Zapomniane kopalnie Trójmiasta. Odkrywka węgla na Niedźwiedniku

Marcin Dobrzyński, były żołnierz, pasjonat historii i tajemnic Trójmiasta

2 marca 2024, godz. 18:00

Opinie (176)

Najnowszy artykuł na ten temat Zapomniane kopalnie Trójmiasta: "Bursztynowe Kule" w Gdyni

Miejsce prowadzonej jeszcze w pierwszej połowie wieku odkrywki węgla na terenie dzisiejszego Niedźwiednika. Obecnie rośnie tu las.

Kopalnie w Trójmieście? Choć górnictwo w ogóle nie kojarzy się z Trójmiastem, to znajdziemy tutaj co najmniej dwa miejsca, gdzie stosunkowo niedawno prowadzono odkrywkowo wydobycie cennych kopalin. Węgiel brunatny wydobywano w Gdańsku, a bursztyn w Gdyni. Co ciekawe, w dużej odległości od morza.

Węglowa historia Niedźwiednika
Wydobycie węgla na Niedźwiedniku w Gdańsku
Węglisko na Niedźwiedniku: niewielkie wyrobisko, a nie przemysłowe wydobycie
Nie tylko węgiel, ale też pociski i łuski

W pierwszej części zapraszamy na opowieść o odkrywkowej kopalni węgla brunatnego, zlokalizowanej w Gdańsku. Za tydzień opiszemy dawne wyrobisku bursztynu w Gdyni.

Zapomniane kopalnie Trójmiasta: "Bursztynowe Kule" w Gdyni

Ale najpierw słowo wyjaśnienia à propos pierwszego zdania tego artykułu. Pewnie mało kto wie, że w Gdańsku mieści się Okręgowy Urząd Górniczy. Jego działalność nie jest jednak związana z wydobyciem węgla czy innych lądowych kopalin, ale ropy i gazu z dna Morza Bałtyckiego, czym zajmuje się firma Lotos Petrobaltic.

Węglowa historia Niedźwiednika

Mieszkałem na "górzystym" osiedlu Niedźwiednik przez wiele lat. Poszczególne części osiedla łączy ul. Góralska

, biegnąca od ronda de La Salle

aż do pętli autobusowej

, zlokalizowanej na szczycie najwyższego wzniesienia osiedla.

Wzdłuż końcowego odcinka ul. Góralskiej, stojąc tyłem do skrzyżowania z Potokową, po prawej (północnej) stronie rozciąga się ściana lasu. Jednak tuż przed pierwszymi drzewami widoczny jest głęboki rów.

Prawa strona ul. Góralskiej - widoczny głęboki rów oddzielający drogę od ściany lasu.

Obecnym jego przeznaczeniem jest odprowadzanie nadmiaru wody z jeziorka położonego na samej górze osiedla. Jednak jego powstanie związane jest bezpośrednio z działalnością górniczą.

Na starej niemieckiej mapie z serii Messtischblatt odcinek ten oznaczony jest jako Braunkohlerschlucht, co oznacza wąwóz węgla brunatnego.

Mapa pochodzi sprzed I wojny światowej, ponieważ nie ma na niej jeszcze Kolei Kokoszkowej, zbudowanej do 1914 r. (obecnie po odbudowanie użytkowanej przez PKM).

Mapa z zaznaczonym obszarem wydobycia węgla na terenie dzisiejszego Niedźwiednika. W górnej części czerwona linia pokrywa się wąwozem biegnącym wzdłuż ul. Góralskiej.

Wydobycie węgla na Niedźwiedniku w Gdańsku

Na szczycie wzniesienia, prawdopodobnie jeszcze w latach 20. XX wieku, prowadzono odkrywkowe wydobycie węgla. Do dziś w terenie są jedynie widoczne sztucznie utworzone niewielkie hałdy wydobytej ziemi i kamieni, szczególnie za garażami, położonymi też po prawej stronie ulicy Góralskiej.

Dlaczego nie trzeba zmieniać Niedźwiednika na Dzikownik?

Co ciekawe, odcinek wskazany na mapie biegnie za nasyp PKM, aż do linii obecnej ul. Trawki

. W terenie doskonale jest widoczny ogromny wąwóz, sztucznie "wyrwany" naturze, w drodze przez las do ogródków działkowych.

Sztucznie utworzony i biegnący dziś przez las wąwóz jest pozostałością po prowadzonej tu wcześniej odkrywce węgla.

Już wiele lat temu w sieci pojawiły się stare zdjęcia odkrywki węgla w tym miejscu (pochodzące sprzed 1939 r.), pięknie działające na wyobraźnię.

Jak na przykład takie oto:

Przechodząc w szczególności tym wąwozem, nadal doskonale widoczne są sztucznie usypane górki nadkładu. Za wąwozem, w kierunku kościoła pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, po lewej stronie znajdują się obecnie ogródki działkowe

, a cały teren nosi znamienną nazwę "Węglisko", co sugeruje, iż tutaj także prowadzono wydobycie węgla.

Obecnie ten teren na mapie wygląda następująco:

Teren dawnego Węgliska na współczesnym zdjęciu lotniczym. Obszar wydobycia węgla ciągnął się od górnego odcinka ul. Góralskiej, widocznego po lewej stronie mapy, po teren ogródków działkowych, za którymi biegnie odcinek Pomorskiej Kolei Metropolitalnej (stacja PKM Niedźwiednik widoczna jest w prawym dolnym rogu).

Po lewej stronie widoczna najwyżej położona część osiedla Niedźwiednik, następnie wzdłuż ściany lasu na górze przenosimy się po pasie miejsc wydobycia węgla, aż do prawej strony mapy, gdzie znajdują się ogródki działkowe.

Co ciekawe, na terenie Niedźwiednika znajdują się także inne miejsce wydobycia kopalin, w tym piasku oraz gliny. Doskonale widać takie wyrobiska na poniższym zdjęciu, po lewej stronie, za pierwszym pagórkami.

Dawna cegielnia widoczna po lewej stronie zdjęcia.

Nie bez powodu w tym rejonie co najmniej od początku XX wieku do około 1945 r. działała cegielnia (w pobliżu ul. Leśna Góra

), którą można odszukać na starych mapach.

Cegielnie, fabryki, wytwórnie. Poznaj historię dawnych zakładów przemysłowych Gdańska, Gdyni i Sopotu

Węglisko na Niedźwiedniku: niewielkie wyrobisko, a nie przemysłowe wydobycie

Zakończenie wydobycia węgla zapewne nastąpiło zapewne z powodu wyczerpania złoża, jak to bywa w przypadku takich miejsc.

Brakuje wielu informacji na temat tej odkrywki. Nie ma też danych firmy, która zajmowała się wydobyciem, ani informacji na temat jego skali, daty rozpoczęcia i zakończenia. Pojawiają się gdzieniegdzie informacje, iż wydobyty węgiel miała transportować kolejka wąskotorowa w dół wzgórza, ale nie ma na to dowodów, np. w formie zdjęć.

To wszystko oznacza, że wydobycie było niewielkie, a urobisko nie miało charakteru przemysłowego. Z wydobytego węgla korzystały prawdopodobnie zlokalizowane po sąsiedzku domostwa lub małe zakłady przemysłowe, których w okolicy nie brakowało.

Nie tylko węgiel, ale też pociski i łuski

Miejsce jest bardzo urokliwe na spacery, znajduje się tu liczne ścieżki. Jednak trzeba zachować ostrożność. W tym rejonie w 1945 r. miały miejsce walki wojsk niemieckich i radzieckich. Niemcy, prawdopodobnie rękoma jeńców z pobliskiego obozu w VII Dworze, stworzyli linie okopów i stanowisk. Czytelne ślady na wzgórzach pozostały do dzisiaj. Nieraz już znajdowano tam niewypały oraz inne niebezpieczne przedmioty.

W latach 90. XX wieku "Dziennik Bałtycki" donosił o odnalezieniu na wzgórzu przy Węglisku składu pocisków. Co ciekawe, w reliktach okopów znajdowano m.in. łuski po amunicji karabinowej kalibru 7,92 mm, bardzo uniwersalnej i używanej przez kilka armii ówczesnej Europy.

Przykładowe łuski po amunicji polskiej 7,92 mm z czasów II RP.

W jednym z dawnych okopów znaleziono łuski po amunicji tego kalibru produkcji polskiej, czechosłowackiej i niemieckiej. Obrońcy pozycji z 1945 r. używali tego, co jeszcze pozostało w magazynach, a co wcześniej zdobyli na innych armiach.

Marcin Dobrzyński, były żołnierz, pasjonat historii i tajemnic Trójmiasta

Opinie wybrane

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2024-03-02 23:44

Warto także wspomnieć (4)

o znajdującym się nieopodal miejscu, gdzie pozyskiwano glinę , tzw. kamieniołomy. Po wydobyciu powstała zarośnięta już polana z kilkoma głazami narzutowymi, w tym " Głazem Borkowskiego".

1 miesiąc
- 84 0
Twoja opinia

Zmień treść

o znajdującym się nieopodal miejscu, gdzie pozyskiwano glinę , tzw. kamieniołomy. Po wydobyciu powstała zarośnięta już polana z kilkoma głazami narzutowymi, w tym " Głazem Borkowskiego".
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-03-03 01:18
  
  gdzie jest bursztyn! (3)
  
  tyle zawodu o nic!
  
  marta
  1 miesiąc
  - 0 9
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  tyle zawodu o nic!
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-03-03 09:43
    
    ... (1)
    
    ...czytanie ze zrozumieniem się kłania...w drugiej części będzie o bursztynie z Gdyni.
    
    Pozdrowienia
    1 miesiąc
    
    10 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    ...czytanie ze zrozumieniem się kłania...w drugiej części będzie o bursztynie z Gdyni.
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2024-03-03 20:26
      
      poczekaj tydzień
      
      1 miesiąc
      
      2 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      poczekaj tydzień
      Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-03-03 07:37
    
    na plaży nad morzem
    
    1 miesiąc
    
    7 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    na plaży nad morzem
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2024-03-03 10:08

najlepsze z tej wygrzebanej z epizodu niemieckiego historii ze, nie musimy sie odnosic (2)

Gdansk ma 10 000 lat dobrej przyszlosci przed soba w ganicach Polski i ta ciekawostka bedzie tak ja australijczyk czyta o aborygenach co zjadali ludzi bo na takim poziomie byly wtedy nazistowskie niemcy.

r6
1 miesiąc
- 23 81
Twoja opinia

Zmień treść

Gdansk ma 10 000 lat dobrej przyszlosci przed soba w ganicach Polski i ta ciekawostka bedzie tak ja australijczyk czyta o aborygenach co zjadali ludzi bo na takim poziomie byly wtedy nazistowskie niemcy.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-03-03 11:25
  
  Inteligencja goni (1)
  
  Ciebie ale zawsze jesteś od niej szybszy
  
  1 miesiąc
  - 21 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ciebie ale zawsze jesteś od niej szybszy
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-03-03 16:29
    
    Tam mieszkała ludność kaszubska.
    
    1 miesiąc
    
    1 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Tam mieszkała ludność kaszubska.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2024-03-03 02:28

Super artykuł (6)

Uwielbiam czytać tu takie treści. Nie spodziewałbym się, że w Gdańsku wydobywano węgiel :O czekam na więcej

1 miesiąc
- 212 2
Twoja opinia

Zmień treść

Uwielbiam czytać tu takie treści. Nie spodziewałbym się, że w Gdańsku wydobywano węgiel :O czekam na więcej
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-03-05 10:46
  
  Skaut
  
  Jutro biorę łopatkę i wiaderko i śmigam na Niedźwiednik.
  
  1 miesiąc
  - 0 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Jutro biorę łopatkę i wiaderko i śmigam na Niedźwiednik.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-03-03 11:18
  
  Dlaczego autor nie podaje źródeł? (4)
  
  1 miesiąc
  - 1 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-03-03 21:08
    
    Jak nie?
    
    Stare mapy, zdjęcia i pocztówki. Nie ma tutaj innych dokumentów co wspomina autor.
    
    1 miesiąc
    
    3 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Stare mapy, zdjęcia i pocztówki. Nie ma tutaj innych dokumentów co wspomina autor.
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-03-03 20:50
    
    Zródła rodzinne.
    
    1 miesiąc
    
    0 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Zródła rodzinne.
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-03-03 13:22
    
    (1)
    
    bo nie musi? to nie praca naukawa jest.
    
    a w Oliwie była huta, dziś w Żeliwiaku trzymają konie
    
    gdańskie fabryczki samochodów i ławeczki w lesie też pożarła historia i napływ barbarzyńców
    
    1 miesiąc
    
    7 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    bo nie musi? to nie praca naukawa jest. a w Oliwie była huta, dziś w Żeliwiaku trzymają konie gdańskie fabryczki samochodów i ławeczki w lesie też pożarła historia i napływ barbarzyńców
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2024-03-03 15:55
      
      To są fajne ciekawostki.
      
      1 miesiąc
      
      4 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      To są fajne ciekawostki.
      Regulamin dodawania opinii