Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

XIX-wieczny przepust wodny na działce przy Wałowej

Michał Stąporek
28 maja 2020 (artykuł sprzed 3 lat) 
Opinie (73)
5
  • Podczas prac związanych z wymianą zanieczyszczonego gruntu, przy ul. Wałowej odkryto pozostałości przepustu wodnego z drugiej połowy XIX wieku oraz fundamenty dawnej bramy.
  • Pozostałości dawnego przepustu wodnego zachowane w dobrym stanie na działce przy ul. Wałowej 35.
  • Pozostałości dawnego przepustu wodnego zachowane w dobrym stanie na działce przy ul. Wałowej 35.

Podczas prac związanych z wymianą zanieczyszczonego gruntu, przy ul. Wałowej odkryto pozostałości przepustu wodnego z drugiej połowy XIX wieku oraz fundamenty dawnej bramy.

fot. Michał Stąporek/trojmiasto.pl

XIX-wieczny przepust wodny i fundamenty bramy odkryto podczas prac archeologicznych prowadzonych na działce przy ul. WałowejMapka w Gdańsku.



Odsłonięte relikty pochodzą prawdopodobnie z końca XIX w. i zdaniem archeologów są związane z zabudowaniami dawnej stoczni cesarskiej. Podczas prac odkryto dobrze zachowany przepust wodny i fundamenty dawnej bramy.

Budynki, które zniknęły ze stoczniowego krajobrazu



Odkrycie zgłoszono wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków. Zalecił on naniesienie wyników badań archeologicznych w formie podkładów mapowych na planach historycznych Gdańska. Nakazał też kontynuowanie konsultacji w przypadku dalszego zagospodarowania terenu.

Od bastionów, przez tereny wojskowe i miejską gazownię



Przeznaczenie terenu, na którym dokonano odkrycia, zmieniało się intensywnie wraz z rozbudowującym się Gdańskiem pod koniec XIX i na początku XX wieku.

Gdy odszukamy interesujące nas miejsce na planie Gdańska z 1885 roku, widać przebiegający przez nie ciek wodny. Wypływa on z pobliskiego kanału Raduni i prawdopodobnie, poprzez odkryty właśnie przepust wodny, prowadzi do znajdujących się tuż obok dawnych fortyfikacji miejskich. W tym okresie w tej części miasta znajdowały się oblane wodą bastiony broniące Gdańska od północy.

Fragment planu Gdańska z 1885 r. Widoczne są linie umocnień wewnętrznego ciągu - fortyfikacje okalające od strony północnej Stare Miasto: Bastion Jakob (Bastion Św. Jakub), Bastion Fuchs (Bastion Lis) oraz Bastion Luchs (Bastion Ryś). Na podstawie charakterystycznego zakola kanału Raduni można ustalić lokalizację dzisiejszego ternu przy Wałowej 35. Na planie widać ciek wodny, na którym działał odkopany przez archeologów przepust. Widać jednak, że tereny stoczniowe znajdowały się wówczas nieco dalej, za opływem, który chronił bastiony od północy. Za: Meyers Lexikon 1885. Fragment planu Gdańska z 1885 r. Widoczne są linie umocnień wewnętrznego ciągu - fortyfikacje okalające od strony północnej Stare Miasto: Bastion Jakob (Bastion Św. Jakub), Bastion Fuchs (Bastion Lis) oraz Bastion Luchs (Bastion Ryś). Na podstawie charakterystycznego zakola kanału Raduni można ustalić lokalizację dzisiejszego ternu przy Wałowej 35. Na planie widać ciek wodny, na którym działał odkopany przez archeologów przepust. Widać jednak, że tereny stoczniowe znajdowały się wówczas nieco dalej, za opływem, który chronił bastiony od północy. Za: Meyers Lexikon 1885.

Fragment planu Gdańska z 1885 r. Widoczne są linie umocnień wewnętrznego ciągu - fortyfikacje okalające od strony północnej Stare Miasto: Bastion Jakob (Bastion Św. Jakub), Bastion Fuchs (Bastion Lis) oraz Bastion Luchs (Bastion Ryś). Na podstawie charakterystycznego zakola kanału Raduni można ustalić lokalizację dzisiejszego ternu przy Wałowej 35. Na planie widać ciek wodny, na którym działał odkopany przez archeologów przepust. Widać jednak, że tereny stoczniowe znajdowały się wówczas nieco dalej, za opływem, który chronił bastiony od północy. Za: Meyers Lexikon 1885.

Po wspięciu się na wznoszące się w tym miejscu bastiony Fuchs (lis) i Luchs (ryś) przed naszymi oczami roztoczyłyby się tereny stoczniowe. W tym czasie działała tu bowiem Stocznia Cesarska.

Historia stoczni w Gdańsku: od Klawittera, przez Schichaua i Lenina



Po rozebraniu bastionów, do czego doszło m.in. pod naciskiem Cesarskiej Marynarki Wojennej, która nalegała na rozbudowę stoczni w Gdańsku, na "odzyskanych" terenach wytyczono miejskie ulice oraz zaplanowano różnego rodzaju inwestycje.

Przy powstałych tu ciągach Jakobswall (ich przebieg oddaje dziś częściowo ul. Gazownicza) oraz Wallgasse (ul. Wałowa) rozlokowały się rozmaite instytucje wojskowe. Większość z nich funkcjonowała do zakończenia I wojny światowej. Po demilitaryzacji Gdańska straciły one rację bytu.

Fragment planu Gdańska z 1897 roku. Działka przy dzisiejszej ul. Wałowej 35 (zaznaczona niebieskim kółkiem) była już wykorzystywane przez wojsko. Stocznia znajdowała się po drugiej stronie opływu zlikwidowanych już bastionów. Fragment planu Gdańska z 1897 roku. Działka przy dzisiejszej ul. Wałowej 35 (zaznaczona niebieskim kółkiem) była już wykorzystywane przez wojsko. Stocznia znajdowała się po drugiej stronie opływu zlikwidowanych już bastionów.

Fragment planu Gdańska z 1897 roku. Działka przy dzisiejszej ul. Wałowej 35 (zaznaczona niebieskim kółkiem) była już wykorzystywane przez wojsko. Stocznia znajdowała się po drugiej stronie opływu zlikwidowanych już bastionów.

Źródło: Brockhaus Lexikon 1897.


Historia budynków z ul. Wałowej



Znacznie wcześniej, bo 9 XII 1902 r., Rada Miasta zdecydowała o budowie nowej miejskiej gazowni w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej, nieopodal ujścia Motławy do Wisły.

Budowę rozpoczęto w marcu 1903 roku, a gazownię uruchomiono 14 XI 1904 r. Początkowo posiadała ona jeden zbiornik gazu o pojemności 10 tys. m sześc. Widać go na planach Gdańska z lat 1910 i 1924.

2
  • Fragment planu Gdańska z 1910 r. W tym czasie w okolicy terenu przy dzisiejszej Wałowej 35 istniał już jeden zbiornik na gaz. Źródło: Führer durch Danzig (...) aus Anlass der Kaiserparade, Danzig 1910
  • Fragment planu Gdańska z 1924 r.

Fragment planu Gdańska z 1910 r. W tym czasie w okolicy terenu przy dzisiejszej Wałowej 35 istniał już jeden zbiornik na gaz. Źródło: Führer durch Danzig (...) aus Anlass der Kaiserparade, Danzig 1910

W roku 1926 przy Hohe Seigen (ul. Rybaki GórneMapka) zbudowano drugi, znacznie większy zbiornik o pojemności 70 tys. m sześc. Dwa lata później do sieci przyłączono mieszkańców Oliwy (po likwidacji lokalnej gazowni), Stogów, w 1929 Brzeźna. Wówczas liczba gdańszczan korzystających z miejskiego gazu wzrosła do 43 165.

Fragment planu Gdańska z 1933 r. Działka przy dzisiejszej Wałowej 35 jest widoczna po prawej stronie, z charakterystycznym, okrągłym zarysem zbiornika na gaz. Został on rozebrany w roku 2018. Fragment planu Gdańska z 1933 r. Działka przy dzisiejszej Wałowej 35 jest widoczna po prawej stronie, z charakterystycznym, okrągłym zarysem zbiornika na gaz. Został on rozebrany w roku 2018.

Fragment planu Gdańska z 1933 r. Działka przy dzisiejszej Wałowej 35 jest widoczna po prawej stronie, z charakterystycznym, okrągłym zarysem zbiornika na gaz. Został on rozebrany w roku 2018.


Dwa zbiorniki za gaz leżące na terenie miejskiej gazowni przy ul. Wałowej. Zdjęcie z 1930 r. Dwa zbiorniki za gaz leżące na terenie miejskiej gazowni przy ul. Wałowej. Zdjęcie z 1930 r.

Dwa zbiorniki za gaz leżące na terenie miejskiej gazowni przy ul. Wałowej. Zdjęcie z 1930 r.

żródło: Gedanopedia

Zbiornik na gaz przetrwał w tym samym miejscu do 2018 r., kiedy go rozebrano. O jego rozbiórce pisaliśmy w osobnym artykule.

Wyburzanie 'okrąglaka' na Wałowej (2018 r.)


Wówczas prace na działce przy ul. Wałowej 35 prowadziła firma z grupy deweloperskiej Ekolan. Dziś jednak teren ma innego właściciela. Mimo kilku prób, nie udało nam się poznać jego planów związanych z zagospodarowaniem tego terenu.

Zobacz także

Więcej w kategorii Historia

Opinie (73) 7 zablokowanych

  • 2020-05-29 10:02

    Rozbierzcie tak jak rozebraliście wodociągi z czasów Burmistrza Wintera, gdy budowano Forum Radunię.

    Gdańsk był pierwszym skanalizowanym miastem w Europie i właśnie tą instalację, zachowaną w super stanie, odkopano podczas budowy Forum Raduni - całe drewniane rury z żelazem w środku, albo na łączeniach bo nie wiem dokładnie, tutaj na portalu jest o tym artykuł i zdjęcia, w każdym bądź razie wodociąg był wielkim zabytkiem i został zniszczony o ile wiem.

    Niszczy się wspaniałe zabytki świadczące o kulturze historycznej Gdańska, niestety. Amerykanie całowali, by te rury jakby u siebie je znaleźli.

    Dariusz Salamon

    3 lata

    • 13 0

  • 2020-05-29 11:11

    Ulice na Starym Miescie w Gdansku sa tak ulozone, ze wolno opadaja w kierunku Motlawy wiec deszcz splukuje nieczystosci do Motlawy. Przepis o tym pochodzi z roku 1505 wiec nie bylo w tym przypadku ale dobrze dzialajaca inzynieria.

    Ster

    3 lata

    • 9 0

  • 2020-05-29 11:55

    Odtworzyć wszystko

    3 lata

    • 5 0

  • 2020-05-29 14:47

    to nie jest instalacja, tylko kanał linii metra z czasów krzyżackich

    rodzic

    3 lata

    • 1 1

  • 2020-05-29 16:06

    Brama Stoczniowa

    Artykuł opisuje historię tego terenu, ale o tytułowych odkrytych reliktach mało, wcale, albo błędnie. To Brama Stoczniowa (Werft Tor) z 1877 roku oraz przepust pod groblą prowadzącą do niej (a nie na cieku Raduni - kółko na mapie z 1885 r. powinno być wyżej). Brama zbudowana specjalnie w kurtynie pomiędzy bastionami Lis i Ryś (Fuchs i Luchs) dla lepszego skomunikowania Stoczni Cesarskiej z miastem.

    Wallmeister

    3 lata

    • 4 0

  • 2020-05-29 20:37

    Kiedyś obok w gazowni był fajny bufet...

    Jest chyba do dzisiaj, ale dyrektor zmienił dzierżawcę i dania są już inne...

    I jeszcze coś, jak można stawiać " Polski Lwów " jako tożsamy z " Niemiecki Gdańsk"?

    Dariusz Salamon

    3 lata

    • 0 0

  • 2020-05-29 20:46

    odbudować bastiony, co Niemcy zasypali

    a co?

    3 lata

    • 3 0

  • 2020-05-29 21:05

    A ścianę niedaleko rozebrano bez zgody konserwatora

    Pamiętacie ściane z czerwonej cegły podparta belkami przy przystanku autobusowym przy Wałowej naprzeciwko Wieżowca, która miała zostać według zaleceń konserwatora zabytków?Już jej nie ma,odbudowano mikry fragment z dwoma oknami,reszte pewnie zrobia z klinkieru,którym oblepią betonowe ściany.Gdzie jest prawo,Wojewódzki Konserwator Zabytków???To ma być rewitalizacja fasady z XIX wieku

    Danziger Bowke

    3 lata

    • 5 0

1
2
3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7 Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer
kwi 27-5.05
g. 10:00, 13:00, 16:00
Gdańsk, Pomnik Poległych Stoczniowców
20 zł
ulgowy 15 zł
więcej (1)

TV Filmy

6015

Ten tunel ratował kiedyś życie (69)

więcej (1566)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Pierwsza regularna linia pasażerska łączyła Gdynię z...

 

Najczęściej czytane