• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Grabówek: od średniowiecza do Trasy Kwiatkowskiego

Paweł Różyński
31 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat O Cyganie i Krzyżakach, czyli początki Suchanina
Istniejący do dziś budynek kolejowy przy ul. Morskiej 20, zdjęcie z lat 30. Istniejący do dziś budynek kolejowy przy ul. Morskiej 20, zdjęcie z lat 30.

Grabówek, którego nazwa wzięła się prawdopodobnie od rozpowszechnionego w okolicznych lasach grabu, na pewno istniał już w połowie XIV wieku - z tego okresu pochodzą pierwsze pisane źródła wspominające o osadzie.



Mapa Grabówka (Grabau) i okolic z 1909 roku. Mapa Grabówka (Grabau) i okolic z 1909 roku.
Budowa zespołu szkół średnich (obecnie Zespół Szkół Mechanicznych) przy ul. Morskiej, 1928 rok. Budowa zespołu szkół średnich (obecnie Zespół Szkół Mechanicznych) przy ul. Morskiej, 1928 rok.
Uroczyste otwarcie nowej siedziby Szkoły Morskiej w Gdyni, 1929 rok. Uroczyste otwarcie nowej siedziby Szkoły Morskiej w Gdyni, 1929 rok.
Jedna z dzielnic biedy i ubóstwa w rejonie Grabówka, lata 30. Jedna z dzielnic biedy i ubóstwa w rejonie Grabówka, lata 30.
Obóz emigracyjny w latach 30. Obóz emigracyjny w latach 30.
Pomnik leśników znajdujący się w lesie w pobliżu Grabówka. Pomnik leśników znajdujący się w lesie w pobliżu Grabówka.
Trasa Kwiatkowskiego połączyła północne dzielnice Gdyni oraz Grabówek z obwodnicą Trójmiasta. Trasa Kwiatkowskiego połączyła północne dzielnice Gdyni oraz Grabówek z obwodnicą Trójmiasta.
Tworzące Grabówek domy stały wzdłuż drogi królewskiej, łączącej Gdańsk ze Szczecinem. Jej ówczesny przebieg pokrywa się na tym odcinku z dzisiejszą ulicą Morską. Centrum gospodarcze wsi znajdowało się u zbiegu tej drogi z dzisiejszą ulicą Grabowo zobacz na mapie Gdyni, a miejscowa ludność należała do parafii oksywskiej.

Właścicielami osady w tym czasie była rodzina ziemiańska z Rusocina, która w 1382 roku, wraz z sąsiednią Gdynią, przekazała Grabówek na rzecz powstającego właśnie w Kartuzach klasztoru kartuzów. W kolejnych latach, liczącej około 10 łanów wsi (w przybliżeniu 168 hektarów), nadano prawo chełmińskie, ale dokument lokacyjny nie zachował się do dnia dzisiejszego.

Grabówek od samego początku stanowił jedność gospodarczą z sąsiednią Gdynią. Została ona sformalizowana w 1429 roku, kiedy kartuzi połączyli obie osady, a gdyńskiemu sołtysowi powierzyli sprawowanie władzy administracyjnej nad majątkiem i mieszkańcami.

Średniowieczny Grabówek składał się przypuszczalnie z jednego dużego gospodarstwa rolnego (folwarku) i karczmy, w której można było zatrzymać się w drodze z Gdańska na zachód, przenocować, wymienić konie i naprawić wozy. W późniejszym okresie pobudowano tu także browar, chlew i cegielnię. Wszystkie te zabudowania, wraz z gospodarstwem i chatami chłopskimi, zostały spalone w 1734 roku przez wojska rosyjskie oblegające wierny królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu Gdańsk.

Po pierwszym rozbiorze Polski i po konfiskacie dóbr zakonnych, Grabówek stał się własnością skarbu pruskiego. Majątek był dzierżawiony przez kolejnych właścicieli niemieckich, a w 1920 roku, razem z Pomorzem Gdańskim, wrócił do Polski. Wraz z nadaniem Gdyni praw miejskich (10 lutego 1926 r.) został ponownie integralną częścią administracyjną Gdyni.

W 1929 roku otwarto na Grabówku budynek dla potrzeb przyszłego zespołu szkół średnich, w którym miały kształcić się kadry dla szybko rozwijającej się gospodarki morskiej. W kolejnych latach znalazły tutaj miejsce m.in. Instytut Handlu Morskiego, Państwowe Gimnazjum Ogólnokształcące, Koedukacyjne Liceum Handlowe, Szkoła Rzemieślniczo - Przemysłowa oraz Państwowe Gimnazjum Mechaniczne. W 1930 roku, po 10 latach działalności w Tczewie, przeniesiono na Grabówek główną siedzibę Szkoły Morskiej (obecnie Akademia Morska), która miała kształcić zaplecze dla polskiej floty handlowej.

Na początku lat 30. rozpoczęto na Grabówku budowę Obozu Emigracyjnego, który miał być miejscem przejściowym dla osób opuszczających nasz kraj. Trafiali tutaj również ci, którzy z różnych powodów musieli opuścić swoje ojczyzny i szukać schronienia w Polsce. W ciągu kilku lat wybudowano duży kompleks budynków, który zapewniał godne warunki emigrantom czekającym na statki mające ich zabrać do lepszego świata. Po wojnie obiekt został w całości przejęty przez wojsko, ale o jego pierwotnym przeznaczeniu świadczyła jeszcze do niedawna linia kolejowa, której tory przecinały ulicę Morską na wysokości ul. Kalksztajnów zobacz na mapie Gdyni, i która dowoziła emigrantów z obozu prosto na nabrzeże portowe.

Równolegle rozwijała się także mieszkalna funkcja dzielnicy. Powstały osiedla robotnicze, urzędnicze oraz domy dla oficerów Marynarki Wojennej. Dla potrzeb mieszkańców wybudowano ośrodek zdrowia, restauracje, bar, kościół katolicki (parafia p.w. Świętej Rodziny) oraz kino "Zorza" (później "Fala").

Zarazem na niezagospodarowanych stokach Wysoczyzny Gdańskiej zaczęła samoistnie powstawać także dzielnica biedy i ubóstwa, zwana Pekinem. Prowizoryczne domy, budowane często z drewna i odpadów portowych, zamieszkiwali bezrobotni i najgorzej zarabiający robotnicy. Nieliczne pozostałości tej zabudowy można oglądać jeszcze dzisiaj w rejonie ulic Ceynowy i Stoigniewa zobacz na mapie Gdyni.

Ostatnie lata dokonały dość głębokich zmian w wizerunku Grabówka. Przez długi okres był on siedzibą licznych zakładów przemysłowych, które stawały się punktem orientacyjnym w dość rozległej dzielnicy. Upadła w 2000 roku Spółdzielnia Mleczarska "Kosakowo" czy zamknięte na początku lat 90. tartak i zakłady odzieżowe przez dziesięciolecia współtworzyły klimat dzielnicy. Z większych zakładów funkcjonuje tutaj już tylko lokomotywownia oraz Energa.

Obecnie Grabówek jest przede wszystkim dzielnicą usługową oraz lokalnym centrum edukacyjnym. Obok wspomnianej już Akademii Morskiej, swoją siedzibę ma tutaj Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna oraz liczne szkoły średnie i zespoły szkół zawodowych, które zapewniają wykwalifikowaną kadrę dla potrzeb lokalnego biznesu. Ponadto znajduje się tu jeden z pierwszych w Polsce prywatnych szpitali, a od niedawna Powiatowy Ośrodek Ruchu Drogowego oraz nowoczesna zajezdnia trolejbusowa.

Przeobrażeniom ulega też funkcja mieszkaniowa dzielnicy. W jej górnym tarasie, w miejsce starszej zabudowy, zaczynają powstawać nowoczesne osiedla. Ich atutem jest dobra infrastruktura usługowa Grabówka, bliskość centrum Gdyni oraz dobra komunikacja, której jednym z głównych ogniw jest oddana niedawno, po prawie 40 latach budowy, Trasa Kwiatkowskiego.

Przygotowując artykuł, opierałem się na Rocznikach Gdyńskich, Encyklopedii Gdyni oraz publikacjach doktora Tomasza Rembalskiego.

O autorze

autor

Paweł Różyński

- z wykształcenia ekonomista, hobbystycznie pasjonat dziejów Gdyni i najbliższych okolic. Szczególnie zainteresowany najstarszą historią miasta z morza i marzeń, gdy na terenach dzisiejszej Gdyni znajdowało się kilkanaście niewielkich wsi, zróżnicowanych gospodarczo i społecznie.

Opinie (121) ponad 10 zablokowanych

  • Grabówek !- dzielnica ludzi przedsiębiorczych i zaradnych !

    jest to też gdyńskie centrum seksu i biznesu ! przybyło też tu dużo słoików tzw. { emigrantów krajowych ! } głównie to ;- rzeszowszczyzna , lubelszczyzna , kielecczyzna łomża i białostocczyzna

    • 1 0

  • Grabówek - polecam (3)

    Jestem klasycznym nowobogackim. Mieszkam od kilku lat na Grabówku w jednym z nowych zabudowań i przyznam, że to bardzo sympatyczna dzielnica do mieszkania. Jest kilka minusów np. mało parków do spacerów z dzieckiem, las pod górkę, kilku starszych meneli itp ale plusy zdecydowanie przeważają :)

    • 7 10

    • Mało parków?

      W lesie można się zgubić już po 5 minutach a jest za oknem....

      • 0 0

    • Bllllle

      Ciekawe jakie plusy mieszkam w Chylonii, której zachwalać też nie będę ale nie jest źle- grabówek to w 70 % biedne menelskie, rodziny zamieszkujące górki po prawej stronie od ul morskie w stronę Gdyni- masa - po prostu masa pijanych żurków chodzących po ulicach- ja bym dziecka w takich warunkach wychowywać nie chciała, ale wiem że większość nie ma wyboru- mieszka tam gdzie mieszka i brak kasy na przeprowadzkę- nie chce was obrażać po prostu Grabówek jest menelski- zresztą Chylonia tu gdzie mieszkam to też mało ciekawe blokowisko:(

      • 1 1

    • klasycznym nowobogackim łaahahahahahaaaaaaa

      żenada

      • 11 4

  • Kolejny błąd w artykule

    Tzw "Pekin" nie zaczał powstawać "samoistnie"!!!
    W tamtym czasie właściciel ziem Pekinu wydal działki pod zabudowe , ze zgodą na 5 lat. Mieszkali tam robotnicy , ktorzy pracowali przy budowie Portu!!!

    • 2 0

  • Grabówek

    Panie Pawle dzięki za ładny opis tego co było, cofnąłem się pamięcią że hoho. Brakuje mi jeszcze do opisu piekarni która była naprzeciwko tartaku(lata wspomnień to 1967) no i piekarni najbardziej znanej w Gdyni Kwaśniaka. Fajnie że młodzi ludzie sięgają do tyłu.

    • 1 0

  • Dzięki za artykuł, ale

    wiele w nim rażących błędów, np. Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna zlokalizowana jest w dzielnicy Leszczynki, a nie na Grabówku. Pozdrawiam

    • 2 0

  • Pozdrowienia dla wszystkich, którzy się wychowali na naszym Grabówku w latach 70- tych, 80-ych i 90-ych:) (1)

    • 15 4

    • Pozdrawiam również!!!

      Dzielnica mojej kołyski, łobuzerskiej młodości, lat studenckich i wieku "średniego" tego małżeńskiego :) SP 17, piaskula i inne magiczne miejsca. Pozdro!!!

      • 1 1

  • Grabowek? (4)

    Orunia Gdyni. Wyjatkowo nieciekawa dzielnica z Chylonia zreszta pol-na-pol. Wspolczucie dla wszystkich normalnych osob, ktore musza tam mieszkac.

    • 11 31

    • hmm (1)

      komus sie cos pomieszalo chylonia to spokojna dzielnica leszczynki to kraina cudów a grabowek dzielnica przemyslowa.

      • 2 4

      • No ja tam nie wiem czy Chylonia jest spokojna, może teraz, wcześniej - 15 lat temu JA chłopak z grabówka jeździłem na bijatyki do Chylonii. Spokojnie nie było. Ale to takie głupie szczeniackie zagrania były, a mimo tego najlepszych kumpli miałem w Chylonii i na pustkach :)

        • 0 0

    • zazdrośnicy

      jestem z Gdyni, tu się urodziłem, tu mieszkam - na Grabówku, już 30 lat. Stąd moja Rodzina częściowo pochodzi. Nie zamieniłbym Grabówka na żadne inne miejsce. Lokalny patriotyzm - NIE, raczej logiczna całość. Tutaj mieszka się najlepiej, najbliżej do wszystkiego - pracy, sklepu, szkoły, lasu, centrum. A osoby, które by "tu nie chciały mieszkać" to po prostu zazdrośnicy naszej Gdyni!!!

      • 2 0

    • Grabówek najlepszą dzielnicą nie jest, ale nazwanie go Orunią to naprawdę gruba przesada :)

      • 20 3

  • brzydka to jesteś Ty

    Sama jesteś brzydka, w dodatku pewnie jesteś z Warszawy. A Grabówek to dzielnica historyczna, a historia nie zawsze była piękna.

    • 4 2

  • PWSH to nie Grabówek, tylko Leszczynki

    Wszystko przez nazwy stacji SKM - tam gdzie jest stacja Leszczynki - jest Chylonia, tam gdzie stacja Grabówek są Leszczynki, tam gdzie stacja stocznia - Grabówek.

    • 7 1

  • Czy będzie ?

    Czy Będzie lub był ? Artykuł o Leszczynkach ja na Leszczynkach mieszkam od urodzenia a grabówek mam tuż obok :).

    • 3 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Gdzie został pochowany twórca Gdyni Eugeniusz Kwiatkowski?

 

Najczęściej czytane