• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

XIX-wieczny przepust wodny na działce przy Wałowej

Michał Stąporek
28 maja 2020 (artykuł sprzed 3 lat) 
  • Podczas prac związanych z wymianą zanieczyszczonego gruntu, przy ul. Wałowej odkryto pozostałości przepustu wodnego z drugiej połowy XIX wieku oraz fundamenty dawnej bramy.
  • Pozostałości dawnego przepustu wodnego zachowane w dobrym stanie na działce przy ul. Wałowej 35.
  • Pozostałości dawnego przepustu wodnego zachowane w dobrym stanie na działce przy ul. Wałowej 35.

XIX-wieczny przepust wodny i fundamenty bramy odkryto podczas prac archeologicznych prowadzonych na działce przy ul. WałowejMapka w Gdańsku.



Odsłonięte relikty pochodzą prawdopodobnie z końca XIX w. i zdaniem archeologów są związane z zabudowaniami dawnej stoczni cesarskiej. Podczas prac odkryto dobrze zachowany przepust wodny i fundamenty dawnej bramy.

Budynki, które zniknęły ze stoczniowego krajobrazu



Odkrycie zgłoszono wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków. Zalecił on naniesienie wyników badań archeologicznych w formie podkładów mapowych na planach historycznych Gdańska. Nakazał też kontynuowanie konsultacji w przypadku dalszego zagospodarowania terenu.

Od bastionów, przez tereny wojskowe i miejską gazownię



Przeznaczenie terenu, na którym dokonano odkrycia, zmieniało się intensywnie wraz z rozbudowującym się Gdańskiem pod koniec XIX i na początku XX wieku.

Gdy odszukamy interesujące nas miejsce na planie Gdańska z 1885 roku, widać przebiegający przez nie ciek wodny. Wypływa on z pobliskiego kanału Raduni i prawdopodobnie, poprzez odkryty właśnie przepust wodny, prowadzi do znajdujących się tuż obok dawnych fortyfikacji miejskich. W tym okresie w tej części miasta znajdowały się oblane wodą bastiony broniące Gdańska od północy.

Fragment planu Gdańska z 1885 r. Widoczne są linie umocnień wewnętrznego ciągu - fortyfikacje okalające od strony północnej Stare Miasto: Bastion Jakob (Bastion Św. Jakub), Bastion Fuchs (Bastion Lis) oraz Bastion Luchs (Bastion Ryś). Na podstawie charakterystycznego zakola kanału Raduni można ustalić lokalizację dzisiejszego ternu przy Wałowej 35. Na planie widać ciek wodny, na którym działał odkopany przez archeologów przepust. Widać jednak, że tereny stoczniowe znajdowały się wówczas nieco dalej, za opływem, który chronił bastiony od północy. Za: Meyers Lexikon 1885. Fragment planu Gdańska z 1885 r. Widoczne są linie umocnień wewnętrznego ciągu - fortyfikacje okalające od strony północnej Stare Miasto: Bastion Jakob (Bastion Św. Jakub), Bastion Fuchs (Bastion Lis) oraz Bastion Luchs (Bastion Ryś). Na podstawie charakterystycznego zakola kanału Raduni można ustalić lokalizację dzisiejszego ternu przy Wałowej 35. Na planie widać ciek wodny, na którym działał odkopany przez archeologów przepust. Widać jednak, że tereny stoczniowe znajdowały się wówczas nieco dalej, za opływem, który chronił bastiony od północy. Za: Meyers Lexikon 1885.
Po wspięciu się na wznoszące się w tym miejscu bastiony Fuchs (lis) i Luchs (ryś) przed naszymi oczami roztoczyłyby się tereny stoczniowe. W tym czasie działała tu bowiem Stocznia Cesarska.

Historia stoczni w Gdańsku: od Klawittera, przez Schichaua i Lenina



Po rozebraniu bastionów, do czego doszło m.in. pod naciskiem Cesarskiej Marynarki Wojennej, która nalegała na rozbudowę stoczni w Gdańsku, na "odzyskanych" terenach wytyczono miejskie ulice oraz zaplanowano różnego rodzaju inwestycje.

Przy powstałych tu ciągach Jakobswall (ich przebieg oddaje dziś częściowo ul. Gazownicza) oraz Wallgasse (ul. Wałowa) rozlokowały się rozmaite instytucje wojskowe. Większość z nich funkcjonowała do zakończenia I wojny światowej. Po demilitaryzacji Gdańska straciły one rację bytu.

Fragment planu Gdańska z 1897 roku. Działka przy dzisiejszej ul. Wałowej 35 (zaznaczona niebieskim kółkiem) była już wykorzystywane przez wojsko. Stocznia znajdowała się po drugiej stronie opływu zlikwidowanych już bastionów. Fragment planu Gdańska z 1897 roku. Działka przy dzisiejszej ul. Wałowej 35 (zaznaczona niebieskim kółkiem) była już wykorzystywane przez wojsko. Stocznia znajdowała się po drugiej stronie opływu zlikwidowanych już bastionów.

Historia budynków z ul. Wałowej



Znacznie wcześniej, bo 9 XII 1902 r., Rada Miasta zdecydowała o budowie nowej miejskiej gazowni w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej, nieopodal ujścia Motławy do Wisły.

Budowę rozpoczęto w marcu 1903 roku, a gazownię uruchomiono 14 XI 1904 r. Początkowo posiadała ona jeden zbiornik gazu o pojemności 10 tys. m sześc. Widać go na planach Gdańska z lat 1910 i 1924.

  • Fragment planu Gdańska z 1910 r. W tym czasie w okolicy terenu przy dzisiejszej Wałowej 35 istniał już jeden zbiornik na gaz. Źródło: Führer durch Danzig (...) aus Anlass der Kaiserparade, Danzig 1910
  • Fragment planu Gdańska z 1924 r.
W roku 1926 przy Hohe Seigen (ul. Rybaki GórneMapka) zbudowano drugi, znacznie większy zbiornik o pojemności 70 tys. m sześc. Dwa lata później do sieci przyłączono mieszkańców Oliwy (po likwidacji lokalnej gazowni), Stogów, w 1929 Brzeźna. Wówczas liczba gdańszczan korzystających z miejskiego gazu wzrosła do 43 165.

Fragment planu Gdańska z 1933 r. Działka przy dzisiejszej Wałowej 35 jest widoczna po prawej stronie, z charakterystycznym, okrągłym zarysem zbiornika na gaz. Został on rozebrany w roku 2018. Fragment planu Gdańska z 1933 r. Działka przy dzisiejszej Wałowej 35 jest widoczna po prawej stronie, z charakterystycznym, okrągłym zarysem zbiornika na gaz. Został on rozebrany w roku 2018.

Dwa zbiorniki za gaz leżące na terenie miejskiej gazowni przy ul. Wałowej. Zdjęcie z 1930 r. Dwa zbiorniki za gaz leżące na terenie miejskiej gazowni przy ul. Wałowej. Zdjęcie z 1930 r.
Zbiornik na gaz przetrwał w tym samym miejscu do 2018 r., kiedy go rozebrano. O jego rozbiórce pisaliśmy w osobnym artykule.

Wyburzanie 'okrąglaka' na Wałowej (2018 r.)


Wówczas prace na działce przy ul. Wałowej 35 prowadziła firma z grupy deweloperskiej Ekolan. Dziś jednak teren ma innego właściciela. Mimo kilku prób, nie udało nam się poznać jego planów związanych z zagospodarowaniem tego terenu.

Opinie (73) 7 zablokowanych

Wszystkie opinie

  • Mega-nalezy zachowac i wyeksponowac. (11)

    • 100 24

    • (9)

      dobrze się czujesz? chcesz żeby gdańsk był skansenem? jak ruiny miast rzymskich?

      • 16 16

      • (8)

        Ty to byś tam pewnie kolejną galerię handlową widział/a...

        • 20 12

        • (7)

          wszystko będzie lepsze od ruin. ludzie wam już kompletnie odbiło

          • 14 14

          • (6)

            Idź być głupim na tą wieś z której wypełzłeś.

            • 5 11

            • Rozumiem, że każdy szalet miejski z XIXw też powinien być zachowany i wyeksponowany? (4)

              • 11 3

              • od dawna mówię, że należy przywrócić pierwotny historyczny charakter ul Długiej w Gdańsku

                pomyje + błoto i końskie łajno na całej długości

                • 3 2

              • (1)

                Dlaczego nie? w Anglii w muzeach sa nocniki i przenosne ubikacje, ktorych uzywali mozni,

                • 1 2

              • Miasto to nie muzeum czy skansen.

                • 1 2

              • A dlaczego nie?

                • 0 0

            • no nie wiem, to właśnie we wsi zostawia się takie rzeczy, w mieście się buduję więc coś ci się pomyliło.

              • 2 2

    • Przepust wodny? Naprawdę?

      Ty wiesz chociaż jak to wygląda?

      • 5 2

  • No to koniec inwestycji w tym miejscu? (2)

    • 45 22

    • Tak, a konserwator dostal orgazmu. Teraz bedzie XiXw. przepust. Bedzie mozna przyjsc popatrzec i pojsc.

      • 17 8

    • Zdolny developer nie z takimi zabytkami da sobie radę...

      beton mocniejszy niż stara cegła

      • 8 5

  • A na Wyspie Spichrzów nic nie znaleźli (5)

    Dziwne, jakoś słabo szukali chyba...

    • 102 14

    • Bzdura. Właśnie kopią pod kolejny etap. (2)

      Wywożą stare pale drewniane i mają na to zgodę konserwatora.a mury zostaną zachowane. Więc nie bij piany.

      • 13 2

      • Właśnie, trochę inaczej to wygląda. (1)

        Jak znajdzie się coś na "normalnej" budowie, to wkracza konserwator, pełna procedura, badania ze wstrzymaniem prac, opis, decyzje itp. A jak takie coś znajdzie się na budowie silnego inwestora (Forum, Nowak), to cicho, szybko i info już po fakcie i decyzji o przeniesieniu, lub zasypaniu. Nie mówię, że ktoś łamie prawo ;) , ale różnica widoczna gołym okiem.

        • 13 0

        • Za Nowaka byl inny konserwator. Obecnie granaria nie ma tak lekko z obecnym konserwatorem. Prace czekały na pozowlenie. Wiec nie

          • 0 2

    • a gruzem umacniali dno motławy ... (1)

      • 2 0

      • kamieniami , nurek pracował pod wodą. Byl na to projekt i pozowolenie. Sruby napedowe białej floty robią duże spustoszenie dna m

        • 1 0

  • Dobrze że to nie jest drewniany zabytek, bo wiadomo jak by skończył (1)

    • 44 17

    • spokojnie arciszewska teraz topi statki

      • 3 2

  • (1)

    Jednak wygląda na stocznie sprzed czasu demonstrowanych map.

    • 5 3

    • Seige to kanał spływu w Niemieckim ale obecność stoczni na przedłużeniu linii tego odpływu zgodnie z nachyleniem terenu i w dodatku precz od wpływu dzialania wiatrów i wahań poziomu wód wskazywać może na bardzo dawne stocznie, może nawet prehistoryczne.

      • 1 0

  • (15)

    Przypomnę tym co nie wiedzą
    Gdańsk jest miastem które ma ponad tysiąc lat.
    Zasadniczo więc tam gdzie wbije się łopatę na terenie miejskim Gdańska jest coś co może być wartościowe dla historii miasta.
    Mam nadzieję, że pani prezydent Gdańska A. Dulkiewicz, również zdaje sobie z tego sprawę.
    Na Ukrainie również są miasta, które mają ponad tysiąc letnią historię.

    • 60 22

    • no i co w związku z tym?

      • 16 6

    • (2)

      Tysiąc lat , dobre!!!Jakby napisać, że blisko 600 letnia historia to byłoby bliżej prawdy. Żadne polskie miasto nie ma metryki tysiącletniej.

      • 3 22

      • (1)

        Rok 997 mówi to coś panu panie ferdku?

        • 13 2

        • Jego wieś dostała prawa miejskie w 1997r więc może nie wiedzieć.

          • 10 0

    • a skąd ta ukraina akurat? Co to za wtrącenie bez sensu? Mówisz o Lwowie? Przepiękne polskie miasto. (9)

      Ukraina to nazwa geograficzna - "u kraju" czyli pogranicze. A samo państwo istnieje 30 lat.

      • 12 6

      • Akurat Ukraina pochodzi od słowa ukarać. (4)

        To była ruska kolonia karna dla największych mętów, coś jak Australia dla UK.

        • 3 11

        • (3)

          odstaw bajki i weź się w końcu za książki dla dorosłych

          • 10 1

          • Masz w domu ołtarzyk Stepana Bandery? (2)

            • 2 6

            • a ty Dzierżyńskiego?

              • 4 2

            • masz w domu odpowiednie leki?

              • 0 2

      • Mówiąc Lwów polskie miasto nie miej pretensji (2)

        gdy ktoś powie Gdańsk niemieckie miasto.

        • 10 4

        • On pewnie z tych, (1)

          co to widzą Polskę od Łaby po Dniepr i od Bałtyku po Morze Czarne...

          • 8 3

          • W Odessie są ładnie wyeksponowane ruiny greckie - Bulwar

            Nadmorski - patrzy się przez szybę. Było ono zamieszkane już w czasach antycznych. Istniała niewielka osada grecka Istron.

            • 3 0

      • o Polsce też mówili że to bękart traktatu wersalskiego. kompletnie nie rozumiem skąd ta pogarda wobec ukrainy. znaczy wiem, śmierdzi onucą.

        • 4 1

    • Nie rozumiem o co chodzi w tej wypowiedzi.

      Bełkot jakiś.

      • 1 0

  • Teraz to pan konserwator (3)

    wojewódzki niech tam siedzi, ba nawet śpi i pilnuje-za to mu płacą. Niech się wywiąże ze swych obowiązków, zabierze swe krzesło z dyrekcyjnej i na wałową

    • 35 14

    • No fakt, toś się rozpisał. (1)

      Ale gdzie sens ?

      • 4 2

      • Sens

        taki, iż owy pan twierdzi, że wykonuje zgodnie ze sztuką powierzone mu zadania.
        Zatem niechaj je nadal tak wykonuje i ma okazję do popisu
        Co? Do po - pis -u
        A może do długopisu

        • 1 4

    • Niewiele miałeś do powiedzenia. Niewiele napisałeś. Cieniasne to.

      • 2 0

  • Dobrze zrobiony artykuł

    no, jest treść i do tego ciekawa!
    Dodatkowy plus za mapy i widoki!

    dzięki, proszę więcej

    • 72 4

  • Miasto nas cały czas zaskakuje (1)

    Ciekawe

    • 29 2

    • Ciebie najbardziej zaskoczy dzień, w którym mamusia za internet nie zapłaci.

      • 4 1

  • Developcio wyburza pod betonowisko? (2)

    Nie da się tego wypalić bez wykrycia sprawców?

    • 39 8

    • (1)

      tylko pamietajcie to ogrodzić jak Getto i budka strażnika na wejściu i strażnik z psem :)

      • 2 2

      • Na każdym rogu wartownia z CeKaeM-em i strażnik kontrolujący Auzwaisy, jak na osiedlach w Sopocie.

        • 3 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Sprawdź się

Sprawdź się

Kiedy został wprowadzony stan wojenny w Polsce?

 

Najczęściej czytane