Składa się z trzech żelbetowych pierścieni, przetrwał do czasów współczesnych w niemal niezmienionej formie, a w jego czeluściach można doświadczyć niesamowitego echa. Mowa o nieczynnym zbiorniku wody Stary Sobieski z 1911 roku, który znajduje się na szczycie Góry Szubienicznej we Wrzeszczu. Ten unikatowy zabytek sztuki inżynieryjnej został niedawno kapitalnie odremontowany, a pod koniec tego roku zostanie udostępniony do zwiedzania.
oczywiście, z całą pewnością będzie to rewelacyjna atrakcja76%
tak, ale raczej nie nastąpi to prędko19%
raczej nie, nie jest to dla mnie żadna atrakcja5%
Nad skrzyżowaniem ulic Traugutta i Sobieskiego we Wrzeszczu góruje wzniesienie o wysokości 55 m n.p.m., które nosi ponurą nazwę Szubieniczna Góra (niem. Galgenberg). Jak nietrudno domyślić się, dawniej wykonywano tutaj wyroki śmierci na przestępcach. Przez blisko trzy stulecia, a dokładnie w latach 1529-1804, na szczycie wzniesienia znajdowała się murowana szubienica.
Wbrew pozorom nie wykonywano tutaj egzekucji wyłącznie przez powieszenie, ale również w bardziej okrutny sposób: przez ścięcie toporem oraz przez łamanie kołem. Warto wyjaśnić, że ostatnia z wymienionych metod polegała na przywiązaniu skazańca do drewnianej obręczy, a następnie metodycznym miażdżeniu kolejnych części jego ciała przy pomocy ciężkiego narzędzia, np. łomu czy młota.
Rezerwuar północnych dzielnic Gdańska
Jednak historia Szubienicznej Góry jest związana nie tylko z dziejami gdańskiego wymiaru sprawiedliwości, ale także z budową na terenie miasta nowoczesnej infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej, która była pierwszym, całościowym tego rodzaju systemem w całej Europie.
Na szczycie wzniesienia znajduje się dawny zbiornik na wodę "Stary Sobieski". Został on oddany do użytku w 1911 roku i przez ponad osiem dekad zaopatrywał mieszkańców północnych dzielnic Gdańska, m.in. Wrzeszcza, Oliwy, Jelitkowa, Brzeźna czy Nowego Portu. Był drugim - po Starej Oruni z 1869 roku, która służyła z kolei mieszkańcom Śródmieścia i okolic - takim rezerwuarem na mapie miasta.
- Zbiornik wodociągowy, tak jak wieża ciśnień służy do tego, aby utrzymywać stabilne ciśnienie w sieci wodociągowej, a oprócz tego stanowi rezerwę na wodę. W drugiej połowie XIX wieku obecne północne dzielnice Gdańska intensywnie rozwijały się. Wybudowano więc w 1878 roku ujęcie wody w Polankach, ale szybko okazało się ono niewystarczające. Dlatego w 1911 roku odwiercono kolejne ujęcie na Górze Szubienicznej oraz wybudowano obok niego zbiornik "Stary Sobieski", do którego przetłaczano pobieraną wodę, a następnie grawitacyjnie, czyli już bez użycia pomp, rozprowadzono ją do wspomnianych dzielnic. W kolejnych latach zbiornik zasilano również wodą z ujęcia Polanki oraz z wybudowanego w 1914 roku ujęcia Zaspa - opowiada Ewa Pastuszak, pracownik Gdańskiej Infrastruktury Wodociagowo-Kanalizacyjnej.
Podziemny, żelbetowy "amfiteatr"
Nie bez przesady można stwierdzić, że "Stary Sobieski" jest unikatowym obiektem sztuki inżynieryjnej. To ogromna, podziemna budowla na rzucie koła, która została wkomponowana w zachodnie zbocze Góry Szubienicznej. Została ona w całości wykonana z żelbetu. W początkach XX wieku była to nadzwyczaj śmiała inwestycja. To pierwszy w historii takiej skali obiekt, który został wzniesiony nad Motławą.
Jak możemy przeczytać w opisie zbiornika na Gedanopedii, jego wnętrza sprawiają wrażenie niezwykłego amfiteatru. "Stary Sobieski" składa się z trzech nakrytych kolebami pierścieni oraz umieszczonej wewnątrz nich cylindrycznej przestrzeni, którą okala kolumnada podtrzymująca sklepienie w kształcie kopuły. Pierścień zewnętrzny tworzy jedną komorę, która jest przedzielona komorą zasuw zlokalizowaną tuż za wejściem do obiektu. Wyjaśnijmy, że komora zasuw to pomieszczenie, w którym znajdowały się urządzenia służące do napełniania i opróżniania zbiornika.
Niezwykła akustyka
Pierścienie środkowy i wewnętrzny oraz cylindryczny środek, połączone licznymi otworami przelotowymi, tworzą drugą komorę. Obie komory mają identyczną powierzchnię i pojemność. Co ciekawe, przebywając w ich wnętrzu można doświadczyć niezwykle donośnego echa.
- Zbiornik ma średnicę ok. 50 metrów, powierzchnię całkowitą ok. 1700 metrów kwadratowych, a rzędna jego dna wynosi ok. 43 metry. Składa się z dwóch komór o pojemności 2,5 tys. metrów sześciennych każda. Ich wysokość wynosi ok. 6,5 metra. W obu komorach znajduje się po kilka ścian-grodzi, zwanych potocznie falochronami. Te elementy odpowiadały za właściwe krążenie wody w zbiorniku, a właściwie zabezpieczały go przed drganiami, jakie może wywołać falowanie wody. Po opróżnieniu "Starego Sobieskiego" pojawiła się ciekawa akustyka. Jeżeli coś powiemy, to głos wróci do nas nawet po siedmiu sekundach - wylicza Pastuszak.
Niezrealizowany plan rozbudowy
Jak wynika z udostępnionego przez naszą rozmówczynię oryginalnego planu sytuacyjnego, budowniczowie "Starego Sobieskiego" przewidzieli jego rozbudowę. Tuż obok zbiornika - a dokładnie kilka metrów na prawo, patrząc od strony wejścia - miała powstać jego wierna kopia. Na narysowanym przerywanym linią okręgu widnieje adnotacja "Przestrzeń pod przyszłą rozbudowę" (niem. Raum für eine zukünftige Erweiterung"). Z nieznanych przyczyn nigdy nie została ona jednak zrealizowana.
Dzięki dokumentowi możemy również przekonać się, jaka była pierwotna nazwa "Starego Sobieskiego". A brzmiała ona po prostu "Zbiornik na Szubienicznej Górze" (niem. Wasserbehälter auf dem Galgenberg). Przy okazji warto wyjaśnić również etymologię polskiej nazwy. Człon "Sobieski" pochodzi oczywiście od pobliskiej ulicy, a człon "Stary" to odróżnienie od zlokalizowanego kilkadziesiąt metrów obok nowego zbiornika na wodę.
Większość oryginalnego wyposażenia zachowała się
"Stary Sobieski" został wyłączony z eksploatacji w 1997 roku, a jego funkcję przejął wcześniej wspomniany "Nowy Sobieski" - posadowiony na wyższej rzędnej, o większej pojemności i tym samym zapewniający większe ciśnienie w sieci wodociągowej. I choć wejście do nieczynnego zbiornika zostało wówczas odpowiednio zabezpieczone, nie uchroniło go to przed wizytami nieproszonych gości. Mimo to, "Stary Sobieski", a właściwie jego wyposażenie, zachowało się do czasów współczesnych w nadzwyczaj dobrym stanie.
- Możemy podziwiać wiele elementów oryginalnych. W komorze zasuw pozostało wiele fragmentów pierwotnego uzbrojenia z zasuwami o średnicy 500 milimetrów. Dużą ciekawostką jest również fakt, że w ok. 80 proc. zachowała się mocowana na metalowych kotwach pod sufitem instalacja elektryczna z ceramicznymi, porcelanowymi izolatorami - kontynuuje Pastuszak. Na koniec warto dodać, że w ciągu ostatnich 20 lat w zbiorniku zimowały nietoperze. Chiropterolodzy, czyli specjaliści zajmujący się badaniem tych latających ssaków, zaobserwowali wśród nich głównie nocki brunatne i nocki rude. Jednak jak informuje nasza rozmówczyni, w porozumieniu z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska podjęto decyzję o zamknięciu wszelkich otworów prowadzących do "Starego Sobieskiego". Oznacza to, że nietoperze nie będą tam już nigdy więcej zimować.
3
Gdański Szlak Wodociągowy
Już pod koniec tego roku zbiornik na zboczu Szubienicznej Góry zostanie udostępniony do zwiedzania. Kilka miesięcy temu zakończył się kapitalny remont obiektu, obejmujący również rekonstrukcję brakujących elementów (np. wspomnianych elementów instalacji elektrycznej), a w jego wnętrzu odbywa się właśnie montaż wystawy poświęconej historii zaopatrywania gdańszczan w wodę na przestrzeni kilku ostatnich stuleci. Ekspozycja będzie mieścić się wyłącznie w komorze wewnętrznej. Komora zewnętrzna pozostanie pusta, aby zachować jej niezwykłą akustykę.
- Kilka lat temu, spółka GIWK podjęła decyzję o stworzeniu Gdańskiego Szlaku Wodociągowego, czyli projektu, który przybliży dzieje gdańskich wodociągów. W jego skład wejdą trzy obiekty: nieczynne zbiorniki "Stary Sobieski" i "Stara Orunia" oraz czynny zbiornik "Kazimierz" na Wyspie Sobieszewskiej. Obecnie tylko ten ostatni jest udostępniony do zwiedzania. W dwóch pierwszych zbiornikach, które są już po renowacji, przygotowujemy wystawy, na których zostaną zaprezentowane m.in. zabytki odkryte podczas prac archeologicznych na terenie Gdańska, np. drewniane wodociągi, włazy studzienkowe, reprodukcje archiwalnych dokumentów, a nawet latryny miejskie - zachęca Pastuszak. W związku z przygotowaniem do uruchomienia Gdańskiego Szlaku Wodociągowego, oprócz wnętrza i wejścia do "Starego Sobieskiego", metamorfozie uległo również jego najbliższe otoczenie. Zbocza Szubienicznej Góry zostały uporządkowane, odtworzono ścieżki od strony ulic Traugutta, Sobieskiego i Smoluchowskiego, wybudowano toaletę i poidełko, a nad sklepieniem zbiornika taras widokowy, z którego roztacza się piękna panorama Wrzeszcza i okolic. Miłośnikom historii Gdańska nie pozostaje więc nic innego, jak uzbroić się w cierpliwość i odczekać jeszcze kilka miesięcy.
Sprawdź lokalizacje trzech obiektów, które wejdą w skład projektu Gdański Szlak Wodociągowy...
zbiornik Stary Sobieski - Wrzeszcz, ul. Sobieskiego
Dobre miejsce na patriotyczne wiece ONR. Głównie ze względu na ten pogłos.
Instruktor
5 lat
44
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-13 19:32
w 90' latach to tam na piwo
się szło, kto by się spodziewał że pod czymś co nazywaliśmy hydrofornia takie cuda są :)
DS2 eti
5 lat
40
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-13 21:04
Wspominam czasy (2)
To chyba było 30 lat temu, chodzili tam czasami ludzie którzy trzepotali się w majtkach, spodnie w dół i jechane. Wyglądali na upartych, to były czasy...
5 lat
21
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-13 22:44
Co robili w majtkach? (1)
5 lat
11
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-14 11:44
Ręka w przód i w tył
5 lat
11
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-13 21:13
Szkoda nietoperzy (1)
Można było pomyśleć jak udostępnić to miejsce naszym łapaczom komarów....
Kinga
5 lat
32
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-13 22:07
Prace odbywały się pod nadzorem a przed rozpoczęciem prac nietoperze same z siebie tam nie zimowały
Drugi zbiornik GIWK, przeznaczony jest dla nietoperzy i tam wszystko działa poprawnie
@Pomorskie Nietoperze
5 lat
20
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-13 21:54
Renowacja
No to wyp
5 lat
01
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-13 21:56
Renowacja
No to wypadałoby teraz odtworzyć gustowny podest szubieniczny, murowany, z kolumienkami....
Jednak Niemcy zawsze musieli mieć wszystko PORZĄDNE
Ordnung na Golgocie
5 lat
51
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-14 07:21
Z mapy wynika, że przewidywano budowę drugiego zbiornika obok, na 5 tys. m3.
kaper
5 lat
10
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-14 08:03
Co to za Dureń
W tym rdoś-iu podjął decyzję o eksterminacji Nietoperzy?
Pieszy
5 lat
46
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-15 17:01
Cmentarz
Ani słowa, że natej górze są pozostałości cmentarza, stare nagrobki walające się na prawo i na lewo.
Pyra
5 lat
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-05-17 07:07
Zwiedzanie zbiornika Kazimierz to jakaś porażka...
Ogromnie cieszę się że już niebawem będzie można zwiedzać zbiornik Stary Sobieski i Stara Orunia. Mam tylko nadzieję że GIWK przyłoży się do tematu i zatrudni zaangażowanych pasjonatów tematu, bo zwiedzanie Kazimierza to jakaś porażka. Mocno ograniczone terminy zwiedzania, rezerwacje z dużym wyprzedzeniem, wiele utrudnień, a leniwa praca obsługi oraz traktowanie zwiedzających jak zło konieczne, pozostawiają wiele do życzenia. Pewno znowu zatrudnią "po taniości" rencistów, którym będą przeszkadzać wszyscy Zwiedzający te piękne obiekty hydrotechniki. Mam jednak nadzieję, że w Gdańsku będzie lepiej niż w Sobieszewie, obiekty będą czynne NIE TYLKO tylko w krótkich terminach, a obsługa będzie miła, otwarta i kompetentna...
we Wrzeszczu. Ten unikatowy zabytek sztuki inżynieryjnej został niedawno kapitalnie odremontowany, a pod koniec tego roku zostanie udostępniony do zwiedzania.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy