Historia Wiadomości

Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Kto wykonał najstarsze fotografie Gdańska: Beyer czy Flottwell?

Ireneusz Dunajski

27 września 2014 (artykuł sprzed 9 lat)

Opinie (96)

Najnowszy artykuł na ten temat Zobacz XIX-wieczny Gdańsk na historycznych zdjęciach

E.Flottwell, 1857 rok. Widok z Biskupiej Górki.

Od kilkudziesięciu lat za autora najstarszych fotografii z widokiem Gdańska uznaje się warszawskiego fotografa Karola Beyera. Jednak czy słusznie? Sprawę zbadał Ireneusz Dunajski, który od blisko 10 lat prowadzi szczegółowe badania nad historią fotografii w Gdańsku.

E.Flottwell, ul. Długa 1853 rok.

fot. kolekcja prywatna
Pierwsza fotografia Targu Węglowego, wykonana przez Flottwella w 1853 roku, tuż po przyjeździe do Gdańska.

fot. E.Flottwell/kolekcja prywatna
Fragment pierwszej fotografii Bazyliki Mariackiej Flottwella z 1854 roku.

fot. E.Flottwell/kolekcja prywatna
Fotografia Flottwella z 1854 roku, ul. Długa jeszcze z przedprożami.

fot. E.Flottwell/kolekcja prywatna
Malbork, 1857 rok. MN Warszawa.

fot. rep. z Początki Fotografii w Warszawie
E.Flottwell 1857 rok. Malbork.

fot. Architekturmuseum Berlin
E.Flottwell, 1857 rok. Most w Tczewie.

fot. Architekturmuseum Berlin
Malbork, 1857 rok. MN Warszawa.

fot. rep. z Początki Fotografii w Warszawie
Karol Beyer, Czerwińsk 1854 rok. MN w Warszawie.

fot. rep. Poczatki Fotografii w Warszawie
Karol Beyer, Płock 1854 rok. MN w Warszawie.

fot. rep. z Początki Fotografii w Warszawie

Czy lubisz fotografować?

tak, bardzo chętnie, zawsze mam ze sobą aparat albo komórkę obecnie wydaje się to łatwe, ale mi nie za bardzo to wychodzi nie, mam inne hobby nie interesuje mnie to

W 1985 roku opublikowano w prasie naukowej (Biuletyn Historii Sztuki) informacje, że Karol Beyer wykonał fotografie Gdańska, Malborka i Mostu na Wiśle w Tczewie. Informacje te zostały powtórzone kilka lat później w ważnych książkach, opisujących działalność Karola Beyera. Są one cennym źródłem informacji dla każdego miłośnika fotografii, i dlatego też przyczyniły się do rozpowszechniania niesprawdzonej informacji na temat najstarszych zdjęć, wykonanych w Gdańsku.

Według mojej wiedzy podstawą do takiego twierdzenia jest ogłoszenie Karola Beyera w Kurierze Warszawskim z dnia 6 grudnia 1860 roku, w którym oferuje on do sprzedaży fotografie Gdańska, Malborka i Tczewa oraz przede wszystkim zbiór dziesięciu fotografii, znajdujących się obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Odbitki te wykonane są na papierze solnym i ukazują siedem widoków Gdańska: 1. Bramę Wyżynną, 2. Bramę Mariacką z Domem Przyrodników, 3. Ulicę Długą - widok z okna Bramy ulicy Długiej, 4. Panoramę Gdańska z Biskupiej Górki, 5. Panoramę Gdańska z wieży Domu Przyrodników, 6. Widok Gdańska od strony Fortyfikacji, 7. Widok Gdańska od strony Wodociągów Raduni oraz dwie fotografie Zamku w Malborku i jedna fotografia Mostu na Wiśle w Tczewie.

Każde ze zdjęć jest naklejone na karton i opisane w języku polskim ręką Karola Beyera, dodatkowo jedna fotografia posiada odciśnięty suchy stempel z półkolistym napisem "Karol Beyer w Warszawie".

Gdyby były to jedyne zachowane odbitki, to sprawa wydawałaby się oczywista, ale w Bibliotece Gdańskiej PAN znajdują się dwie identyczne odbitki: Widok Gdańska od strony wodociągów Raduni i Panorama Gdańska z wieży Domu Przyrodników, które zostały opisane w 1913 roku w katalogu "Danzig im Bilde" jako odbitki Eduarda Flottwella.

Dodatkowo w zbiorach biblioteki PAN w Gdańsku znajdują się dwie fotografie, których nie posiada Muzeum Narodowe w Warszawie: Widok Targu Węglowego wraz z Teatrem i Zbrojownią oraz Widok na Długi Targ i Ratusz wykonany z Zielonej Bramy. Te odbitki zostały naklejone na arkuszu papieru i mają odciśnięty suchy stempel: "Photograph. Anstalt Danzig E. Flottwell". Jeszcze inne odbitki z pieczęcią Flottwella znajdują się w zbiorach Muzeum Architektury w Berlinie.

Taka sytuacja podwójnego autorstwa wymaga, by powstrzymać się od przypisywania autorstwa komukolwiek do czasu dokładnego zbadania, oczywiście jeśli to możliwe. Dzięki temu możemy uniknąć tworzenia kolejnych niepotwierdzonych teorii. Niestety tak się nie stało. W 1997 roku Konrad Nawrocki w swoim artykule "Powrót na gdańskie uliczki..." (Kwartalnik "Był sobie Gdańsk", 1997) wprawdzie wspomniał o odbitkach Flottwella, ale dodatkowo stworzył jeszcze bardziej niewiarygodną teorię:

"...a może Beyer i Flottwell mieli okazję by się poznać i zaprzyjaźnić, razem wykonali kilka zdjęć i podzielili się zdublowanymi negatywami(..) Czy Flottwell wspinał się też na spichrze, by pomóc Beyerowi?"

Co ciekawie odbitki, których nie posiada Muzeum Narodowe w Warszawie, autor artykułu przypisał Flottwellowi, a pozostałe Karolowi Beyerowi.

Nie ulega wątpliwości, że fotografie Gdańska znajdowały się w rękach Karola Beyera, ale czy on jest ich autorem? Według mnie kluczem do rozwiązania tej zagadki jest poznanie historii zbioru fotografii Gdańska z Muzeum Narodowego w Warszawie.

Warszawski zbiór fotografii Gdańska jest częścią ogromnej kolekcji Branickich, która po wojnie została zdeponowana w Muzeum Narodowym. Tworzenie kolekcji zapoczątkował hrabia Aleksander Branicki. W 1866 roku w odrestaurowanym zamku w Suchej Beskidzkiej założył bibliotekę, którą systematycznie wzbogacał, nabywając całe księgozbiory, stworzone przez znakomitych bibliofilów.

W 1869 roku swoje zbiory powiększył o kolekcję Józefa Ignacego Kraszewskiego, który po wyjeździe z Polski w 1863 roku zmuszony był sprzedać swoje imponujące skarby. Całość kolekcji Kraszewskiego została dokładnie opisana w 1865 roku, w wydanym w Dreźnie Catalogue d'une Collection Iconographique Polonaise. Właśnie z tego katalogu posiadamy informację o 16 fotografiach Gdańska i Malborka, które zostały przypisane Karolowi Beyerowi. (cyt. Folio 16 Photographien: Danzig, Marienburg, Ch. Beyer). A zatem do 1863 roku fotografie te były w posiadaniu Ignacego Kraszewskiego. Pozostaje tylko ustalić datę, kiedy Karol Beyer przekazał je Kraszewskiemu, a musiało to nastąpić przed jego aresztowaniem w październiku 1861 roku.

Analizując działalność fotograficzną Karola Beyera należy pamiętać, że był on przede wszystkim wybitnym numizmatykiem oraz kolekcjonerem patriotycznych pamiątek. Od 1836 roku kolekcjonował polskie numizmaty, a w 1845 założył pierwsze w Polsce Towarzystwo Numizmatyczne. Jego zasługi w tej dziedzinie są nieocenione. Dagerotypia i fotografia, jak sam wspominał pozwalała mu na finansowanie zakupów i kolekcjonerskich podróży.

W liście z 27 października 1859 roku wspomina: "jestem zmuszony sprzedać swoje zbiory ponieważ podróże, kupno zbiorów i znalezisk numizmatycznych przewyższyły dochody z zakładu fotograficznego", natomiast z zachowanych listów Ignacego Kraszewskiego możemy się dowiedzieć, że już w marcu 1855 roku Karol Beyer sprzedał za 600 rubli cały zbiór portretów cenionych rytowników i litografii z widokami polskich krajobrazów.

Ignacy Kraszewski również był kolekcjonerem, który szczególnie pasjonował się rysunkiem widoków i architektury. Przez całe życie gromadził stare miedzioryty i ryciny związane z historią Polski. Kiedy narodziła się fotografia, był nią oczarowany. Kraszewski doceniał fotografię jako wyjątkowe narzędzie, które można wykorzystać do dokumentacji zabytków i dlatego też od samego początku zachęcał Beyera do wykonywania zdjęć z widokami polskich miast.

W grudniu 1853 roku Beyer pisał w liście do Kraszewskiego: "Widoki niestety śpią zupełnie(...)", a w maju 1854 roku Beyer wykonał dla Kraszewskiego najstarsze znane polskie kalotypy z widokami Czerwińska i Płocka. Z zachowanych listów wiemy, że jesienią 1855 roku Beyer planował długą podróż m.in. do Gdańska, który odwiedził 12 września. Jednak według mnie nie była to wyprawa fotograficzna.

Z wielkim prawdopodobieństwem mogę przypuszczać, że Beyer przyjechał do Gdańska, by zakupić część znakomitej kolekcji zmarłego pana Seidel, który był prawnikiem, historykiem i kolekcjonerem prac gdańskich rytowników. (Seidel zmarł 3 listopada 1853 r., a aukcja jego zbiorów odbyła się 25 września 1854 roku w Lipsku. Zapewne część jego kolekcji została w Gdańsku.)

Natomiast historycy warszawscy uznali, że Karol Beyer przyjechał na wyprawę fotograficzną i z tego okresu pochodzą fotografie, które obecnie znajdują się w Muzeum Narodowym w Warszawie. I tutaj pojawia się pierwsza nieścisłość, ponieważ w tym zbiorze znajdują się fotografie z mostami kolejowymi w Tczewie i Malborku, które zostały zbudowane w latach 1851-1857. Zatem pierwsze fotografie z widokami Gdańska Beyer przywiózł w 1855 roku, ale cały zbiór musiał być gromadzony przez kilka lat i powstał podczas co najmniej jego dwóch wizyt w Gdańsku.

W tym czasie w Gdańsku swój zakład fotograficzny prowadził już Eduard Flottwell, który przyjechał do Gdańska na początku października 1853 roku. Jeszcze przed otwarciem zakładu Flottwell wykonał pierwsze kalotypy z widokami Gdańska i oferował je do sprzedaży na otwarciu zakładu w grudniu 1853 roku. W kolejnych latach jego prace były również do kupienia w gdańskich księgarniach.

Z całą pewnością Beyer zakupił pierwsze cztery fotografie Flottwella podczas wizyty w Gdańsku w 1855 roku i przywiózł je do Warszawy, a wśród pierwszych odbitek były: 1. i 2. panorama Gdańska składająca się z dwóch fotografii (widok od strony Fortyfikacji i widok od strony wodociągów Raduni), 3. Brama Wyżynna oraz 4. Widok na ulicę Długą, które zostały wykonane już jesienią 1853 roku. O datowaniu decyduje wygląd wieży Ratusza przed dwuletnim remontem w latach 1854-1856, wygląd drzew oraz miejsce pracy robotników, podczas wymiany oświetlenia. Oświetlenie gazowe w Gdańsku uruchomiano w grudniu 1853 roku. Zatem Beyer nie mógł wykonać tych fotografii dwa lata później.

Analizując fotografie ze zbiorów w Warszawie i Gdańsku pojawiają się również nieścisłości natury technicznej. Otóż fotografie z Muzeum Narodowego w Warszawie zostały naklejone na nowy karton formatu 30,7 na 41,7 cm, a na jednym z nich widnieje sucha pieczęć "Karol Beyer w Warszawie". Dodatkowo wszystkie fotografie zostały opisane w języku polskim ręką Beyera. Natomiast oryginalne fotografie Flottwella, które znajdują się w kilku bibliotekach i zbiorach prywatnych są naklejone na mniejszy karton formatu 30 na 36,4 cm, a na dole widnieje sucha pieczęć Flottwella o wymiarach 2,3 cm x 1,2 cm.

I tutaj pojawia się kolejne pytanie: dlaczego Beyer nakleił fotografie na większy karton? Może Beyer zakupił fotografie na oryginalnym kartonie Flottwella i potem je odkleił w swojej pracowni. A może po powrocie do Warszawy wykonał kopie z oryginałów Flottwella. Jak było naprawdę trudno powiedzieć, ale jestem przekonany, że dokładna analiza porównawcza odbitek z Gdańska i Warszawy mogłaby rzucić nowe światło na rozwiązanie tej zagadki.

Warto również porównać rozmiar odbitek Flottwella z pierwszymi znanymi kalotypami Beyera. Widoki z Czerwińska i Płocka mają format: 13,5 na 21,1 cm oraz 17 na 21 cm, natomiast odbitki Flottwella mają formaty: 18 na 24 cm, 18,4 na 24,5 cm i 21 na 25 cm. Na podstawie tych informacji możemy przyjąć, że fotografie te były wykonywane przez dwie osoby i przy pomocy dwóch różnych aparatów.

Warto również porównać jakość wykonania i kadrowania widoków. Kalotypy Beyera wyglądają jak odbitki próbne, na których kompozycja jest zupełnie przypadkowa. Również jakość ich wykonania pozostawia wiele do życzenia. Potwierdzeniem moich słów mogą być adnotacje samego Beyera, który tak opisał odbitki: "Czerwiński Klasztor zupełnie nieudany..." oraz "Widok Płocka, śliczny w naturze, tutaj nędza...".

Fotografie Flottwella również zostały wykonane z papierowych negatywów, ale w przeciwieństwie do Beyera, Flottwell w swojej pracy stosował negatywy woskowane (metoda Gustava Le Greya). Jego odbitki charakteryzują się niezwykłą precyzją i dbałością o każdy szczegół. Idealna kompozycja, malarska perspektywa oraz najwyższa jakość to znaki rozpoznawcze prac Eduarda Flottwella.

Nie będę się rozpisywał o jego dokonaniach, ale dodam tylko, że jego prace zostały wyróżnione już w 1857 roku na Wystawie Fotograficznej w Brukseli. Należy szczerze przyznać, że Karol Beyer w tym czasie dopiero rozpoczynał poważne fotografowanie Warszawy, ale potrzebował jeszcze kilku lat, by osiągnąć zadowalające efekty.

Niemożliwe zatem jest, by Beyer wykonał tak dobre zdjęcia Gdańska w 1855 roku, a udane fotografie Warszawy dopiero trzy lata później. Jest jeszcze jedna drobna różnica, na którą warto zwrócić uwagę. Wszystkie fotografie Beyera z tego okresu mają charakterystyczne, zaokrąglone rogi, a na odbitkach Flottwella wszystkie narożniki są zachowane.

Wiosną 1858 roku Beyer ponownie przyjechał do Gdańska i zakupił na aukcji po jednym z gdańskich urzędników rękopis Lengnicha. (Biblioteka Warszawska, czerwiec 1858 r.). Karol Beyer mógł też przyjechać do Gdańska 1 sierpnia 1858 na aukcję numizmatów, na której oferowano niezwykle rzadkie monety polskie (Czas, 1858, s. 191). Zatem wszystko na to wskazuje, że właśnie w tym roku, a na pewno nie wcześniej (Mosty w Tczewie i Malborku otwarto 12 października 1857 r.) zakupił kolejne fotografie Flottwella i przywiózł je do Warszawy. Z całą pewnością z drugiej wyprawy pochodzą następujące fotografie: 5. Dom Przyrodników i Brama Mariacka, 6. Panorama Gdańska z wieży Domu Przyrodników, 7. Panorama Gdańska z Biskupiej Górki, 8. Most w Tczewie, 9. Widok na zamek w Malborku.

Czytaj też: Zobacz najstarsze zdjęcia Gdańska sprzed 160 lat

W listopadzie 1860 roku Beyer ponownie odwiedził Gdańsk i przesłał do Warszawy dwie fotografie: brzeg rzeki Motławy oraz ujście Wisły do morza. Niestety znamy te fotografie tylko z doniesień prasowych. Być może kiedyś się odnajdą, dzięki czemu będziemy mogli jeszcze raz porównać prace Flottwella i Beyera. Miesiąc później w Kurierze Warszawskim ukazało się pierwsze ogłoszenie Karola Beyera, w którym oferował on widoki Gdańska, Malborka i Tczewa. Czy były to kopie odbitek Flottwella, czy autorskie ujęcia Beyera? Na dzień dzisiejszy odpowiedź na te pytanie jest sprawą otwartą, ponieważ nie znamy innych odbitek, pochodzących z rąk Beyera, oprócz tych z Muzeum Narodowego w Warszawie, które z całą pewnością są autorstwa Eduarda Flottwella z Gdańska.

Zdaję sobie sprawę, że nie wszyscy będą przekonani do moich argumentów i teorii, jednak pragnę dodać, że wszystkie wymienione fotografie z oryginalną pieczęcią Eduard Flottwella udało mi się odnaleźć w kilku bibliotekach i zbiorach prywatnych, a w mojej książce "Fotografia w Gdańsku 1839-1862" opublikowałem blisko dwadzieścia prac tego wybitnego artysty-fotografa. Uważam jednak, że dopóki nie odnajdą się inne fotografie Gdańska, z sygnaturą Beyera, które stanowiłyby dowód na świadome kopiowanie prac Flottwella, należy przyjąć, że fotografie z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie były tylko pamiątką z podróży i prezentem dla Ignacego Kraszewskiego.

Ireneusz Dunajski
autor m.in. książki "Fotografia w Gdańsku 1839-1862" nominowanej w konkursie "Najpiękniejsza Książka Roku 2013", a także członek Europejskiego Stowarzyszenia Historyków Fotografii z siedzibą w Wiedniu.

O autorze

Ireneusz Dunajski

autor książek o dziejach fotografii w Gdańsku, członek Europejskiego Stowarzyszenia Historyków Fotografii z siedzibą w Wiedniu.

Opinie (96) 4 zablokowane

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-27 13:09

Obecny Gdańsk to cień tego z przed 1945 roku (22)

Kiedy kacapy zapłacą za zniszczenie miasta ?
Dlaczego nikt nie potępił jednego z największych aktów barbarzyństwa II wojny światowej, jakim było spalenie Gdańska, kiedy już tu nie było ani jednego niemieckiego żołnierza, a tysiące cywilów spłonęło żywcem w piwnicach ?
Jak można było w ogóle tego skur****** Putina tu zapraszać na obchody na Westerplatte ?

Niech prawda zwycięży !
9 lat
- 204 38
Twoja opinia

Zmień treść

Kiedy kacapy zapłacą za zniszczenie miasta ? Dlaczego nikt nie potępił jednego z największych aktów barbarzyństwa II wojny światowej, jakim było spalenie Gdańska, kiedy już tu nie było ani jednego niemieckiego żołnierza, a tysiące cywilów spłonęło żywcem w piwnicach ? Jak można było w ogóle tego skur****** Putina tu zapraszać na obchody na Westerplatte ?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-27 13:13
  
  To nie Rosjanie zniszczyli Gdańsk... (4)
  
  To nie Rosjanie zniszczyli Gdańsk. On był systematycznie niszczony już od 1859 roku. II Wojna Światowa i wkroczenie Rosjan były ostatecznym ciosem.
  Jednak na całe szczęście zachowały się prace fotografów. Na podstawie ich prac dokonano odbudowy. Proszę o tym pamiętać. Pozdrawiam
  
  Ireneusz Dunajski
  9 lat
  - 27 61
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  To nie Rosjanie zniszczyli Gdańsk. On był systematycznie niszczony już od 1859 roku. II Wojna Światowa i wkroczenie Rosjan były ostatecznym ciosem. Jednak na całe szczęście zachowały się prace fotografów. Na podstawie ich prac dokonano odbudowy. Proszę o tym pamiętać. Pozdrawiam
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 13:27
    
    Co za bzdura ! (2)
    
    A co go niby niszczyło w latach 1859-1939/45 ?
    Ataki kosmitów ?
    A odbudowano 50 procent, tego co ruska swołocz zniszczyła.
    Przestań bredzić ruski trollu i się nie podszywaj pod kogoś kim nie jesteś !
    
    Wracaj na Syberie !
    9 lat
    
    61 25
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    A co go niby niszczyło w latach 1859-1939/45 ? Ataki kosmitów ? A odbudowano 50 procent, tego co ruska swołocz zniszczyła. Przestań bredzić ruski trollu i się nie podszywaj pod kogoś kim nie jesteś !
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2014-09-29 09:49
      
      Zapewne w życiu nie słyszałeś o niejakim Leopoldzie von Winterze.
      To onże właśnie wsławił się sporym "przewietrzeniem" Głównego Miasta.
      Właśnie za jego kadencji dokonano nowych instalacji kanalizacyjnych, co spowodowało sporą ilość wyburzeń przegęszczonej substancji budynków. To dzięki jego postawie dokonano likwidacji przedproży na Długiej i Długim Targu oraz Ogarnej i Szerokiej W planach były jeszcze Piwna z Chlebnicką i św. Ducha a uratowały się jedynie dlatego, że ww ulice nie przedstawiały ważnych ciągów komunikacyjnych. Kiedy do Gdańska dotarła secesja, nowa moda rozwalała dotychczasowe elewacje, czasem bezpowrotnie likwidując wszelkie dawne ozdoby. Dochodziły do tego olbrzymie przeszklenia całkowicie rozsypując w pył renesansowy urok gdańskiego stylu.
      W 1945 r., ok. 1/3 budynków na Głównym i Starym Mieście nie miała nawet 50 lat a doliczając Dolne Miasto i Długie Ogrody to Śródmieście w 50% składało się z obiektów w miarę nowych.
      To nie jest jakikolwiek zarzut ale czasem warto wiedzieć co się pisze.
      
      9 lat
      
      8 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Zapewne w życiu nie słyszałeś o niejakim Leopoldzie von Winterze. To onże właśnie wsławił się sporym "przewietrzeniem" Głównego Miasta. Właśnie za jego kadencji dokonano nowych instalacji kanalizacyjnych, co spowodowało sporą ilość wyburzeń przegęszczonej substancji budynków. To dzięki jego postawie dokonano likwidacji przedproży na Długiej i Długim Targu oraz Ogarnej i Szerokiej W planach były jeszcze Piwna z Chlebnicką i św. Ducha a uratowały się jedynie dlatego, że ww ulice nie przedstawiały ważnych ciągów komunikacyjnych. Kiedy do Gdańska dotarła secesja, nowa moda rozwalała dotychczasowe elewacje, czasem bezpowrotnie likwidując wszelkie dawne ozdoby. Dochodziły do tego olbrzymie przeszklenia całkowicie rozsypując w pył renesansowy urok gdańskiego stylu. W 1945 r., ok. 1/3 budynków na Głównym i Starym Mieście nie miała nawet 50 lat a doliczając Dolne Miasto i Długie Ogrody to Śródmieście w 50% składało się z obiektów w miarę nowych. To nie jest jakikolwiek zarzut ale czasem warto wiedzieć co się pisze.
      Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2014-09-28 06:04
      
      Chociażby wprowadzenie kanalizacji. Przy rozwoju miasta zawsze należy dokonywać wyborów. W drugiej połowie XIX wieku miłośnicy zabytków toczyli dramatyczne boje ze zwolnikami nowoczesności. Niewiele jest miast na świecie gdzie w tak dużym stopniu zachowano historyczny charakter miasta. Przestańmy żyć mitami i cieszmy się z obecnego piękna naszego miasta.
      
      Mirek
      9 lat
      
      15 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Chociażby wprowadzenie kanalizacji. Przy rozwoju miasta zawsze należy dokonywać wyborów. W drugiej połowie XIX wieku miłośnicy zabytków toczyli dramatyczne boje ze zwolnikami nowoczesności. Niewiele jest miast na świecie gdzie w tak dużym stopniu zachowano historyczny charakter miasta. Przestańmy żyć mitami i cieszmy się z obecnego piękna naszego miasta.
      Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 13:43
    
    ruskie,ruskie z halkami damskimi naciągniętymi na mundury oby cieplej było i z bombka na mundurze co by order przypominała.
    
    9 lat
    
    9 14
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-27 13:41
  
  Ruscy zniszczyli niemieckie miasto Gdańsk (9)
  
  w odwecie za niszczenie ich miast przez Niemców w latach '41-'42 podczas ofensywy na wschód. Oni nie myśleli kategoriami "polskie miasto". Trochę głębsza jest cała geneza palenia miasta Gdańsk przez sowietów niż propaganda mówi. Ten cały syf wywołali Niemcy. Stalin nie miał w planach wojny totalnej, on się "doczepił" niejako do Hitlera. Za całe zło wojny odpowiadają głównie niemcy. Dlaczego tak w Polsce nienawidzi się ruskich, a niemców -architektów i pomysłodawców ludobójstwa na niespotykaną do tej pory skalę co najmniej akceptuje? Bo pozwalają w Euro zarobić? Od razu uprzedzam. Ruskie też przeprosili oficjalnie za Katyń, nawet puścili niedawno w tamtejszej tv nasz film Katyń. Sowieci nie są bez winy ale wybielając i nie wspominając o Niemcach, a ciągle czepiając się wyłącznie ruskich to jest zbyt nieobiektywne.
  
  9 lat
  - 39 35
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  w odwecie za niszczenie ich miast przez Niemców w latach '41-'42 podczas ofensywy na wschód. Oni nie myśleli kategoriami "polskie miasto". Trochę głębsza jest cała geneza palenia miasta Gdańsk przez sowietów niż propaganda mówi. Ten cały syf wywołali Niemcy. Stalin nie miał w planach wojny totalnej, on się "doczepił" niejako do Hitlera. Za całe zło wojny odpowiadają głównie niemcy. Dlaczego tak w Polsce nienawidzi się ruskich, a niemców -architektów i pomysłodawców ludobójstwa na niespotykaną do tej pory skalę co najmniej akceptuje? Bo pozwalają w Euro zarobić? Od razu uprzedzam. Ruskie też przeprosili oficjalnie za Katyń, nawet puścili niedawno w tamtejszej tv nasz film Katyń. Sowieci nie są bez winy ale wybielając i nie wspominając o Niemcach, a ciągle czepiając się wyłącznie ruskich to jest zbyt nieobiektywne.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-29 09:10
    
    "Stalin nie miał w planach wojny totalnej"
    
    Stalin mial jedna z najwiekszych armii OFENSYWNYCH w historii ludzkosci i przygotowywal sie do ataku na Europe (to co sie nie udalo w 1920). Hitler go uprzedzil.
    
    Oi
    9 lat
    
    1 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Stalin mial jedna z najwiekszych armii OFENSYWNYCH w historii ludzkosci i przygotowywal sie do ataku na Europe (to co sie nie udalo w 1920). Hitler go uprzedzil.
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-28 16:17
    
    Naiwniaku doucz się albo nie siej propagandy.
    Ruskie wiedziały bardzo dobrze. Stalin chciał aby się Niemcy wykrwawiły na Polsce. Hitler go uprzedził o jeden dzień swoim atakiem co kompletnie zaskoczyło Stalina...
    
    9 lat
    
    1 5
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Naiwniaku doucz się albo nie siej propagandy. Ruskie wiedziały bardzo dobrze. Stalin chciał aby się Niemcy wykrwawiły na Polsce. Hitler go uprzedził o jeden dzień swoim atakiem co kompletnie zaskoczyło Stalina...
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 15:06
    
    Kto zaczął ten zaczął (1)
    
    Kacapy i szkopy są po równo odpowiedzialni za II wojnę światową.
    Dokładnie 50/50
    Pakt Ribbentrop-Mołotow to co to niby miało być porozumienie o wymianach studenckich ?!.
    Widać propaganda PRL-u dalej miesza w głowach co niektórym.
    A tak poza tym porozumienie przewidywało jednoczesny atak na Polskę armii niemieckiej i radzieckiej, ale tchórz Stalin bał się ewentualnej porażki i dopiero 17 września zdecydował się na "skopanie leżącego".
    
    AFGAN
    9 lat
    
    33 9
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Kacapy i szkopy są po równo odpowiedzialni za II wojnę światową. Dokładnie 50/50 Pakt Ribbentrop-Mołotow to co to niby miało być porozumienie o wymianach studenckich ?!. Widać propaganda PRL-u dalej miesza w głowach co niektórym. A tak poza tym porozumienie przewidywało jednoczesny atak na Polskę armii niemieckiej i radzieckiej, ale tchórz Stalin bał się ewentualnej porażki i dopiero 17 września zdecydował się na "skopanie leżącego".
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2014-09-27 19:40
      
      odpowiadaj na posta merytorycznie. co ma pakt rm do spalenia gdanska w 45?
      
      9 lat
      
      9 12
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      odpowiadaj na posta merytorycznie. co ma pakt rm do spalenia gdanska w 45?
      Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 19:08
    
    słyszysz że gdzieś dzwoni ale dokładnie nie wiesz gdzie....
    
    poczytaj jeszcze trochę historii szczególnie ile trwały walki na froncie wschodnim..
    
    9 lat
    
    9 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    poczytaj jeszcze trochę historii szczególnie ile trwały walki na froncie wschodnim..
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 17:02
    
    17.09.1939 - 06.1989
    i tyle w temacie wybielania ruskich...
    
    9 lat
    
    12 11
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    17.09.1939 - 06.1989 i tyle w temacie wybielania ruskich...
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 16:17
    
    Oni w ogóle za często nie myślą
    
    Im dalej na wschód tym więcej bydła
    
    9 lat
    
    9 10
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Im dalej na wschód tym więcej bydła
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 13:49
    
    bo stalin to gołąbek pokoju był (1)
    
    a ludzi na Syberię wywozili jacyś komuniści z kosmosu a nie sowieci ... tiaaa
    Katyń i cała reszta to też jakiś samopał był
    zupełnie jak naziści - to przecież nie ci biedni poszkodowani Niemcy.
    po prostu nie ma winnych
    
    bajker cykacz
    9 lat
    
    26 13
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    a ludzi na Syberię wywozili jacyś komuniści z kosmosu a nie sowieci ... tiaaa Katyń i cała reszta to też jakiś samopał był zupełnie jak naziści - to przecież nie ci biedni poszkodowani Niemcy. po prostu nie ma winnych
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2014-09-27 13:55
      
      Przecież napisane jest o Katyniu i o tym, że sowieci swoje
      
      za uszami mają.
      
      9 lat
      
      18 6
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      za uszami mają.
      Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-28 15:24
  
  Możesz jeszcze "naprawić" historię.
  
  Powieś się,popełnij samobójstwo w proteście przeciwko temu że Rosjanie umożliwili Ci żyć bombardując miasto.Wówczas Twoja sytuacja zrówna się z tą gdyby miasto ocalało ale Niemcy triumfowali.
  
  alfa
  9 lat
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Powieś się,popełnij samobójstwo w proteście przeciwko temu że Rosjanie umożliwili Ci żyć bombardując miasto.Wówczas Twoja sytuacja zrówna się z tą gdyby miasto ocalało ale Niemcy triumfowali.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-27 14:39
  
  Wołyń pamiętamy !!! (3)
  
  banderowska swołocz z Ukrainy wymordowała w bestialski sposób 200 tysięcy Polaków !
  
  niech prawda o ukraińcach żyje !
  9 lat
  - 40 11
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  banderowska swołocz z Ukrainy wymordowała w bestialski sposób 200 tysięcy Polaków !
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 17:28
    
    (1)
    
    Rosyjska propaganda nigdy nie pozwoli zaginąć pamięci o Wołyniu!
    
    9 lat
    
    5 10
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Rosyjska propaganda nigdy nie pozwoli zaginąć pamięci o Wołyniu!
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2014-09-27 22:27
      
      Dokładnie, ta Rosyjska propaganda...
      
      wykorzystuje Wołyń do podsycania nienawiści między Ukrainą a Polską, gdyż w obecnej sytuacji jest to na rękę Rosji. Nawet w mediach mówiono o tym co odkryli hakerzy z Anonymus, czyli że Rosja zatrudnia ludzi, którzy pisża odpowiednie propagandowe komentarze na między innymi Polskich portalach. Komentarz do którego toczy się ta dyskusja, prawdopodobnie napisała taka osoba.
      
      ak
      9 lat
      
      6 7
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      wykorzystuje Wołyń do podsycania nienawiści między Ukrainą a Polską, gdyż w obecnej sytuacji jest to na rękę Rosji. Nawet w mediach mówiono o tym co odkryli hakerzy z Anonymus, czyli że Rosja zatrudnia ludzi, którzy pisża odpowiednie propagandowe komentarze na między innymi Polskich portalach. Komentarz do którego toczy się ta dyskusja, prawdopodobnie napisała taka osoba.
      Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2014-09-27 15:10
    
    Zmiataj stąd,
    
    kacapski rusofilu!
    
    RR
    9 lat
    
    9 28
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    kacapski rusofilu!
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-27 20:21
  
  Równie dobrze możesz oczekiwać zapłaty od nich
  
  za spalenie Berlina czy Drezna.
  
  zonk
  9 lat
  - 8 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  za spalenie Berlina czy Drezna.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-27 17:26
  
  cywile
  
  Słyszałeś o obozie w Stutthof? Tam było miejsce dla Polaków.
  Niemieccy cywile też popierali Adolfa
  
  gość
  9 lat
  - 12 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Słyszałeś o obozie w Stutthof? Tam było miejsce dla Polaków. Niemieccy cywile też popierali Adolfa
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-27 15:40

Gdansk byl piekny! (2)

Pomimo faktu, iz jestem zakochany w Starym Mieście/Głównym Mieście to prawdę mówiąc obecny stan nie umywa się do wyglądu z tamtych czasów.
Obecnie rozważam zrobienie prywatnej kroniki z fotografiami uwidoczniającymi zarówno piękne jak i ponure miejsca w Gdańsku.

Tak, czy inaczej pozdrawiam zakochanych w mieście Gdańsku.

Stare Miasto Gdańsk
9 lat
- 17 2
Twoja opinia

Zmień treść

Pomimo faktu, iz jestem zakochany w Starym Mieście/Głównym Mieście to prawdę mówiąc obecny stan nie umywa się do wyglądu z tamtych czasów. Obecnie rozważam zrobienie prywatnej kroniki z fotografiami uwidoczniającymi zarówno piękne jak i ponure miejsca w Gdańsku. Tak, czy inaczej pozdrawiam zakochanych w mieście Gdańsku.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-28 23:00
  
  Pamiętaj, że to są profesjonalne zdjęcia
  
  reprezentacyjnych miejsc. Podwórzy i oficyn nikt wtedy nie fotografował.
  
  Popatrz na współczesne pocztówki i albumy - też jest pięknie.
  
  9 lat
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  reprezentacyjnych miejsc. Podwórzy i oficyn nikt wtedy nie fotografował. Popatrz na współczesne pocztówki i albumy - też jest pięknie.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-27 20:43
  
  nie piekny
  
  Jakies takie skromniutkie male miasteczko bez ludzi.
  W tym samym czasie... Paryz wart byl mszy a nawet Warszawa ;)
  Fakt ze na fotografii Plock to juz w ogole zapyziala biedna miescina/wies
  
  9 lat
  - 0 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Jakies takie skromniutkie male miasteczko bez ludzi. W tym samym czasie... Paryz wart byl mszy a nawet Warszawa ;) Fakt ze na fotografii Plock to juz w ogole zapyziala biedna miescina/wies
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-28 18:42

tylko jeden mieszka?

9 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-28 16:58

zdjęcia

Mam jeszcze kilka szklanych klisz przedwojennego Gdańska nie publikowanych.

a
9 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Mam jeszcze kilka szklanych klisz przedwojennego Gdańska nie publikowanych.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-28 16:13

Tak wygląda Gdańsk bez samochodów

9 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-28 12:13

Piękne kadry

Kiedyś robiono fotografie tzw. sokowirówką. Dziś każdy ma w kieszeni sprzęt kosmiczny w porównaniu z tamtym, a jednak zmysł i warsztat wygrywają.

9 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Kiedyś robiono fotografie tzw. sokowirówką. Dziś każdy ma w kieszeni sprzęt kosmiczny w porównaniu z tamtym, a jednak zmysł i warsztat wygrywają.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-28 08:52

wszystko zepsul smierdzacy tczew

swarozyn
9 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

wszystko zepsul smierdzacy tczew
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-28 08:27

Dzisiaj by to było dosyć jasne - ktoś zrobił zdjęcia (albo miał negatywy z innych źródeł) a następnie zlecił wykonanie odbitek w dwóch różnych zakładach. Może wtedy stało się podobnie?

9 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Dzisiaj by to było dosyć jasne - ktoś zrobił zdjęcia (albo miał negatywy z innych źródeł) a następnie zlecił wykonanie odbitek w dwóch różnych zakładach. Może wtedy stało się podobnie?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-27 13:56

szkoda tylko, ze tak niewiele się zachowało fotografii (1)

gdyby technika poszła do przodu chociaż o kilka lat wczesniej zapewne dziś mielibyśmy wspamiałą pamiątkę z tamtych czasów.

rychztych
9 lat
- 27 0
Twoja opinia

Zmień treść

gdyby technika poszła do przodu chociaż o kilka lat wczesniej zapewne dziś mielibyśmy wspamiałą pamiątkę z tamtych czasów.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-09-28 03:18
  
  ...... Zapewne samochody już by latały
  
  9 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-09-28 02:48

a kogo to

dzisiaj obchodzi? I jedne i drugie fajne

lik
9 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

dzisiaj obchodzi? I jedne i drugie fajne
Regulamin dodawania opinii

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Garnizon Gdańsk pod dowództwem Kristofera von Hagelsberg (1)

więcej (1569)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

Dwór Artusa

Zabytki | Muzea | Galerie

Gdańsk, Długi Targ 43/44
Akwarium Gdyńskie

Muzea | Atrakcje turystyczne

Gdynia, al. Jana Pawła II 1
Twierdza Wisłoujście

Muzea | Atrakcje turystyczne

Gdańsk, Stara Twierdza 1
Pałac Opatów

Muzea | Atrakcje turystyczne | Zabytki

Gdańsk, Cystersów 18
Gdańska Galeria Fotografii

Galerie | Muzea

Gdańsk, Stefana Jaracza 14

więcej

Sprawdź się

Jaki tytuł miało pierwsze dzieło wystawione w Operze Leśnej w Sopocie?

Kto wykonał najstarsze fotografie Gdańska: Beyer czy Flottwell?

O autorze

Ireneusz Dunajski

Opinie (96) 4 zablokowane

NIE PISZ Z NIENAWIŚCIĄ I HEJTEM.

Dodaj opinię

Odpowiedz

Sortowanie

Obecny Gdańsk to cień tego z przed 1945 roku (22)

Twoja opinia

Zmień treść

To nie Rosjanie zniszczyli Gdańsk... (4)

Twoja opinia

Zmień treść

Co za bzdura ! (2)

Twoja opinia

Zmień treść

Twoja opinia

Zmień treść

Twoja opinia

Zmień treść

ruskie,ruskie z halkami damskimi naciągniętymi na mundury oby cieplej było i z bombka na mundurze co by order przypominała.

Twoja opinia

Zmień treść

Ruscy zniszczyli niemieckie miasto Gdańsk (9)

Twoja opinia

Zmień treść

"Stalin nie miał w planach wojny totalnej"

Twoja opinia

Zmień treść

Twoja opinia

Zmień treść

Kto zaczął ten zaczął (1)

Twoja opinia

Zmień treść

Twoja opinia

Zmień treść

słyszysz że gdzieś dzwoni ale dokładnie nie wiesz gdzie....

Twoja opinia

Zmień treść

Twoja opinia

Zmień treść

Oni w ogóle za często nie myślą

Twoja opinia

Zmień treść

bo stalin to gołąbek pokoju był (1)

Twoja opinia

Zmień treść

Przecież napisane jest o Katyniu i o tym, że sowieci swoje

Twoja opinia

Zmień treść

Możesz jeszcze "naprawić" historię.

Twoja opinia

Zmień treść

Wołyń pamiętamy !!! (3)

Twoja opinia

Zmień treść

(1)

Twoja opinia

Zmień treść

Dokładnie, ta Rosyjska propaganda...

Twoja opinia

Zmień treść

Zmiataj stąd,

Twoja opinia

Zmień treść

Równie dobrze możesz oczekiwać zapłaty od nich

Twoja opinia

Zmień treść

cywile

Twoja opinia

Zmień treść

Gdansk byl piekny! (2)

Twoja opinia

Zmień treść

Pamiętaj, że to są profesjonalne zdjęcia

Twoja opinia

Zmień treść

nie piekny

Twoja opinia