Metamorfozy Bramy Wyżynnej

Marcin Stąporek

5 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat)

Opinie (178)

Najnowszy artykuł na ten temat Brama Wyżynna: piękna z zewnątrz i od środka

Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

Dobrze znana gdańszczanom Brama Wyżynna już niedługo zostanie poddana poważnym pracom budowlanym i konserwatorskim. Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi, za którymi znajdzie się centrum informacji turystycznej.

Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.

Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.

Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.

Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.

Zamknięcie przejazdu bramy, przez którą od XVI do XIX wieku wjeżdżano do Gdańska, może w pierwszej chwili budzić kontrowersje. Czy jednak słusznie? Warto prześledzić jej dzieje w ostatnich 150 latach.

W 1861 r. wciąż było tak, jak przed rozbiorami: brama znajdowała się w linii potężnych wałów ziemnych, dostęp od strony Targu Siennego możliwy był jedynie poprzez zwodzony most przerzucony nad fosą. Wozy wjeżdżały środkiem, dla pieszych pozostawiono dwa przejazdy po bokach. W tym właśnie roku odnowiono elewację, czego śladem są do dziś widoczne sygnatury z datami. Z dawnych zdjęć wiemy, że nie zapomniano o wyzłoceniu umieszczonych na fasadzie dat i sentencji.

Nowe zbliżało się jednak wielkimi krokami. W 1878 r. rozebrano wewnętrzną część bramy, która dwoma poternami obchodziła budynek Katowni i część przylegających do niej wałów, a zwodzony most zastąpiono stałą groblą. Odtąd ruch kołowy (nie było jeszcze samochodów, ale zaczynały się pojawiać tramwaje konne) można było kierować obok Bramy Wyżynnej, a nie tylko przez nią.

Kilkanaście lat później całkowicie zlikwidowano fosę i wały. Uzyskana powierzchnia została przeznaczona na nowoczesne, szerokie ulice i reprezentacyjne budowle. Zabytkowa brama nie miała już żadnej funkcji. Dopiero w 1903 r. przekształcono ją w siedzibę odwachu (inaczej: kordegardy), czyli charakterystycznej dla dawnych miast wartowni wojskowo-policyjnej. Niepotrzebny przejazd i przejścia boczne zostały zamknięte przeszklonymi ściankami, dzięki czemu powstały we wnętrzu pomieszczenia użytkowe. Częstym motywem wydawanych na początku wieku widokówek stała się odprawa warty przed Bramą Wyżynną.

Wraz z demilitaryzacją Gdańska po wejściu w życie traktatu wersalskiego, odwach został w 1920 r. zlikwidowany, a jego pomieszczenia przejęła niemiecka firma żeglugowa Norddeutscher Lloyd (NDL) - w tamtych czasach kojarzona zwłaszcza z pasażerskimi transatlantykami. Pewnie niejeden emigrant z naszej części Europy odwiedził Bramę Wyżynną, by tu wykupić bilet na upragniony rejs do Nowego Jorku.

Jeszcze przez kilka lat po zakończeniu działań wojennych wnętrza bramy istniały w kształcie nadanym im na początku XX wieku - na miejsce NDL wprowadziło się do nich Polskie Biuro Podróży "Orbis". W 1952 r. zwyciężyła koncepcja "historyzująca" - ponieważ ważnym elementem odbudowy Głównego Miasta była rekonstrukcja tzw. Drogi Królewskiej, zdecydowano się potraktować Bramę Wyżynną jako otwarcie tego szlaku i w związku z tym usunięto ścianki zamykające środkowy przejazd. Przejścia boczne pozostawały zamknięte i w takim kształcie zabytek dotrwał mniej więcej do przełomu tysiącleci. Co ciekawe, aż do końca lat 90. funkcjonowały tu małe biura turystyczne.

Warto zauważyć, że mimo otwarcia środkowego przejazdu, i tak mało kto miał okazję tędy przechodzić - główny ruch pieszy odbywał się i nadal odbywa pomiędzy północną ścianą bramy a budynkiem LOT-u. Należy żałować, że poszerzając jezdnie na Okopowej i Wałach Jagiellońskich, nie pozostawiono dość miejsca, by turyści mogli przystanąć i podziwiać fasadę bramy zaprojektowaną przez Willema van den Blocka.

W 2002 r. Bramę Wyżynną przejęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, znane jako gospodarz najcenniejszych zabytków miasta: Ratusza Głównomiejskiego, Dworu Artusa czy Domu Uphagena. Kilka lat trwały przygotowania do prac budowlanych i remontowych. Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu. Po zakończeniu prac poznamy nowe, być może zaskakujące oblicze jednego z najcenniejszych gdańskich zabytków.

O autorze

Opinie (178) ponad 20 zablokowanych

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-08-05 10:34

(1)

WRESZCIE ODNAWIAJĄ TĄ BRAMĘ - NAJWYŻSZY CZAS -MAM NADZIEJĘ ŻE NIE SCHRZANIĄ - TYLE OSTANIO POSTAWILI I WYBUDOWALI OBLEŚNYCH BUDYNKÓW NP.SZKLANY HOTEL NAD MOTŁAWĄ ,KTO I JAKI KONSERWATOR ZABYTKÓW WYRAŻA ZGODĘ NA TE PASKUDZTWA, PRZECIEŻ GDAŃSK TO MIASTO ZABYTKÓW A NIE SZKLANYCH DOMÓW

IWA
13 lat
- 13 7
Twoja opinia

Zmień treść

WRESZCIE ODNAWIAJĄ TĄ BRAMĘ - NAJWYŻSZY CZAS -MAM NADZIEJĘ ŻE NIE SCHRZANIĄ - TYLE OSTANIO POSTAWILI I WYBUDOWALI OBLEŚNYCH BUDYNKÓW NP.SZKLANY HOTEL NAD MOTŁAWĄ ,KTO I JAKI KONSERWATOR ZABYTKÓW WYRAŻA ZGODĘ NA TE PASKUDZTWA, PRZECIEŻ GDAŃSK TO MIASTO ZABYTKÓW A NIE SZKLANYCH DOMÓW
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-08-05 11:27
  
  Już w planach jest, że schrzanią...
  
  ..dodając do bramy szklane, elektryczne drzwi :/
  
  Zombi
  13 lat
  - 5 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  ..dodając do bramy szklane, elektryczne drzwi :/
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-08-05 11:26

Hotel Danziger

to mogłaby być wizytówka miasta, ale nie - buduje się Hiltony...

13 lat
- 7 7
Twoja opinia

Zmień treść

to mogłaby być wizytówka miasta, ale nie - buduje się Hiltony...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-08-05 10:46

Szkoda, ze juz nie ma tego pomnika przed wejsciem do bramy (1)

Zawsze mozna go reaktywować...
Tylko obawiam sie, ze fanatycy pewnej partii widzieli by na nim swojego guru wymachujacego szabelką, który niedawno zginął smiercią meczeńską na Rosyjskiej ziemi, wraz z jakimiś tam jeszcze mało istotnymi ludzmi.

13 lat
- 12 11
Twoja opinia

Zmień treść

Zawsze mozna go reaktywować... Tylko obawiam sie, ze fanatycy pewnej partii widzieli by na nim swojego guru wymachujacego szabelką, który niedawno zginął smiercią meczeńską na Rosyjskiej ziemi, wraz z jakimiś tam jeszcze mało istotnymi ludzmi.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-08-05 11:23
  
  Kajzerka Wilego to sobie POstaw w swoim WC a nie Gdańsku, ako figurkę z brązu
  
  smacznego
  13 lat
  - 4 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-08-05 11:14

A gdzie jest wersja z wielką reklamą specjala?

...Która jest mi najlepiej znana bo miała kilka lat żeby mi się utrwalić.

13 lat
- 10 2
Twoja opinia

Zmień treść

...Która jest mi najlepiej znana bo miała kilka lat żeby mi się utrwalić.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-08-05 10:42

Piekny gdansk byl przed wojną.

Niech cos zrobią z tym oblesnym budynkiem LOT-u

13 lat
- 26 3
Twoja opinia

Zmień treść

Niech cos zrobią z tym oblesnym budynkiem LOT-u
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-08-05 10:35

Kris

Wyburzyć LOT !!!

13 lat
- 36 5
Twoja opinia

Zmień treść

Wyburzyć LOT !!!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-08-05 10:35

Ja bym powrócił do czasów jak byłą fosa i most zwodzony

to by dopiero robiło wrażenie. Jedyne takie miasto w kraju
Pozdrawiam

Kwiat
13 lat
- 21 4
Twoja opinia

Zmień treść

to by dopiero robiło wrażenie. Jedyne takie miasto w kraju Pozdrawiam
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-08-05 10:31

NAJWYŻSZY !!!! CZAS

budynek - zabytek od którego rozpoczynały się wycieczki, i który
jest PIERWSZYM !!! zbytkiem, jaki widzą turyści krajowi i zagraczniczny,
przejźdżający ulicą Okopową, czyli zabytek wizerunkowy, świadczył o mieście ..

konsument
13 lat
- 23 1
Twoja opinia

Zmień treść

budynek - zabytek od którego rozpoczynały się wycieczki, i który jest PIERWSZYM !!! zbytkiem, jaki widzą turyści krajowi i zagraczniczny, przejźdżający ulicą Okopową, czyli zabytek wizerunkowy, świadczył o mieście ..
Regulamin dodawania opinii