Grabówek: od średniowiecza do Trasy Kwiatkowskiego

Paweł Różyński

31 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat)

Opinie (121)

Najnowszy artykuł na ten temat O Cyganie i Krzyżakach, czyli początki Suchanina

Istniejący do dziś budynek kolejowy przy ul. Morskiej 20, zdjęcie z lat 30.

Grabówek, którego nazwa wzięła się prawdopodobnie od rozpowszechnionego w okolicznych lasach grabu, na pewno istniał już w połowie XIV wieku - z tego okresu pochodzą pierwsze pisane źródła wspominające o osadzie.

Mapa Grabówka (Grabau) i okolic z 1909 roku.

Budowa zespołu szkół średnich (obecnie Zespół Szkół Mechanicznych) przy ul. Morskiej, 1928 rok.

Uroczyste otwarcie nowej siedziby Szkoły Morskiej w Gdyni, 1929 rok.

Jedna z dzielnic biedy i ubóstwa w rejonie Grabówka, lata 30.

Pomnik leśników znajdujący się w lesie w pobliżu Grabówka.

Trasa Kwiatkowskiego połączyła północne dzielnice Gdyni oraz Grabówek z obwodnicą Trójmiasta.

Tworzące Grabówek domy stały wzdłuż drogi królewskiej, łączącej Gdańsk ze Szczecinem. Jej ówczesny przebieg pokrywa się na tym odcinku z dzisiejszą ulicą Morską. Centrum gospodarcze wsi znajdowało się u zbiegu tej drogi z dzisiejszą ulicą Grabowo

, a miejscowa ludność należała do parafii oksywskiej.

Właścicielami osady w tym czasie była rodzina ziemiańska z Rusocina, która w 1382 roku, wraz z sąsiednią Gdynią, przekazała Grabówek na rzecz powstającego właśnie w Kartuzach klasztoru kartuzów. W kolejnych latach, liczącej około 10 łanów wsi (w przybliżeniu 168 hektarów), nadano prawo chełmińskie, ale dokument lokacyjny nie zachował się do dnia dzisiejszego.

Grabówek od samego początku stanowił jedność gospodarczą z sąsiednią Gdynią. Została ona sformalizowana w 1429 roku, kiedy kartuzi połączyli obie osady, a gdyńskiemu sołtysowi powierzyli sprawowanie władzy administracyjnej nad majątkiem i mieszkańcami.

Średniowieczny Grabówek składał się przypuszczalnie z jednego dużego gospodarstwa rolnego (folwarku) i karczmy, w której można było zatrzymać się w drodze z Gdańska na zachód, przenocować, wymienić konie i naprawić wozy. W późniejszym okresie pobudowano tu także browar, chlew i cegielnię. Wszystkie te zabudowania, wraz z gospodarstwem i chatami chłopskimi, zostały spalone w 1734 roku przez wojska rosyjskie oblegające wierny królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu Gdańsk.

Po pierwszym rozbiorze Polski i po konfiskacie dóbr zakonnych, Grabówek stał się własnością skarbu pruskiego. Majątek był dzierżawiony przez kolejnych właścicieli niemieckich, a w 1920 roku, razem z Pomorzem Gdańskim, wrócił do Polski. Wraz z nadaniem Gdyni praw miejskich (10 lutego 1926 r.) został ponownie integralną częścią administracyjną Gdyni.

W 1929 roku otwarto na Grabówku budynek dla potrzeb przyszłego zespołu szkół średnich, w którym miały kształcić się kadry dla szybko rozwijającej się gospodarki morskiej. W kolejnych latach znalazły tutaj miejsce m.in. Instytut Handlu Morskiego, Państwowe Gimnazjum Ogólnokształcące, Koedukacyjne Liceum Handlowe, Szkoła Rzemieślniczo - Przemysłowa oraz Państwowe Gimnazjum Mechaniczne. W 1930 roku, po 10 latach działalności w Tczewie, przeniesiono na Grabówek główną siedzibę Szkoły Morskiej (obecnie Akademia Morska), która miała kształcić zaplecze dla polskiej floty handlowej.

Na początku lat 30. rozpoczęto na Grabówku budowę Obozu Emigracyjnego, który miał być miejscem przejściowym dla osób opuszczających nasz kraj. Trafiali tutaj również ci, którzy z różnych powodów musieli opuścić swoje ojczyzny i szukać schronienia w Polsce. W ciągu kilku lat wybudowano duży kompleks budynków, który zapewniał godne warunki emigrantom czekającym na statki mające ich zabrać do lepszego świata. Po wojnie obiekt został w całości przejęty przez wojsko, ale o jego pierwotnym przeznaczeniu świadczyła jeszcze do niedawna linia kolejowa, której tory przecinały ulicę Morską na wysokości ul. Kalksztajnów

, i która dowoziła emigrantów z obozu prosto na nabrzeże portowe.

Równolegle rozwijała się także mieszkalna funkcja dzielnicy. Powstały osiedla robotnicze, urzędnicze oraz domy dla oficerów Marynarki Wojennej. Dla potrzeb mieszkańców wybudowano ośrodek zdrowia, restauracje, bar, kościół katolicki (parafia p.w. Świętej Rodziny) oraz kino "Zorza" (później "Fala").

Zarazem na niezagospodarowanych stokach Wysoczyzny Gdańskiej zaczęła samoistnie powstawać także dzielnica biedy i ubóstwa, zwana Pekinem. Prowizoryczne domy, budowane często z drewna i odpadów portowych, zamieszkiwali bezrobotni i najgorzej zarabiający robotnicy. Nieliczne pozostałości tej zabudowy można oglądać jeszcze dzisiaj w rejonie ulic Ceynowy i Stoigniewa

.

Ostatnie lata dokonały dość głębokich zmian w wizerunku Grabówka. Przez długi okres był on siedzibą licznych zakładów przemysłowych, które stawały się punktem orientacyjnym w dość rozległej dzielnicy. Upadła w 2000 roku Spółdzielnia Mleczarska "Kosakowo" czy zamknięte na początku lat 90. tartak i zakłady odzieżowe przez dziesięciolecia współtworzyły klimat dzielnicy. Z większych zakładów funkcjonuje tutaj już tylko lokomotywownia oraz Energa.

Obecnie Grabówek jest przede wszystkim dzielnicą usługową oraz lokalnym centrum edukacyjnym. Obok wspomnianej już Akademii Morskiej, swoją siedzibę ma tutaj Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna oraz liczne szkoły średnie i zespoły szkół zawodowych, które zapewniają wykwalifikowaną kadrę dla potrzeb lokalnego biznesu. Ponadto znajduje się tu jeden z pierwszych w Polsce prywatnych szpitali, a od niedawna Powiatowy Ośrodek Ruchu Drogowego oraz nowoczesna zajezdnia trolejbusowa.

Przeobrażeniom ulega też funkcja mieszkaniowa dzielnicy. W jej górnym tarasie, w miejsce starszej zabudowy, zaczynają powstawać nowoczesne osiedla. Ich atutem jest dobra infrastruktura usługowa Grabówka, bliskość centrum Gdyni oraz dobra komunikacja, której jednym z głównych ogniw jest oddana niedawno, po prawie 40 latach budowy, Trasa Kwiatkowskiego.

Przygotowując artykuł, opierałem się na Rocznikach Gdyńskich, Encyklopedii Gdyni oraz publikacjach doktora Tomasza Rembalskiego.

O autorze

Paweł Różyński

- z wykształcenia ekonomista, hobbystycznie pasjonat dziejów Gdyni i najbliższych okolic. Szczególnie zainteresowany najstarszą historią miasta z morza i marzeń, gdy na terenach dzisiejszej Gdyni znajdowało się kilkanaście niewielkich wsi, zróżnicowanych gospodarczo i społecznie.

Opinie (121) ponad 10 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-01-12 09:15

brzydka to jesteś Ty

Sama jesteś brzydka, w dodatku pewnie jesteś z Warszawy. A Grabówek to dzielnica historyczna, a historia nie zawsze była piękna.

Tomek
13 lat
- 4 2
Twoja opinia

Zmień treść

Sama jesteś brzydka, w dodatku pewnie jesteś z Warszawy. A Grabówek to dzielnica historyczna, a historia nie zawsze była piękna.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2011-02-16 14:33

Dzięki za artykuł, ale

wiele w nim rażących błędów, np. Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna zlokalizowana jest w dzielnicy Leszczynki, a nie na Grabówku. Pozdrawiam

Grabowianin
13 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

wiele w nim rażących błędów, np. Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna zlokalizowana jest w dzielnicy Leszczynki, a nie na Grabówku. Pozdrawiam
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-05-08 04:54

Grabówek

Panie Pawle dzięki za ładny opis tego co było, cofnąłem się pamięcią że hoho. Brakuje mi jeszcze do opisu piekarni która była naprzeciwko tartaku(lata wspomnień to 1967) no i piekarni najbardziej znanej w Gdyni Kwaśniaka. Fajnie że młodzi ludzie sięgają do tyłu.

7 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

Panie Pawle dzięki za ładny opis tego co było, cofnąłem się pamięcią że hoho. Brakuje mi jeszcze do opisu piekarni która była naprzeciwko tartaku(lata wspomnień to 1967) no i piekarni najbardziej znanej w Gdyni Kwaśniaka. Fajnie że młodzi ludzie sięgają do tyłu.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-04 23:11

Kolejny błąd w artykule

Tzw "Pekin" nie zaczał powstawać "samoistnie"!!!
W tamtym czasie właściciel ziem Pekinu wydal działki pod zabudowe , ze zgodą na 5 lat. Mieszkali tam robotnicy , ktorzy pracowali przy budowie Portu!!!

4 lata
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Tzw "Pekin" nie zaczał powstawać "samoistnie"!!! W tamtym czasie właściciel ziem Pekinu wydal działki pod zabudowe , ze zgodą na 5 lat. Mieszkali tam robotnicy , ktorzy pracowali przy budowie Portu!!!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-08-31 16:46

Grabówek !- dzielnica ludzi przedsiębiorczych i zaradnych !

jest to też gdyńskie centrum seksu i biznesu ! przybyło też tu dużo słoików tzw. { emigrantów krajowych ! } głównie to ;- rzeszowszczyzna , lubelszczyzna , kielecczyzna łomża i białostocczyzna

grabówkowszczanin
3 lata
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

jest to też gdyńskie centrum seksu i biznesu ! przybyło też tu dużo słoików tzw. { emigrantów krajowych ! } głównie to ;- rzeszowszczyzna , lubelszczyzna , kielecczyzna łomża i białostocczyzna
Regulamin dodawania opinii