- 1 30 lat od tragedii autobusowej w Kokoszkach (66 opinii)
- 2 Był las i błoto, dziś jest 6 mln pasażerów (287 opinii)
- 3 Największe starcie gdańskiej "Gry o tron" (30 opinii)
- 4 O morderstwie na jachcie i upartej nudystce (36 opinii)
- 5 Pozostałości baterii mającej bronić portu (73 opinie)
- 6 Te zabytki otwierają się po remontach (88 opinii)
Stacje benzynowe w dawnym Gdańsku
Zaczęły pojawiać się krajobrazie miasta w pierwszych latach XX w., ale dopiero w okresie międzywojennym część z nich zaczęła przeobrażać się w ważne punkty na mapie drogowej Gdańska. Te, które przetrwały do dziś, są znakami jednego z ważniejszych w okresie międzywojennym zjawiska: gwałtownego rozwoju motoryzacji.
W połowie 1933 r. na terenie całego Wolnego Miasta były 192 stacje benzynowe. Zważywszy, że większość ludności mieszkała na terenach miejskich (w samym Gdańsku mieszkała połowa wszystkich obywateli Wolnego Miasta) i to tam była zarejestrowana większość pojazdów, to i rozmieszczenie stacji benzynowych nie było rzecz jasna równomierne.
W Gdańsku znajdowało się wówczas równo 100 stacji (najwięcej we Wrzeszczu, bo aż 21), kilkanaście (od 11 do 16) na Głównym, Starym i Dolnym Mieście oraz w Oliwie. Relatywnie dużo było stacji także w niewielkim, ale cieszącym się rosnącą popularnością Sopocie (21).
Dla porównania - tylko 16 było w całym powiecie Gdańskie Wyżyny i 17 w powiecie Wielkie Żuławy, a niemal tyle samo (22) w powiecie Gdańskie Niziny.
Dawne stacje benzynowe i ich właściciele
Z wymienionych 192 stacji benzynowych zdecydowana większość, bo aż 156, było własnością spółek paliwowych (importerów). Reszta należała do prywatnych przedsiębiorców (właścicieli salonów samochodowych, kupców czy bogatych restauratorów - 29) lub władz gdańskich (np. na użytek wewnętrzny służb mundurowych - 7).
Była to istotna zmiana w porównaniu do sytuacji jeszcze sprzed I wojny światowej, kiedy większość stacji benzynowych powstawała po prostu jako stałe elementy wyposażenia pierwszych salonów sprzedaży samochodów czy motocykli.
Pierwsze centra motoryzacyjne w Wolnym Mieście Gdańsku
Do tej pory nie udało się ustalić, kiedy dokładnie w mieście zarejestrowano pierwszy samochód, a tym samym zaczęły powstawać pierwsze stacje benzynowe. Miało to miejsce jednak najpóźniej w 1904 r. To właśnie wówczas otwarto jeden z pierwszych (pierwszy?), a zarazem największy i najdłużej nieprzerwanie działający do końca II wojny światowej, słynny salon samochodowy Stielow & Förster przy dzisiejszej ul. Elżbietańskiej.
Na początku XX w. punkty sprzedaży pojazdów mechanicznych pełniły równolegle jednocześnie dodatkowe funkcje: sklepów z częściami, warsztatów naprawczych, nierzadko myjni oraz... stacji benzynowych właśnie. Pierwsze tego typu obiekty były jednak niczym innym, jak pojedynczymi dystrybutorami paliwa ulokowanymi przed salonami.
Od pojedynczych dystrybutorów do nowoczesnych stacji benzynowych
Wraz z rozwojem liczby samochodów i motocykli w mieście (poza służbowymi i prywatnymi, do 1920 r. w Gdańsku pojawiły się także pierwsze taksówki, samochody policyjne, karetki pogotowia czy wozy strażackie) dystrybutory paliw szybko zaczęły być montowane także poza salonami samochodowymi. Przy najpopularniejszych placach i rynkach (np. we Wrzeszczu), przy hotelach, przy drogach wylotowych, a w sąsiednim Sopocie chociażby przed Domem Zdrojowym.
Bapolin, Standard...
Sytuacja zmieniła się po I wojnie światowej. Pojawiły się firmy importowe, które nie tylko wypuszczały paliwa pod własnymi nazwami (zazwyczaj w dwóch wariantach: normalnej i lepszej gatunkowo mieszanki), ale i rozwijały sieć własnych stacji benzynowych.
Najstarszą, działającą już od 1920 r., i zarazem największą firmą, która rozpoczęła ekspansję na rynku paliw w Wolnym Mieście Gdańsku, była Bałtycko-Amerykańska Spółka Importu Paliw z o.o. (Baltisch-Amerikanische Petroleum Import GmbH). Firma dysponowała siecią własnych stacji: wpierw Bapolin, następnie Standard.
... Baltoil, Dobi, Dapolin
Największą konkurencją była utworzona w 1922 r. Spółka Akcyjna "Baltoil" - Oleje Mineralne i Materiały Pędne ("Baltoil" - Mineralöl- und Betriebsstoff AG) zakładająca własne stacje benzynowe Baltoil.
Byli też i inni gracze, jak chociażby Gdańska Spółka Importu Olejów i Materiałów Pędnych oraz Stacji Benzynowych z o.o. (Danziger Öl- und Betriebsstoff-Import und Tankstellen GmbH). Spod jej znaku były i paliwa, i stacje benzynowe Dobi. Samodzielnie istniały tylko kilka lat - latem 1926 r. zostały przejęte przez Bapolin (stąd - najpewniej - w przyszłości pojawiły się i paliwa, i stacje Dapolin).
Nowoczesne stacje benzynowe
Na początku lat 30. zaczęły pojawiać się stacje benzynowe w nowoczesnym tego słowa znaczeniu. Posiadały po kilka dystrybutorów paliw (obowiązkowo zadaszonych!), kompresory powietrza, stanowiska do przeglądu pojazdów, a dla klientów dodatkowo np. automaty telefoniczne.
Pierwsze tego typu stacje benzynowe, i to dwóch z największych rywali, Baltoil i Standard, otwarto we Wrzeszczu przy al. Grunwaldzkiej. I tak się składa, że obie stacje przetrwały do dzisiejszych czasów.
Dawna Baltoil (po modernizacji otwarta w lipcu 1932 r.) na wiele lat zmieniła się w bar-restaurację Stację DeLuxe, przy skrzyżowaniu al. Grunwaldzkiej i ul. Bohaterów Getta Warszawskiego.
Z kolei stacja Standard (otwarta w Sylwestra 1931 r.) to dziś warsztat samochodowy oraz salon sprzedaży drzwi przy ślepym zakończeniu ul. Jana Dekerta.
Troska o pozostałości dawnych stacji
Zachowanych starych stacji benzynowych jest jednak w Gdańsku, Sopocie czy okolicy oczywiście więcej. Są one dziś w różnym stanie. Te, które stoją nieużytkowane, niszczeją.
porównać
O autorze
Jan Daniluk
- doktor historii, adiunkt na Wydziale Historycznym UG, badacz historii Gdańska w XIX i XX w., oraz historii powszechnej (1890-1945).
Opinie (53) 1 zablokowana
-
2017-12-04 15:14
ale Gdańsk był kiedyś zaszwabiony
tfu
- 10 6
-
2017-12-04 14:42
Stacja benzynowa nie była na Głębokiej. Ona była na Elbląskiej. Widać po prawej charakterystyczny istniejący budynek mieszkalny i w dali szkołę. Przed wybudowaniem bloków i wieżowców tam był pusty teren. A stacja funkcjonowała wiele lat po wojnie. Mój ojciec często tankował tam swój motocykl z tych ręcznych dystrybutorów z pompą "twoja-moja" a my potem staliśmy tam w długich kolejkach w latach 80-tych. Stacje zlikwidowano dopiero przy przebudowie całego węzła Siennicka - Elbląska.
- 3 0
-
2017-12-04 11:40
Pamietam też stacje paliw na placu 1go Maja ( dzis Targ Rakowy) nad sama Radunią
- 14 0
-
2017-12-04 11:38
więcej takich artykułów.
- 28 0
-
2017-12-04 11:27
W okresie po roku 1950
Cechą charakterystyczną stacji benzynowych była lepiąca się do butów maź ropopochodna.i kałuże oleju napędowego zasypane piaskiem.
- 20 1
-
2017-12-04 10:26
Stare stacje benzynowe - fajny pomysł na knajpy, np. dla Coffee-Racers. Dobry, stary blues & rock, ciekawe driny non-alco (przecież trzeba jeździć) i przejżdzki od baru do baru klasycznymi moto - byłoby super! Może kiedyś doczekamy...
- 18 1
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.