• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Metamorfozy Bramy Wyżynnej

Marcin Stąporek
5 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Brama Wyżynna: piękna z zewnątrz i od środka
Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze. Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

Dobrze znana gdańszczanom Brama Wyżynna już niedługo zostanie poddana poważnym pracom budowlanym i konserwatorskim. Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi, za którymi znajdzie się centrum informacji turystycznej.



Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu. Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.
Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę. Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.
Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd. Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.
Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r. Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.
Zamknięcie przejazdu bramy, przez którą od XVI do XIX wieku wjeżdżano do Gdańska, może w pierwszej chwili budzić kontrowersje. Czy jednak słusznie? Warto prześledzić jej dzieje w ostatnich 150 latach.

W 1861 r. wciąż było tak, jak przed rozbiorami: brama znajdowała się w linii potężnych wałów ziemnych, dostęp od strony Targu Siennego możliwy był jedynie poprzez zwodzony most przerzucony nad fosą. Wozy wjeżdżały środkiem, dla pieszych pozostawiono dwa przejazdy po bokach. W tym właśnie roku odnowiono elewację, czego śladem są do dziś widoczne sygnatury z datami. Z dawnych zdjęć wiemy, że nie zapomniano o wyzłoceniu umieszczonych na fasadzie dat i sentencji.

Nowe zbliżało się jednak wielkimi krokami. W 1878 r. rozebrano wewnętrzną część bramy, która dwoma poternami obchodziła budynek Katowni i część przylegających do niej wałów, a zwodzony most zastąpiono stałą groblą. Odtąd ruch kołowy (nie było jeszcze samochodów, ale zaczynały się pojawiać tramwaje konne) można było kierować obok Bramy Wyżynnej, a nie tylko przez nią.

Kilkanaście lat później całkowicie zlikwidowano fosę i wały. Uzyskana powierzchnia została przeznaczona na nowoczesne, szerokie ulice i reprezentacyjne budowle. Zabytkowa brama nie miała już żadnej funkcji. Dopiero w 1903 r. przekształcono ją w siedzibę odwachu (inaczej: kordegardy), czyli charakterystycznej dla dawnych miast wartowni wojskowo-policyjnej. Niepotrzebny przejazd i przejścia boczne zostały zamknięte przeszklonymi ściankami, dzięki czemu powstały we wnętrzu pomieszczenia użytkowe. Częstym motywem wydawanych na początku wieku widokówek stała się odprawa warty przed Bramą Wyżynną.

Wraz z demilitaryzacją Gdańska po wejściu w życie traktatu wersalskiego, odwach został w 1920 r. zlikwidowany, a jego pomieszczenia przejęła niemiecka firma żeglugowa Norddeutscher Lloyd (NDL) - w tamtych czasach kojarzona zwłaszcza z pasażerskimi transatlantykami. Pewnie niejeden emigrant z naszej części Europy odwiedził Bramę Wyżynną, by tu wykupić bilet na upragniony rejs do Nowego Jorku.

Jeszcze przez kilka lat po zakończeniu działań wojennych wnętrza bramy istniały w kształcie nadanym im na początku XX wieku - na miejsce NDL wprowadziło się do nich Polskie Biuro Podróży "Orbis". W 1952 r. zwyciężyła koncepcja "historyzująca" - ponieważ ważnym elementem odbudowy Głównego Miasta była rekonstrukcja tzw. Drogi Królewskiej, zdecydowano się potraktować Bramę Wyżynną jako otwarcie tego szlaku i w związku z tym usunięto ścianki zamykające środkowy przejazd. Przejścia boczne pozostawały zamknięte i w takim kształcie zabytek dotrwał mniej więcej do przełomu tysiącleci. Co ciekawe, aż do końca lat 90. funkcjonowały tu małe biura turystyczne.

Warto zauważyć, że mimo otwarcia środkowego przejazdu, i tak mało kto miał okazję tędy przechodzić - główny ruch pieszy odbywał się i nadal odbywa pomiędzy północną ścianą bramy a budynkiem LOT-u. Należy żałować, że poszerzając jezdnie na Okopowej i Wałach Jagiellońskich, nie pozostawiono dość miejsca, by turyści mogli przystanąć i podziwiać fasadę bramy zaprojektowaną przez Willema van den Blocka.

W 2002 r. Bramę Wyżynną przejęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, znane jako gospodarz najcenniejszych zabytków miasta: Ratusza Głównomiejskiego, Dworu Artusa czy Domu Uphagena. Kilka lat trwały przygotowania do prac budowlanych i remontowych. Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu. Po zakończeniu prac poznamy nowe, być może zaskakujące oblicze jednego z najcenniejszych gdańskich zabytków.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (178) ponad 20 zablokowanych

  • rozety czyli okrągłe okna

    Od strony katowni są okrągłe okna czyli rozety a w tych oknach umieszczone są gwiazdy Dawida kto je tam umieścił i kiedy myślę że w latach drugiej wojny światowej ich tam nie było od kilku lat usiłuję się dowiedzieć ale bezskutecznie przewodnicy po Gdańsku rozkładają ręce i nie wiedzą więc kto może udzielić informacji oczekuję na sensowne wyjaśnienie

    • 0 0

  • DO MAJĄCYCH WPŁYW NA WYGLĄD BRAMY (3)

    Nie wprowadzajcie nowoczesności do tego zabytku!!! Zrezygnujcie ze "szklanych, elektrycznie otwieranych drzwi" na rzecz pięknych drewnianych lub kutych!!!

    • 20 4

    • Kute drzwi? bzdura (2)

      Szklane mogą być zupełnie niewidoczne (lekko przyciemnione szkło, bez ramy).
      Piękny przykład takiego wejścia widziałem w rezydencji w której podpisano traktat poczdamski

      • 2 2

      • No jak niewidoczne to jak widziałeś? (1)

        Coś sciemniasz albo żeś wypierdezsielił banką o te drzwi

        • 1 0

        • No prawie jakbyś to widział :)

          Nie dało sie przwalić bo były na fotokomórkę

          • 0 0

  • ile to będzie kosztowało i kto zwial z poprzednim zleceniem

    • 1 0

  • Znów historia Gdanska od połowy XIX wieku (2)

    Autorze a gdzie jest opis że Brama Wyżynna czy też raczej Wysoka była piątą kolejną bramą w tym właśnie kierunku (w ciągu ul. Długiej). Że zbudowano ją w latach 1586-1588 przez Wilhelma van den Block'a, ledwie dwa lata wcześniej do Gdańska przybyłego i za poręczeniem Stefana Batorego - KRÓLA POLSKIEGO (bo niektórzy nie pamiętają iż Gdańsk był miastem królewskim POLSKIM) mimo iż nie był obywatelem miasta, do cechu rzeźbiarzy i kamieniarzy przyjętym. Że zbudował tę bramę na Swoich warunkach, według projektu własnego (z kamienia ciosanego) choć wedle założeń rajców a zatwierdzonego przez Radę w dniu 27 września 1586 roku.
    Kolejny historyk prusackiego Gdańska.

    • 12 3

    • Lobby pruskie działa (1)

      • 1 2

      • Prusów już nie ma, zostali wytępieni przez sąsiadów.

        warto poczytać.

        • 0 0

  • (2)

    jakimi rozbiorami? w ostatnich wiekach Gdansk byl zawsze niemiecki lub wolnym miastem - dzieki temu ostalo sie pare zabytkow i dzis zarabiamy na turystach niemieckich identyfikujacych sie ze swoim miastem

    • 2 8

    • W wielowiekowej historii Gdańska wcale nie był to okres długi

      Zapewne wielu nie wie, że krzyżaków z miasta wypędzili gdańszczanie, a rajcy miejscy udzielili im pełnego poparcia

      • 0 0

    • w ostatnich wiekach zawsze byłeś idiotą

      • 1 0

  • (14)

    Co to jest gdańska Akademia Rzygaczy?

    • 14 50

    • (2)

      Strona internetowa miłośników Gdańska stworzona na kształt wirtualnego uniwersytetu. Polecam
      http://www.rzygacz.webd.pl/

      • 14 8

      • dno dna

        pisać każdy może, a ZROBIĆ COŚ KONKRETNEGO to już nie. do dupy z taką 'akademią'

        • 1 0

      • germanofilska wybiórcza propaganda

        • 7 25

    • Nazwa Akademii

      Nazwa Akademii odnosi się do rzygacza – elementu architektonicznego, który ma za zadanie ochraniać budynek przez odprowadzanie wody od niego oraz być jego ozdobą. Członkowie Akademii Rzygaczy stawiają sobie podobne cele – chcą chronić historyczne budowle, działać na rzecz przywrócenia dawnego piękna Gdańska oraz, poprzez działalność edukacyjną, uświadomić innym to piękno.

      • 2 2

    • to takie coś, co tylko potrafi gadać (3)

      a nic konkretnego zrobić dla zabytków w mieście.

      • 19 21

      • (2)

        zabytki są w tej chwili niszczone i oszpecane różnymi budynkami tak jak to widać obok żurawia

        • 5 3

        • (1)

          Akurat okolice Bramy Wyżynnej, a także Złotej Bramy najbardziej niszczone są moczem naszych krajan.

          • 10 1

          • Bo brak WC, są za to Kindertransporty

            • 3 1

    • Akademia Rzygaczy to to ci delikwenci co wieczorem

      rzygają po zaułkach Starówki na wskutek spożycia znacznych ilości tanich napoi wyskokowych (wino, dykta, politura). Dlatego też charakteryzują się świetną wiedzą z zakresu topografii Starego Miasta. Całodzienne pogawędki podczas libacji na ławce skutkują poszerzeniem wiedzy teoretycznej o wątki autobiograficzne i smaczki historyczne.

      • 7 10

    • "Akademia Rzygaczy jest wirtualną, niezależną od nikogo placówką badawczą, której przedmiotem zainteresowania jest historia i współczesność najpiękniejszego Miasta na świecie: Gdańska" - to z ich strony, a co to jest "rzygacz" - patrz wpis poniżej

      • 11 2

    • (1)

      rzygacze są to zwieńczenia rynien na starówce
      akademia pewnie tym zajmowała się

      • 7 5

      • akademia to ci co do tych zwienczen zwracali.

        • 5 4

    • Była to szkoła istniejąca w kiedyś w Gdańsku. W programie tejże Uczelni znajdowała się analiza i metodologia badań nad wymiocinami, gastroenterologia i hepatologia, techniki wymiotowania, żywienie i technologia żywności, farmakologia i toksykologia oraz podstawy psychologi i socjologi. Jej absolwenci byli znanymi pracownikami i bywalcami klubów w Trójmieście. Posiadali bogatą wiedzę na temat wymiotów, ich objawów, przyczyn oraz skutków.

      • 20 14

    • ekipa wracająca z miasta aniołów w niedzielę rano

      • 44 7

  • Budynek LOT (15)

    Piękny budynek LOT-u stoi w czasach Wolnego Miasta. Gdzie był konserwator zabytków w czasach, gdy po wojnie wybudowana tego pomarańczowego potwora, który dzisaj wygląda fatalnie z tą wyblakłą farbą na elewacji.

    • 148 4

    • Socjaliści rządzą nadal (4)

      Popieram.
      Dzisiejsza ekipa decydentów obok Wielkiego Żurawia (który jest największym średniowiecznym dźwigiem portowym w Europie) stawia klocki ze szkła i betonu!

      • 20 7

      • ...

        ...i to jest SKANDAL!!!

        • 0 0

      • Dokładnie (2)

        W obecnych czasach tez buduje sie takie "LOTy" w Gdańsku. Niestety...

        • 21 2

        • nie pojmuję tego, ze niektórym się takie "zabytki" podobają

          • 8 3

        • To po prostu gmina Budyniowice POmorskie

          • 18 3

    • (1)

      ta elewacja nie jest oryginalna , to właśnie w czasie remontu została tak paskudnie *&%......... no.... na stronach Foto Kosycarz można znaleźć stare zdjęcia ,
      na tamte czasy był bardzo nowoczesny i nawet ładny ;)

      • 6 2

      • Budynek LOT-u

        I owszem, na tamte czasy, ale już wtedy były protesty co do lokalizacji w tym miejscu...

        • 0 0

    • foto

      Na demotach kiedyś widziałam takie zdjęcie budynku lotu i komentarz, że lot poprostu zbudowali w sepi - takie ułatwienie dla fotografów :P

      • 2 0

    • Budyń nie jest Gdańszczaninem ... wiec olewa wizerunek miasta...woli mamone (1)

      • 10 3

      • chcą budować na wyspie spichrzów. kto ma pomysł, żeby opóźnić budowę i żeby to nie było za kadencji Adamowicza bo wiadomo że ten niemiec wszystko sknoci?!

        • 3 1

    • poczekaj poczekaj (1)

      jeszcze pare lat i go wciagna na liste "zabytkow"

      • 5 0

      • do tego czasu te wartościowe się rozpadną

        • 4 0

    • Gdzie był konserwator zabytków? (1)

      Jak to gdzie, na etacie był !

      • 6 0

      • nic się nie zmieniło, nadal jakiś tam ktoś jest na etacie i nadal budują różne potworki

        • 1 0

    • WNIOSEK FORMALNY!!!!!!

      kto wnioskuje o zburzenie tego potwora??? mnie szlag trafia jak widzę budynek LOT-u i tyle :(

      • 63 3

  • Czy ktoś wie kogo pomnik stoi przed bramą (21)

    w czasach Wolnego Miasta?

    • 21 6

    • ? (3)

      nie jest to przypadkiem pomnik Jana III Sobieskiego ktory stoi obecnie kawalek dalej na srodku ronda obok Huciska?

      • 6 13

      • (1)

        Pomnik Jana III Sobieskiego przybył do Gdańska z Lwowa - Stalin nie chciał mieć króla w "swoim" mieście.

        • 9 0

        • Jan III Sobieski

          Drobna poprawka: ze Lwowa do Wilanowa a dopiero stamtąd do nas:)

          • 1 0

      • Zanczy się..konia poniosło

        • 12 2

    • jakiegoś niemieckiego cesarza Wilhelma...

      • 0 0

    • to jest pomnik

      Wilhelma wielkiego. Proponuję stronę wolne miasto Gdańsk Forum.
      Pozdrawiam

      • 2 2

    • pomnik

      pomnik wilhelma II :)

      • 0 1

    • cesarz Niemiec

      • 0 1

    • Pomik

      Pomnik Wilhelma I na koniu

      • 1 2

    • Pomnik

      Cesarza Wilhelma I

      • 3 4

    • zrekonstruować pomnik! :)

      • 7 3

    • (2)

      cesarz Wilhelm któryś tam

      • 2 3

      • Ten koń nazywał się "Wilhelm"? (1)

        • 1 4

        • Koń nazywał się Siwek...dla przyjaciół, nieznajomi nazywali do zwyczajnie: koń.

          • 7 1

    • Wilhelm I (1)

      http://www.rzygacz.webd.pl/index.php?id=73,354,0,0,1,0

      • 5 2

      • dziękuję

        • 4 1

    • Nie kogo a jeśli już (1)

      to czyj pomnik......

      • 6 2

      • kogo-niemców. czyj wilhelma:)

        • 11 1

    • Cesarz Niemiec Wilhelm

      • 10 2

    • (1)

      konia wdzięcznie nazwanego Siwkiem

      • 5 5

      • ahahahaha

        • 3 3

  • Kiedy znikną żółte, obrzydliwe reklamy (1)

    szpecące dach Bramy Wyżynnej od dłuższego czasu?! Nadają jej wygląd groteskowy. Czy nikomu to nie przeszkadza?!

    • 5 0

    • One zabezpieczają dach do czasu remontu. Czyli, jak dobrze pójdzie, znikną już wkrótce.

      • 0 1

  • Kiedy pomnik Budynia?

    Ja się pytam, kiedy wreszcie doczekamy się pomnika tego wielce zasłużonego dla gdańskiej architektury arcymistrza, arcywizjonera, arcyprezydenta? Najlepiej gdzieś w okolicach koszmarnych potworów typu "Hilton", które stworzył wraz ze swoją wesołą kompanią.

    • 3 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Ile przetrwała linia tramwajowa z Wrzeszcza przez ul. Chrobrego do Brzeźna?

 

Najczęściej czytane