• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Historia trzech hełmów na wieży Twierdzy Wisłoujście

Rafał Borowski
20 października 2019 (artykuł sprzed 4 lat) 
Przesuń aby
porównać

Wieża Twierdzy Wisłoujście była nakryta stożkowym hełmem, który został zniszczony pod koniec II wojny światowej. Co ciekawe, nie był to ani jedyny w historii, ani tym bardziej najbardziej urodziwy hełm, który wieńczył wspomnianą wieżę. Na chwilę obecną nie ma szans na rychły powrót jej nakrycia, ale nie można wykluczyć tego w dalszej przyszłości.



Który hełm powinna odzyskać wieża Twierdzy Wisłoujście?

Górująca nad Twierdzą Wisłoujście murowana wieża została wzniesiona w 1482 roku. Przez kilka stuleci pełniła podwójną funkcję. Po pierwsze, stanowiła punkt obserwacyjny dla załogi fortecy. Po wtóre, do połowy XVIII wieku była również nieocenioną pomocą dla załóg statków, zmierzających do gdańskiego portu, czyli po prostu latarnią.

Na przestrzeni dziejów wieża aż trzykrotnie była przykrywana hełmem, czyli ozdobnym zwieńczeniem o konstrukcji drewnianej, krytej blachą lub dachówką. Co ciekawe, każdy z hełmów został zniszczony w zupełnie innych okolicznościach.

Jedno z niewielu zachowanych zdjęć, na których utrwalono barokowy hełm wieży Twierdzy Wisłoujście. Po jego zniszczeniu przez pożar 1889 roku został on zastąpiony prostym hełmem w formie krytego dachówką stożka. Jedno z niewielu zachowanych zdjęć, na których utrwalono barokowy hełm wieży Twierdzy Wisłoujście. Po jego zniszczeniu przez pożar 1889 roku został on zastąpiony prostym hełmem w formie krytego dachówką stożka.

Trzykrotne zniszczenie hełmu



- Pierwszy hełm powstał w 1593 roku i reprezentował styl renesansowy. Na szczycie wieży znajdowało się niegdyś zasilane smołą palenisko, które pełniło rolę światła nawigacyjnego. To właśnie ono było przyczyną zaprószenia ognia, który strawił hełm w pożarze z 1709 roku. Nowy hełm wieży został zbudowany w 1721 roku, tym razem w formie barokowej. Również on został zniszczony przez pożar, wywołany przez uderzenie pioruna w 1889 roku. Trzeci i ostatni hełm powstał w latach 1891-1892. Miał prostą formę stożka krytego dachówką z łupka - wylicza dr Andrzej Gierszewski, rzecznik prasowy Muzeum Gdańska.
Jak już wcześniej wspomniano, stożkowy hełm został zniszczony w marcu 1945 roku. Podczas radzieckiego szturmu na broniony przez Niemców Gdańsk cała Twierdza Wisłoujście została wówczas poważnie uszkodzona, jednak największa zniszczenia dotknęły właśnie wieżę, która praktycznie przestała istnieć. Murowana konstrukcja - a wraz z nią hełm - zawaliła się i ocalał jedynie jej północno-wschodniej fragment.

Dominanta Twierdzy Wisłoujście została odbudowana w II połowie lat 50. Jednak w przeciwieństwie do innych zabytkowych wież Gdańska, np. Ratusza Głównomiejskiego czy Kościoła św. Katarzyny, które również zostały zniszczone pod koniec II wojny światowej, w tym przypadku nie zdecydowano się na odtworzenie dachu hełmowego.

  • Do marca 1945 roku wieża Twierdzy Wisłoujście była nakryta widocznym na zdjęciu stożkowym hełmem.
  • Do marca 1945 roku wieża Twierdzy Wisłoujście była nakryta widocznym na zdjęciu stożkowym hełmem.
  • Do marca 1945 roku wieża Twierdzy Wisłoujście była nakryta widocznym na zdjęciu stożkowym hełmem.
  • Do marca 1945 roku wieża Twierdzy Wisłoujście była nakryta widocznym na zdjęciu stożkowym hełmem.

Nie wcześniej niż za sześć lat



Czy jest szansa, że górująca nad Twierdzą Wisłoujście wieża odzyska kiedyś zadaszenie? Muzeum Gdańska, które administruje unikatowym zabytkiem, nie wyklucza takiej możliwości, jednak jej rozważenie to melodia przyszłości. W związku z tym, bezcelowe są spekulacje, który z hełmów powinien wrócić na wieżę u ujścia Martwej Wisły.

- W perspektywie najbliższych sześciu lat Muzeum Gdańska nie planuje przywrócenia hełmu wieży Twierdzy Wisłoujście. Taka inwestycja - wisienka na torcie - ustępuje podstawowym potrzebom zabytkowej fortyfikacji, np. rewitalizacji bastionów i pracom zabezpieczającym, czy rewitalizacji kamieniczek tworzących wieniec - tłumaczy Gierszewski.
  • Renesansowy hełm wieży Twierdzy Wisłoujście można podziwiać tylko na rycinach. Tutaj na fragmencie planu Gdańska z roku 1603.
  • Renesansowy hełm wieży Twierdzy Wisłoujście można podziwiać tylko na rycinach. Powyższa rycina pochodzi z 1617 roku.

Wieża mogłaby znowu się zawalić



Ruiny wieży Twierdzy Wisłoujście na zdjęciu z połowy lat 50. Ruiny wieży Twierdzy Wisłoujście na zdjęciu z połowy lat 50.
Warto podkreślić, że koszt inwestycji byłby niezwykle trudny do oszacowania. Wbrew pozorom, nie składałoby się na niego jedynie odtworzenie i zamontowanie hełmu. Znaczną część kwoty pochłonęłyby także szczegółowe pomiary stanu technicznego samej wieży i jej bezpośredniego otoczenia, a także ich ewentualnego wzmocnienia.

- Po pierwsze nie wiemy, czy odbudowana po II wojnie światowej konstrukcja wieży wytrzyma ciężar nowego hełmu. Po drugie nie wiemy, jak dodatkowe obciążenia wpłyną na grunt wokół wieńca i czy po jakimś czasie wieża się nie zacznie przechylać. Po trzecie odbudowa wieży nie przyczyni się do wzrostu użyteczności publicznej obiektu, np. poszerzenia oferty zwiedzania. Do 2021 na Szańcu Wschodnim, w ramach dofinansowanego ze środków UE projektu Archaeobalt, ma powstać całoroczne centrum archeologiczne. Dzięki rozszerzonej rzeczywistości, która znajdzie się w zrewitalizowanych koszarach napoleońskich pokażemy jeden z kilku hełmów, o których wiemy ze źródeł kartograficznych - kwituje nasz rozmówca.

Miejsca

Opinie (63) 3 zablokowane

  • (5)

    Uważam, że chelm jest potrzebny, gdyż i tam mogły by hibernoeac Nocki, oraz przy deszczowych dniach można, by było z wieży podziwiać widoki. Dodatkowo należało, by zrekonstruowac swiatlo/palenisko, aby tubylcy i turyści wiedzieli, że była to kiedyś latarnia

    • 45 10

    • skonczyło by sie kolejnym zniszczeniem hełmu. (1)

      czy to komu potrzebne?

      • 4 8

      • bo sam Pan Bóg mówi im, że żadnego hełmu tam być nie może.

        a ci swoje ;)))

        • 1 1

    • to sobie ubierz i pochodz w nim w deszczowa noc po lesie posrod burzy z piorunami

      • 3 3

    • Najlepiej, żeby założyli hełmofon!

      • 3 2

    • Stożkowy hełm, niby najprostszy, chyba pasowałby najlepiej do wyglądu twierdzy.

      • 2 4

  • Brawo. Takie artykuły zapełniają pustkę i zasłaniają głupotę oraz chamstwo sporów politycznych. (3)

    Bardzo ciekawy tekst. Oby więcej.

    • 102 9

    • pisowski konserwator nie ma pary żeby wydac zgode na odbudowe. (2)

      • 4 6

      • Ale 500 milionów na Damę z Łasiczką było... (1)

        • 7 0

        • ciekawe ile ministrowi wpadlo na konto

          • 0 0

  • Co piorun zniszczyl niech czlowiek nie odbudowuje. (4)

    tako rzekła szeptunka

    • 14 38

    • gdyby przyroda chciała żeby był przekop (3)

      to by go zrobiła

      • 2 3

      • albo zrobili go niemcy, ale ich tu juz nie ma.

        • 0 0

      • Przyroda nie przewidziała pojawienia się tu Ruskich. Ani Niemców. I ich porządków. (1)

        Widać przewidywała rdzenną ludność nadbałtycką i ewentualnie ich sąsiadów Polaków.

        • 0 0

        • przyroda chyba zabojczego dla niej balbiny tez nie przewidziala

          • 0 0

  • ale... kiedy tam będzie ladna droga?! (3)

    może najpierw na tym sie skupić?

    • 43 16

    • droga jest ok (1)

      przynajmniej musisz zwolnić przy rowerzystach

      • 2 2

      • Nie muszę.

        • 1 0

    • Inna sprawa żew chełm pisze sie przez ch.

      jak janusz.

      • 1 0

  • Moim skromnym zdaniem: (2)

    Zwieńczenie wieży hełmem będzie bardzo kosztowne. Jak wynika z artykułu nie wiadomo jak wieża zniesie obciążenie . Mnie podoba się w takiej formie jak jest teraz. Przypomina basztę średniowiecznego zamku. A jak już odbudowywać to na pewno nie w formie krytego dachówką stożka. W tej formie wieża przestanie tak naprawdę pełnić rolę punktu widokowego.

    • 37 16

    • Druga rzecz, że bez instalacji odgromniczej przypadek pioruna powtórzy sie szybciej niz myslimy

      A do tego trzeba obliczen i pieniedzy na dodatkowa instalacje.

      • 4 2

    • Wieża w tej formie jaka jest wygląda całkiem dobrze.

      Pieniądze lepiej wydać na dalszą rewitalizację twierdzy. Jest wiele do zrobienia. Między pierwszą, a drugą fosą (której prawie nie ma) znajdują się zaniedbane bastiony. To zadanie dla administratora twierdzy. Miasto powinno zabrać się za remont drogi dojazdowej, która jest w opłakanym stanie.
      Nad południowym Bałtykiem są tylko dwie twierdze morskie. Twierdza Wisłoujście i Twierdza Bałtijsk.
      Pierwszą zwiedziłem osobiście, drugą obejrzałem na Google mapy.....

      • 15 6

  • (12)

    Niestety dla obecnych władz Gdańska rekonstrukcje i odbudowa zabytków to zło.

    To naprawdę cud że zaraz po wojnie prof. Zachwatowicz przekonał ówczesne komunistyczne władze do odbudowy Gdańska.

    A wcale nie było to takie oczywiste, szalała bieda, brak było materiałów, mocna była opcja aby zamiast kamieniczek postawić socjalistyczne bloczydła.

    Dzisiejsze władze Gdańska, na czele z wybitnym budowniczym Wieśkiem Bielawskim z Tczewa by z pewnością temu przyklasnęły. A projekty wykonałyby zaprzyjaźnione z ratuszem pracownie.

    • 46 31

    • no co ty opowiadasz? przeciez budyn odreastaurowal zegar nad biskupia gorka ;) (2)

      w dawnej siedzibie zomo. czy widac teraz ten zegar?

      • 5 5

      • Widać ! (1)

        • 2 1

        • no widzisz.

          • 2 0

    • Mam jeszcze takie marzenie aby zrekonstruowac piekne szczyty na budynkach NBP oraz Policji. (1)

      Oraz odbudować Danziger Hof (tu niestety czeka nas kolejny koszmarek od Kozikowskiego, pomorskiego króla kiczu i tandety).

      • 35 6

      • Będzie jak w wizualizacji.

        Architektonicznie nawiązuje do Todta więc wybudują.

        • 2 1

    • Ten sam Zachwatowicz, który podpisał Kartę Wenecką (3)

      Czyli dokument w prakryce zabraniający rekonstrukcji. I nic dziwnego- kamieniczki wcale nie są rekonstrukcją. Są właśnie bloczydłami z fasadami zbliżonymi do oryginału

      • 8 5

      • Bzdury (1)

        Piwna, Długa, Ogarna, Mariacka, Sw Ducha to sa dosc wierne rekonstrukcje z wykorzystaniem oryginalnych elementow. I z powodu tych fasad do Gdańska przyjeżdżają co roku miliony turystów. Czego nie mozna powiedzieć np o Kaliningradzie gdzie nic nie odbudowano.

        Poza tym karta wenecka została podpisana w latach 60.

        • 15 5

        • Na tyle "wierne", że geometria większości się nie zgadza

          Bo nie chodziło o odbudowę w formie a o odbudowę w duchu. Co w sumie i tak było lepsze, niż proponowane przez władze centralne zaoranie miasta do zielonej łąki

          • 2 0

      • Karta wenecka to nie jakaś świętość, tylko zbiór wytycznych

        Poza tym powstała w europie zach gdzie miasta nie zostaly zniszczone w 90%, moze poza niemcami gdzie obecnie w najlepsze trwa odbudowa Dresna czy wybranych obiektów w berlinie (Pałac krolewski). I jakos nikt szat nie rozdziera że to wbrew karcie weneckiej. Trzeba odroznic glupi dogmatyzm (wlasciwy dla osob o waskich horyzontach) od zdrowego rozsadku.

        • 20 2

    • Kształt kamieniczki jest ale wewnątrz bloczydla.

      • 7 2

    • i wizualizacje też można zrobić za jakiś dobry pieniązek

      • 7 0

    • tekst zawistnego homo non sapiens!

      • 2 5

  • Chyba nie warto!

    Wg mnie chyba nie warto inwestować akurat w to pieniędzy-zwłaszcza ze wszystko wskazuje na to ze byłyby to nie małe pieniądze,a użyteczności wieży poza efektem wizualnym i tak nie zwiekszy(jak napisano) Mi nie przeszkadza jej obecny wygląd i chyba większość jest do niego już przyzwyczajona!

    • 21 25

  • Może wpierw za te pieniądze połatajcie dziury w jezdniach i ustawcie fotoradary przy obwodnicy

    a rzeczy niepotrzebne niech poczekają na odpowiedni moment

    • 13 34

  • Nakryć szklanym dachem. postawić kilka lunet,

    na podłodze lub na okalającej wewnętrznej ławie wyrysować kierunki z nazwami ważnych obiektów. Za niewielkie pieniądze zrobi się ciekawiej

    • 8 16

  • Wierza (1)

    Mieszkancy Gdanska zróbmy zrzutkę na nowy hełm w twierdzy?

    • 16 15

    • i dodatkowo

      na słownik języka polskiego

      • 6 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

Sprawdź się

Sprawdź się

Który władca sprowadził do Gdańska dominikanów?

 

Najczęściej czytane