• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Burzliwy rok 1920 w Nowym Porcie

Michał Ślubowski
18 maja 2021 (artykuł sprzed 2 lat) 
Kanał portowy w Nowym Porcie na widokówce z początku XX stulecia. Kanał portowy w Nowym Porcie na widokówce z początku XX stulecia.

Rok 1920 obfitował w wydarzenia. W wielkich bólach rodziło się Wolne Miasto, a nad licznymi niewiadomymi próbował zapanować brytyjski sir Reginald Tower. Cały Gdańsk wrze: w nadmotławskim kotle mieszają się ze sobą antypatie nacjonalistyczne, interesy polityków, kryzys gospodarczy i niepewność jutra...



Czy znasz historię dzielnicy, w której mieszkasz?

Ten specyficzny nastrój nie ominął również Nowego Portu. W drugiej połowie XIX wieku wszedł on w okres gwałtownego rozwoju, co wiązało się ze wzrostem jego znaczenia. Linie tramwajowe połączyły dzielnicę z Brzeźnem, Wrzeszczem i Śródmieściem. Wyrastały kolejne kwartały kamienic i domków robotniczych, a ruch w porcie sprzyjał powstawaniu najróżniejszych restauracji i knajp.

W czasach I wojny światowej port oraz gdańskie stocznie zostały podporządkowane niemieckiemu wysiłkowi militarnemu. Po klęsce armii i marynarki Cesarstwa Niemieckiego cały świat uległ przeobrażeniu - również Nowy Port.

Czytaj również: Komisarze RP i Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku

Tamte niespokojne dni sprzed stu laty odzwierciedlają prasowe wycinki z "Gazety Gdańskiej". Poniżej prezentuję ich subiektywny wybór wraz z krótkim komentarzem.

Panorama Nowego Portu na widokówce z początku XX stulecia. Panorama Nowego Portu na widokówce z początku XX stulecia.

Amerykański Kościuszko zawija do Nowego Portu



Od razu należy zaznaczyć, że nie chodzi o SS Kościuszko, który w latach trzydziestych służył jako statek pasażerski.

Statek, o którym mowa w prasowym wycinku, został zakupiony w 1919 r. przez Polish Navigation Corporation z Nowego Jorku. Wcześniej jako USS Cape Lookout, zbudowany w Bethlehem Sparrows Point Shipyard, przewoził zaopatrzenie dla amerykańskiego wojska stacjonującego we Francji. Po zakończeniu działań wojennych został zdemobilizowany i zakupiony przez Polaków.

Polonia amerykańska wyszła z inicjatywą wsparcia odrodzonego państwa polskiego poprzez zakup jednostek, które mogły pływać pod polską banderą. 3 stycznia 1920 r. Kościuszko przybył do Gdańska, a na pokładzie oprócz lokomotyw znajdowała się m.in. mąka oraz odzież. Kapitanem był Maksymilian Kowalski.


Kradzieże w porcie



Strajki i kradzieże w 1920 r. były prawdziwą plagą. Robotnicy i dokerzy byli pod dużym wpływem propagandy działaczy Związku Spartakusa, czyli komunistycznej organizacji dążącej do stworzenia z Niemiec republiki socjalistycznej. Zdarzały się nawet napady na polskich żołnierzy, głównie w okolicach dworca, o czym również donoszono w "Gazecie Gdańskiej".

Rok 1920 to także czas walki młodego państwa polskiego z bolszewikami. W gdańskim porcie sabotowano dostawy broni dla polskich żołnierzy, chociażby przez przedłużanie rozładunków. Zachowanie dokerów było solą w oku komisarza Towera, który wydał (nierespektowany zresztą) zakaz strajkowania. Do rozładunku niektórych transportów, wobec rosnących napięć polsko-gdańskich, wysłano angielskich żołnierzy.


Opieszałość Sicherheitswehry



Sicherheitswehr, czyli Straż Bezpieczeństwa, powstała w 1919 r. na bazie zdemobilizowanych żołnierzy. Podobne formacje powstawały w wielu miejscach byłego cesarstwa, w tym na terenach plebiscytowych, co wywołało duże napięcia. Po likwidacji gdańskiego garnizonu bojownicy Sicherheitswehry zaczęli pełnić funkcję nieformalnej policji. Byli jednak nieprzychylnie nastawieni do Polaków, co prowadziło nawet do strzelanin. Najsłynniejsza z nich wywiązała się pomiędzy oddziałem Sicherheitswehry a polskimi oficerami w Pszczółkach.

Nic więc dziwnego, że szybko pojawiły się postulaty, aby tę paramilitarną organizację zlikwidować. W istocie tak się stało - już w lipcu 1920 r. utworzono Sicherheitspolizei (Policję Bezpieczeństwa), która bardziej przypominała oddział partyzantów niż policję. Zresztą jej członkowie po likwidacji jednostki ukrywali broń... Dopiero w 1921 r. powołano Schutzpolizei (Policję Ochronną).


Portowe życie



Pomimo licznych napięć Nowy Port wciąż był miejscem o specyficznym klimacie, na który składały się liczne knajpy. Czasami zabawa mogła skończyć się tragicznie, biorąc pod uwagę bliskość wody i zamiłowanie robotników do mocnych trunków...



Korzystając z okazji, zapraszamy na imprezę Open House Nowy Port, poświęconą historii i architekturze dzielnicy, która odbędzie się w najbliższy weekend. Więcej informacji w ramce pod artykułem.

O autorze

autor

Michał Ślubowski

Popularyzator historii Gdańska, autor bloga Gedanarium i podcastu Historia Gdańska dla każdego oraz współautor podcastu Makabreski, poświęconego mrocznym historiom z przeszłości regionu.

Wydarzenia

Open House Gdańsk (1 opinia)

(1 opinia)
spotkanie

Opinie (18) 1 zablokowana

  • Port- Servis- PUSZ-ka Pandory.

    Zapelnia cmentarze mieszkancami Nowego Portu skuteczniej od chinskiej zarazy.

    • 4 0

  • (4)

    A ja czekam na artykuł o fenomenie bijatyk miedzy dzielnicami na moście pomiędzy Nowym Portem a Brzeźnem;)

    • 11 4

    • Znaczy się w latach 90tych i na początku 2000nych? (3)

      To nie fenomen. W wielu miejscach Gdańska ustawki dzielnicowe to był porządek dzienny (a raczej nocny). Się wszystko uspokoiło, gdy w 2004 ciężar polskiego dresiarstwa wzięła na siebie Wielka Brytania.

      • 10 0

      • (2)

        "Ciężar polskiego dresiarstwa wzięła na siebie Wielka Brytania", hehe tekst roku;) Zgadzam się;)

        • 5 0

        • Podobno najgłupsi bili się na ul."Pastalasiego" i przy "kampani piwowarskiej"we Wrzeszczu. (1)

          Pamiętasz Missisipi?

          • 0 2

          • Nie fikaj pajacuu

            • 0 0

  • (1)

    Ten lokal Sefferta to gdzie byl?Tam , gdzie kiedys bar przy przystani bialej floty "nabrzeze zbozowe"?

    • 4 1

    • Zdaje się na rogu obecnej Wyzwolenia/Wiślnej (obecnie dom mieszkalny, ten ze ściętym rogiem).

      • 2 0

  • Nowy Port (5)

    Powietrze mieli czyste...

    • 8 1

    • ul.Wyzwolenia (3)

      Mieszkańcy ul.Wyzwolenia w Nowym Porcie domagają się zakazu wjazdu ciężkiego transportu do portu gdańskiego na ich osiedlowej ulicy.

      • 3 2

      • Nie wiem, czy istnieje tutaj alternatywa inna jak zamknięcie terminalu w Nowym Porcie (1)

        bo jak się tam inaczej dostać? Jak jedzie się od południa (ze starego miasta) lub wschodu (tunel), to oczywiście nie da się inaczej jak Marynarki Polskiej, bo Hallera za bardzo na zachód biegnie; Zostaje, albo przebijać się przez uliczki Nowego Portu, albo ominąć właśnie przez Wyzwolenia całość dzielnicy i prosto do portu; inaczej, jak ktoś jedzie od zachodu, ale zjazd na Gdańską też za dobrze się nie nadaje na ruch tirów. Nowy Port jest zbyt zabudowany, alternatywnej drogi dla tirów nie ma. Albo port się stamtąd wyniesie, albo zostanie jak jest. Nie wierzycie? to sami spróbujcie znaleźć alternatywną trasę dla tirów, nie burząc niczyjego domu i nie rozdzielając dzielnicy na zamknięte dla pieszych wyspy.

        • 0 0

        • Pokoleń Lechii Gdańsk

          Wystarczy przedłużyć do skrzyżowania Wyzwolenia/Oliwska/Krasickiego - nie trzeba nic burzyć. Tymczasem wspomniana ulica kończy się na wysokości ul. Uczniowskiej.

          • 0 0

      • To fakt, dziennie przejeżdża tam od groma ciężarówek zmierzających do portu oraz okolicznych budów. Wyzwolenia jest rozpieprzona w drobny mak, tak samo cała trasa idąca w kierunku Brzeźna aż do Przymorza. PCK wygląda tak, jakby nie widziała gruntownego remontu co najmniej od czasów Gierka. Jestem zdziwiony tym, że z okolicy wyglądającej jak wioska Borata w wersji wielkiej płyty robi się hurr durr preeestiż kurot 14/17k m2

        • 2 0

    • a teraz około godz 22 PortService wypuszcza kłęby dymu

      i to wcale nie o zapachu fiołków .
      petycje nic nie dają , w zarządzie spółki siedzą osoby z władz miasta ...

      • 0 0

  • W sumie do dziś niewiele sie tam zmienilo... (2)

    Nadal jest niebezpiecznie i dalej jest spore zamiłowanie miejscowych do mocnych trunków...
    Tylko znaczenie NP upadło, dziś to zapomniana przez cywilizację i władze
    dzielnica...

    • 4 11

    • chyba w ogóle tu nie byłeś (1)

      wyssałeś z brudnego palucha te Twoje info?

      • 4 0

      • Niech dalej kultywuje to przekonanie,

        z wielu powodów jest ono korzystne :)

        • 8 0

  • Ładne budynki

    • 9 2

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Sprawdź się

Sprawdź się

Kim był urodzony w Gdańsku Jan Dantyszek pełniący funkcję sekretarza króla Zygmunta Starego

 

Najczęściej czytane