymany przez oddział ZOMO, a sam Kamiński dodatkowo pobity. W wyniku doznanych urazów czaszki, nie wychodząc ze śpiączki, zmarł 28 listopada 1982 r.

Wraz z końcem 1982 roku rozpoczął się powolny proces likwidacji ośrodków odosobnienia w Polsce. Gdy 14 listopada powrócił z internowania Lech Wałęsa, pod mieszkaniem na Zaspie przywitał go wielotysięczny tłum.

31 grudnia 1982 r. stan wojenny zawieszono. Jednak mieszkańcy nadal spotykali się podczas "miesięcznic". Porównywalną co do liczby uczestników z lat 1981 i 1982 była kontrmanifestacja zorganizowana 1 maja 1983 r. Około 12.30 manifestanci, których liczbę szacowano na 7 tys., próbowali przerwać blokadę w rejonie Błędnika i zorganizować swój kontrpochód. Milicja użyła do ich rozpraszania armatek wodnych, przemieścili się więc na plac Zebrań Ludowych.

Manifestacje antyrządowe odbywały się też we Wrzeszczu. Przed siedzibą "Solidarności" oraz restauracją "Cristal", gdzie zgromadził się kilkutysięczny tłum, doszło do starć z oddziałami ZOMO i MO.

Ostatnie miesiące trwania stanu wojennego przyniosły śmierć Jana Samsonowicza, działacza "Solidarności", którego 30 czerwca 1983 r. znaleziono powieszonego na płocie RKS Stoczniowiec przy ulicy Twardej. Ta śmierć dotąd budzi wiele kontrowersji. Samsonowicz wymieniony jest na liście potencjalnych ofiar MSW stanu wojennego, która powstała w wyniku prac Komisji Sejmowej pod przewodnictwem Jana Rokity w latach 90.

22 lipca 1983 r. stan wojenny został zniesiony, lecz represje w stosunku do opozycjonistów jak też i zwykłych obywateli trwały aż do definitywnego końca epoki PRL. W całym kraju internowano ponad 10 tys. osób. Komendant wojewódzki MO w Gdańsku wystawił w czasie stanu wojennego ponad czterysta decyzji o przymusowym odosobnieniu.

Komisja Rokity oszacowała, iż w całej Polsce w tym okresie śmierć poniosły 103 osoby, nie sposób ocenić ile osób pośrednio dotknęły skutki stanu wojennego. Wielu Polaków było zmuszonych opuścić ojczyznę ze względów politycznych, wielu również za swoje poglądy straciło pracę. Trzeba podkreślić, iż - jak 16 marca 2011 r. orzekł Trybunał Konstytucyjny - stan wojenny wprowadzono nielegalnie, a osoby odpowiedzialne za jego wprowadzenie, z generałami Wojciechem Jaruzelskim i Czesławem Kiszczakiem na czele, nigdy za to nie odpowiedziały przed sądem.
Wojciech Wabik, Instytut Pamięci Narodowej

Wydarzenia

Gdańsk w stanie wojennym. Uchwycone w kadrze

spotkanie

Opinie (396) 4 zablokowane

  • Mialem 24 lata,walczylem na ulicach Gdanska,rzucalem kamieniami w Zomo (2)

    narazenie zycia bylo na porzadku dziennym,pochody 1 majowe te dublowane ,3 maja,pod pomnikiem Sobieskiego,slynne msze pod Brygida i wiele innych.bitwy regularne z bandytami uzbrojonym po zeby,a my z kamieniami,i co teraz???patrzac z perspektywy ,to zgoda komuna obalona,ale co prosty chlopak ktorych wtedy bylo nas tysiace ma z tego??zostalismy oszukani!!!uzyto nas wtedy mlodych jako mieso armatnie,do zalatwienia wlasnych interesow.A teraz poustawiali sie na intratnych stanowiskach i maja zwyklych robotnikow w do...pie

    • 19 3

    • Były jeszcze manifestacje 31 sierpnia.

      • 0 0

    • taka prawda-też tam byłem i też czuje się oszukany.Mamy jednak jeden plus:my byliśmy młodymi,odważnymi ludźmi i mam nadzieje,że tak zostanie do ostatnich naszych dni.Jak patrze teraz na tych zniewieściałych,przestraszonych młokosów,to śmiech mnie ogarnia.Jedyna ich odwaga to zniszczenie kogoś-przeważnie donosami do szefa-żeby pare złotych zarobić więcej.

      • 8 1

  • moje zdanie (1)

    Jsolidarnoścak dobrze pamiętam to 13 grudnia w niedzielę w całym Trójmieście był śnieg a na zdjęciu widzę ulicę bez niego.Śnieg leżał bardzo długo.W 1970r w grudniu pod stocznią też były czołgi ale wtedy śniegu nie było.Może zdjęcia są z tamtego czasu?Niech to ktoś porządnie sprawdzi.Pierwsze dni stanu wojennego w Gdańsku były bardzo słoneczne i było dużo śniegu.

    • 7 0

    • 13 grudnia było bardziej pochmurnie niż słonecznie. Śnieg był ale nie za wiele, bo ten obficie spadł dopiero 2-3 dni później ale był spory mróz który trwał już od tygodnia.

      • 1 0

  • Miałem 4 ata jak zaczął się stan wojenny i nic z tego nie pamiętam (3)

    Ale doskonale pamiętam puste półki, kolejki za wszystkim, koczowanie pod sklepami żeby dostać pralkę czy lodówkę. Dopiero później dowiedziałem się, że komuchy mieli swoje sklepy, talony na auta, sprzęt agd itd. Po studiach zacząłem interesować się historią i mam jednoznacznie negatywną opinię na temat Jaruzelskiego. To zwykły zdrajca. Jego tłumaczenia że nie chciał ale musiał można włożyć między bajki. Zachowały się dokumenty sowietów ze spotkań z Jaruzelem gdzie PROSIŁ o pomoc ZSRR a tamci mu odmawiali i radzili zdać się na własne siły.

    • 8 7

    • Pewno tę wiedzę czerpiesz z gazety polskiej, naszego dziennika i IPN (2)

      Tak - tam piszą prawdziwi "polacy" - sakiewicz, stankiewicz, gargas i inne pomioty.

      • 5 9

      • (1)

        Na pewno to wiarygodniejsze zrodlo, niz wyborcza od michnika ktory ma na rekach krew Polakow, czy innego TVN ktory kocha manipulowac prawda.

        • 6 4

        • zenek znowu wylazłeś z wyra?

          • 4 0

  • Stan wojnenny był niezgodny z konstytucją PRL. (4)

    Czesiek i Wolski to bandyci, mordercy i zdrajcy narodu.
    Czekam z niecerpliwością aż umrą by wypróżnić się na ich groby.
    Po jednym stolcu za każdą śmiertelną ofiarę stanu wojennego.
    A za kopalnię Wujek postaram się o biegunkę.

    PS Hańba, że morderca Polaków dostaje 6000 zł emerytury.
    A co mają rodziny ofiar komunizmu? 1350 netto na miesiąc.

    • 8 6

    • (3)

      Parszywa menda ma 90 lat i raka.
      Wygląda lepiej niż niejeden zdrowy 60paro latek.

      • 5 5

      • Oto głos polskich katolików (2)

        Prawdziwych narodowców.
        Taki głos prawie jak Adolfa z lat .30.

        • 4 7

        • nie jestem katolikiem i klade lache na jezusa. (1)

          patriota jestem, ale nie zamierzam sie tlumaczyc lewakowi, dla ktorego patriotyzm=hitleryzm i porownuje nazizm do komunizmu ktory wymordowal prawie miliard ludzi na calym swiecie.
          ty i tak wiesz "swoje" od taty UBeka.

          • 6 3

          • patriota-idiota

            • 2 6

  • Któryś, kolejny raz

    zadaję pytanie. Co to za formacja "Ludowe Wojsko Polskie"? Artykuły piszą coraz mądrzejsi ludzie. Najpierw jakiś redaktorzyna, teraz jakiś mózgowiec z IPN. Nikomu nie chce się poczytać historii Wojska Polskiego. Nie było nigdy w Polsce LWP. Każdy chce być mądry, ale robić nie ma komu - jak mawiał autorytet w sprawach ignorancji, Ferdynand Kiepski.

    • 4 5

  • cieżki temat.wciąż zadajemy pytanie czy do stanu wojennego musiało dojść?widocznie musało skoro doszło. (1)

    ale fakt jest taki że wszystko co złe wydażyło się pod wpływem agresji ze strony władz i praku chęci porozumienia i wyjaśnienia pewnych kwesti. jaruzelskiemu kazano bo by mu łeb odstrzelili,nie usprawiedliwiam go ale wiem że groziło wtedy więcej zła a on wybrał być może mniejsze zło by ruski nie weszli do polski.bo ruskom bardzo nie na ręke był polski system solidarnościowy.obecnie precz z komuna i precz z solidarnościąi resztą złodzieji,poprostu ludzie musza nauczyć się trochę skromności,szacunku i pokory wtedy nie trzeba wielkich zmian bo wszystko będzie ok.

    • 6 2

    • brednie

      Są dokumenty ze spotkań Jaruzelskiego z sowietami. To Jaruzelski prosił o pomoc sowietów! PROSIŁ!!! Dopiero kiedy sowieci jednoznacznie stwierdzili że nie będą interweniować podjął decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego w oparciu o własne siły. Wcale nie musiał tego robić. On jednak chciał pozbyć się solidarności. I to mu się udało. Przez tego biednego dziadunia na wózku (chorego co roku na początku grudnia) przemiany w Polsce opóźniły się o dekadę.

      • 2 1

  • Lewakom i staliniątkom tak tęskno za komuną.... Tak źle jest wam teraz...? (2)

    To jedźcie na Białoruś, będziecie w niebie (o ile Łukaszenka was tam zechce).
    Gwarantuję już po tygodniu modły o demokrację i płacz za wolnością.

    • 8 8

    • (1)

      Pojedz sobie do Bialorusi, posiedz tam chociaz tydzien i potem podziel sie wrazeniami. Demonizujesz ten kraj

      • 5 5

      • Na Białoruś - jeśli już, a nie do Białorusi.
        Byłem i jest źle.

        • 4 3

  • hmmmmm. (3)

    w komunie żarcie było na kartki i nie było głodnych dzieci.Teraz w sklepach full zywności i 300 tys niedożywionych dzieciaków.Cuda,powiadam wam...cuda...Nie wspomne o tysiącach ojców co samobójstwa z rozpaczy popełnili.

    • 16 6

    • Kartki? (1)

      Kartki były po II wojnie i po wprowadzeniu stanu wojennego. W komunistycznym międzyczasie kartek nie było.

      • 2 0

      • Ale staliniątko nie wie, bo go nie było na świecie wtedy.
        "Wspaniałą" komunę zna jedynie z opowiadań taty UBeka, lub wujka milicjanta który dziś dorabia sobie do emerytury jako cieć.
        I nie wie, że wtedy każdy leser miał kasę, więc go boli że dziś trzeba sobie zapracować na wypłatę.

        • 4 4

    • "Nie wspomne o tysiącach ojców co samobójstwa z rozpaczy popełnili."

      Lepiej sie samemu zabic, niz zostac zabitym za swoje poglady.

      • 3 2

  • W tle I LO, "Jedynka"

    Uczyłem się tam wtedy. Pamiętam jak w zimowy poranek do szkoły jechałem tramwajem "10". Pewnego mroźnego poranka podwieźli nas do szkoły "suką". (jeśli ktoś nie kojarzy była to okratowana milicyjna furgonetka). Dziwne, ale widocznie ludzkich odruchów nie brakowało w tym czasie. A dzisiaj???

    • 7 1

  • "32 lata po wprowadzeniu stanu wojennego wciąż nie wiemy wszystkiego o tym wyjątkowo trudnym dla Polski okresie." (2)

    Nie wiemy wszystkiego, ale wiemy wystarczająco, by uznać to za zbrodnie przeciwko Polsce, a autorow stanu wojennego - zdrajcami narodu.

    Okolo 100 zabitych (przez pobicia i strzaly) glownie manifestantow i strajkujacych.
    Okolo drugie tyle mordów politycznych.
    Kopalnia Wujek - 9 gornikow zabitych. 21 rannych. Kiszczak uniewinniony.

    Organizatorzy stanu wojennego (Kiszczak, Jaruzelski) to zbrodniarze komunistyczni.
    Stan wojenny nawet wtedy byl niezgodny z konstytucja PRL.
    Jakmi prawem sie szanuje te mendy, organizuje 90 urodziny k***wie ktora powina zdychac odsiadujac dozywocie za kratami?

    • 14 4

    • (1)

      odpowiedź jest przecież prosta.Na tym polegała tzw.gruba kreska.SB-cy zamienili pałki na "biznes"TVn,Gazeta Wyborcza jest tworem byłych współpracowników SB.Oni nadal są wszędzie.Kto probuje zrobić z tym porządek(Olszewski,Kaczynski),zaczyna się propagandowy jazgot,tak naprawdę w obronie swoich przywilejów.Takie były ustalenia Okrągłego Stołu i Nocnej Zmiany.Cicha współpraca panów z b.SB i b.Solidarności.I trwa w najlepsze.Każdy kto będzie chciał to zmienić-to będzie Tytan.

      • 3 4

      • "Kto probuje zrobić z tym porządek(Olszewski,Kaczynski)"

        Proszę nie zapominać, że OBAJ Kaczyńscy uczestniczyli w zdradzie Polski przy okrągłym stole, a Lech dogadywał się z komunistami w magdalence.
        Obaj byli jeszcze długo przy Bolku, jak już "oficjalnie" było wiadmo, że to TW.
        Wszyscy zdrajcy z okrągłego stołu są odpowiedzialni za III RP (PRL bis) - to oni zrobili z SBków bogatych biznesmenów i elitę państwa.

        • 4 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Jakie kino było pierwszym wielosalowym kinem nie tylko w Gdyni ale w całym Trójmieście?

 

Najczęściej czytane