Najbardziej tajemniczy budynek Gdańska

Marcin Stąporek

9 czerwca 2010 (artykuł sprzed 13 lat)

Opinie (129)

Dawny budynek Prezydium Policji, obecnie siedziba gdańskiej delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Niewiele jest w Gdańsku zabytków, których historię znamy lepiej, niż ich najnowsze dzieje. Jednym z nich jest budynek przy Okopowej 9: niegdyś była tu brama wjazdowa do miasta, potem gmach gdańskiej policji, a od 65 lat siedziba służb specjalnych.

Ozdobny portal umieszczony pośrodku fasady budynku przy Okopowej 9. Nad wejściem widoczny jest zamazany cementem lub gipsem na poły widoczny napis...

Najpierw, w 1462 r., wzniesiono tu

w linii nowych murów obronnych Bramę Karową. Późnogotycka budowla złożona była z dwóch potężnych baszt, flankujących stosunkowo wąski przejazd. Jej nazwa (po niemiecku Karrentor, rzadziej Karrenmacher-Tor) pochodzi od słowa "Karren", oznaczającego taczki. Może więc przez tę bramę wchodzili do Gdańska mniej zamożni przybysze, których nie stać było na zwierzę pociągowe i swój dobytek bądź towar na sprzedaż zmuszeni byli przewozić taczkami, polegając jedynie na sile własnych rąk?

Szybka ewolucja metod oblężniczych, a zwłaszcza rozwój artylerii, sprawiły, że ta linia obronna miasta nie przetrwała zbyt długo. Już w 1563 r. Brama Karowa została zasypana i znalazła się wewnątrz wału ziemnego, a w latach 1571-76 budowniczy Hans Kramer wzniósł w tym miejscu wysoki bastion z kazamatami, nazwany, podobnie jak jego poprzedniczka, Bastionem Karowym. Miał on przetrwać ponad 300 lat.

Potężne bastiony i otaczająca je fosa, które w XVI-XVIII wieku przydawały Gdańskowi prestiżu, w XIX wieku były już tylko przeszkodą, hamującą rozwój nowoczesnego miasta. Po długich debatach i przełamaniu oporu konserwatywnych środowisk wojskowych, zdecydowano się w końcu na likwidację fortyfikacji. Zgodnie z propozycją niemieckiego urbanisty Jacoba Stübbena, na ich miejscu miały powstać szerokie ulice (m. in. dzisiejsze Podwale Grodzkie, Wały Jagiellońskie i Okopowa), zabudowane reprezentacyjnymi gmachami.

Co ciekawe, podczas niwelacji wałów natrafiono na całkiem dobrze zachowaną średniowieczną Bramę Karową, co zostało udokumentowane na fotografiach z epoki i pozwoliło historykom, zwłaszcza prof. Ottonowi Kloepplowi, na rekonstrukcję wyglądu tej budowli. Pamięć o bramie trwała też w nazwie nowo wytyczonej ulicy, która do 1945 r. nosiła nazwę Karrenwall (północna część obecnej ul. Okopowej, od Bramy Wyżynnej do ul. Św. Trójcy).

Jedną z pierwszych i najważniejszych budowli wznoszonych przy Karrenwall była nowa siedziba Królewskiego Prezydium Policji. Wcześniejszą siedzibę przy ul. Długiej 25 przekazano w 1895 pod budowę gmachu cesarskiej poczty. Pewną ciekawostką jest fakt, że mimo powstania w 1871 r. Cesarstwa Niemieckiego, nadal istniało Królestwo Prus i policja w Gdańsku była wciąż policją pruską. W tym samym czasie poczta była już cesarska, a więc ogólnoniemiecka. Prezydent policji rezydował tymczasowo na przedmieściu Petershagen (Zaroślak) i istniała pilna potrzeba ulokowania jego urzędu w bardziej prestiżowym miejscu.

Prezydium Policji na starej pocztówce z początków XX wieku.

Brama Karowa podczas rozbiórki bastionów w 1896 r.

Nowa siedziba policji powstawała od 1902 r. według projektu Alfreda Muttraya, a w projektowanie elewacji włączył się też wspomniany już Otto Kloeppel (późniejszy rektor politechniki, twórca m. in. sopockiego Grand Hotelu, ale też osiedla mieszkaniowego Zielony Trójkąt). Obiekt powstał na planie niesymetrycznego trapezu, z dużym, czterokondygnacyjnym budynkiem od frontu i ukrytymi za nim, dołączonymi pod kątem ostrym dwiema oficynami. W zdobieniach szczytów próbowano nawiązać do gdańskich budowli renesansowych, choć powstały w efekcie budynek mimo wszystko niezbyt się różni od innych gmachów, stawianych w tym okresie w całym Cesarstwie Niemieckim. Gotową budowlę przekazano do użytku 6 maja 1905 r. i służyła ona policji przez kolejne 40 lat.

Budynek przy Okopowej 9 był jednym z tych, które krytyczny rok 1945 przetrwały w najlepszym stanie, choć szczegóły ówczesnych wydarzeń otacza aura pewnej tajemnicy. Można przypuszczać, że wiąże się to z dobrą orientacją wywiadu sowieckiego co do działalności organów bezpieczeństwa III Rzeszy i planami przejęcia archiwów tychże służb (z podobnych względów oszczędzono zapewne siedzibę Gestapo przy Nowych Ogrodach 27).

Nie jest łatwo - ze zrozumiałych względów - opisać powojenne dzieje budynku: wiadomo, że został on przejęty przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a Milicja Obywatelska - PRL-owski odpowiednik policji - zadowoliła się pobliskim budynkiem przy Okopowej 15 i wspomnianym gmachem przy Nowych Ogrodach. Przy Okopowej 9 lokatorami były m. in. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych (do 1990 r.), delegatura Urzędu Ochrony Państwa (lata 1990-2002), a obecnie mieści się tu siedziba delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

O autorze

Opinie (129) 6 zablokowanych

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 10:07

(2)

Tam musiało się dziać za Stalina. Później pewnie też... ?

13 lat
- 31 4
Twoja opinia

Zmień treść

Tam musiało się dziać za Stalina. Później pewnie też... ?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-06-09 12:55
  
  A wcześniej nie?
  
  Za Hitlera tam się musiało dopiero dziać.
  Niemcy za bardzo od Ruskich nie odstawali w dziedzinie krzywdzenia ludzi.
  
  vetryj
  13 lat
  - 5 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Za Hitlera tam się musiało dopiero dziać. Niemcy za bardzo od Ruskich nie odstawali w dziedzinie krzywdzenia ludzi.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-06-09 12:44
  
  Napis
  
  Kołmuchy nawet czarną farbą zabazgrali napis.Tak raził ich w oczy.Ta czerwona zaraza wszystko demolowała
  
  Jerry
  13 lat
  - 5 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Kołmuchy nawet czarną farbą zabazgrali napis.Tak raził ich w oczy.Ta czerwona zaraza wszystko demolowała
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 12:15

autor

zapomnial doniesc ze lamane jest prawo demokracji w urzedzie

pisarz
13 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

zapomnial doniesc ze lamane jest prawo demokracji w urzedzie
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 12:02

Piekny budynek

j.w.

werew
13 lat
- 5 2
Twoja opinia

Zmień treść

j.w.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 11:44

To teraz juz wiem kto tam parkuje jak ostatnia sierota.

13 lat
- 17 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 10:03

bardzo tajemniczy (1)

pewnie pozostało tam trochę sprzętów do tortur i utylizacji zwłok...

13 lat
- 61 2
Twoja opinia

Zmień treść

pewnie pozostało tam trochę sprzętów do tortur i utylizacji zwłok...
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-06-09 11:43
  
  Napewno....
  
  Między innymi młynki "Zelmer", miksery "Moulinex", sokowirówki "Tefal", wirówki "Predom" etc. etc. Wszystko ze śladami ociekającej i zaschniętej krwi. Strzępami tkanki ludzkiej i fragmentami niezmielonych kości.
  
  OKROPNOŚCI!
  
  Ble
  13 lat
  - 8 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Między innymi młynki "Zelmer", miksery "Moulinex", sokowirówki "Tefal", wirówki "Predom" etc. etc. Wszystko ze śladami ociekającej i zaschniętej krwi. Strzępami tkanki ludzkiej i fragmentami niezmielonych kości. OKROPNOŚCI!
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 10:05

Ciekawy artykuł ,oby więcej takich (4)

ale znam bardziej tajemniczy budynek ,legenda głosi że od wielu wielu lat osoby w nim urzędujące pochłaniają majątki mieszkańców Gdańska a potem roztrwaniają je na pierdoły...ale nikt nic nie wie...

sanitariusz mariusz
13 lat
- 103 8
Twoja opinia

Zmień treść

ale znam bardziej tajemniczy budynek ,legenda głosi że od wielu wielu lat osoby w nim urzędujące pochłaniają majątki mieszkańców Gdańska a potem roztrwaniają je na pierdoły...ale nikt nic nie wie...
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-06-09 10:10
  
  Kurkowa ? (3)
  
  innego nie kojarzę ;)
  
  Blacha
  13 lat
  - 2 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  innego nie kojarzę ;)
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2010-06-09 11:39
    
    ciekawe dlaczego Budyniową zablokował moderator
    
    cenzura?
    
    13 lat
    
    16 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    cenzura?
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2010-06-09 11:06
    
    trafiłeś rejon :-)
    
    kurkowa kradzieże - bez majestatu prawa
    nowe ogrody kradzieże - w majestacie prawa
    
    Z A G
    13 lat
    
    17 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    kurkowa kradzieże - bez majestatu prawa nowe ogrody kradzieże - w majestacie prawa
    Regulamin dodawania opinii
  - Opinia została zablokowana przez moderatora
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 11:27

nikt

bynajmniej, trzeba przypominac zle przyklady z przeszlosci jak obozy i ochydne wojny, dla nowego pokolenia aby sie mialy na bacznosci, ku pamieci ,wydarzenia sie swieci, to jes tylko dowodem ze nic nie mamy za darmo i na zawsze,
Ze narod pomiszany jest wszedzie, tak jest zdrowiej, nacionalistom -sie ciagle marzy. takie pamiatki nas ostrzegaja,

zwykla baba
13 lat
- 1 2
Twoja opinia

Zmień treść

bynajmniej, trzeba przypominac zle przyklady z przeszlosci jak obozy i ochydne wojny, dla nowego pokolenia aby sie mialy na bacznosci, ku pamieci ,wydarzenia sie swieci, to jes tylko dowodem ze nic nie mamy za darmo i na zawsze, Ze narod pomiszany jest wszedzie, tak jest zdrowiej, nacionalistom -sie ciagle marzy. takie pamiatki nas ostrzegaja,
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 10:34

Swoją drogą to smutne,

że tego typu rządowa agencja nie może mieć siedziby gdzieś na uboczu, na peryferiach tylko musi kisić się w ścisłym centrum miasta, w reprezentacyjnym budynku.

darthmarhev
13 lat
- 36 2
Twoja opinia

Zmień treść

że tego typu rządowa agencja nie może mieć siedziby gdzieś na uboczu, na peryferiach tylko musi kisić się w ścisłym centrum miasta, w reprezentacyjnym budynku.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 10:26

Piekny budynek, ale zaniedbany

A w środku same nieroby.
Bo gdyby pracowali już dawno zakończyliby rządy Budynia.

Kisiel
13 lat
- 14 7
Twoja opinia

Zmień treść

A w środku same nieroby. Bo gdyby pracowali już dawno zakończyliby rządy Budynia.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 10:16

Azkaban ;)

13 lat
- 8 3
Twoja opinia

Zmień treść

Azkaban ;)
Regulamin dodawania opinii