Ucieczka ORP Żuraw. Porwali okręt, zapłaciły za to całe rodziny

Michał Lipka

21 maja 2023 (artykuł sprzed 1 roku)

Opinie (99)

Najnowszy artykuł na ten temat Kaci w mundurach i ich ofiary. Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni tuż po wojnie

Historia ucieczki ORP "Żuraw" do Szwecji mogłaby być scenariuszem do dobrego filmu sensacyjnego. Niestety nie skończyła się ona happy endem i to nie tylko dla samych marynarzy, ale i dla ich najbliższych.

Miałe(a)ś kiedyś ochotę na stałe wyemigrować z Polski?

tak, jestem już na emigracji tak, ale w dawnych czasach wciąż mam, ale nie mogę się zdecydować nie, w Polsce nie jest tak źle

W sierpniu 1951 r., gdy ORP "Żuraw" wykonywał prace hydrograficzne, grupa marynarzy pod przewodnictwem st. mar. Henryka Barańczaka sterroryzowała ukradzioną wcześniej bronią kadrę oficerską i skierowała okręt ku szwedzkiemu Ystad.

Po przybyciu na miejsce marynarze poprosili o azyl polityczny, a ten, ku wielkiej irytacji Warszawy, został im przyznany. Początkowo grupa była liczna, ale podczas rozmów z dowódcą okrętu por. mar. Arkadiuszem Ignatowiczem część z nich zdecydowała się zostać na okręcie. Ostatecznie w Szwecji pozostało 12 marynarzy.

Okręt z resztą załogi wyruszył w drogę powrotną do Polski. Tam już czekała gotowa do działań Informacja Wojskowa. Przeprowadzono ekspresowe, bo 16-godzinne dochodzenie, w wyniku którego:

dowódca okrętu, por. mar. Arkadiusz Ignatowicza, za "oddanie nieprzyjacielowi okrętu bez walki" skazany został na 15 lat więzienia,
szef Biura Hydrograficznego MW kmdr. ppor. Jerzy Iwanow otrzymał taki sam wyrok,
natomiast pełniący funkcję oficera politycznego por. mar. Zygmunt Bogumił miał za kratami spędzić 12 lat.

Pozostałych marynarzy skazano na wyroki od 5 do 10 lat więzienia. Internowani zostali skazani zaocznie na karę śmierci.

Ogłoszenia.trojmiasto.pl – Mieszkania i domy nad morzem

Majówka - domek nad morzem Kopalino - duży ogród, plac zabaw 400 zł

Kopalino

3 pokoje 93 m²

Rezydencja Redłowo z tarasem ! Blisko morza ! 1 199 000 zł

Gdynia, Redłowo

2 pokoje 52.3 m²

Orłowo, 12 min do morza, 5 min SKM, parking 889 000 zł

Gdynia, Orłowo

3 pokoje 57 m²

Więcej w serwisie Ogłoszenia (772)

Aresztowali nawet rodziny marynarzy

Uprowadzenie ORP Żuraw zniszczyło życie wielu rodzin.

Co warte podkreślenia, wszyscy skazani na mocy amnestii z 1956 r. opuścili więzienie, ale dalej byli przez ówczesne władze postrzegani jako element wrogi. Sam okręt nie mógł już nosić tak zhańbionej nazwy i odgórną decyzją stał się ORP "Kompas".

Represje dotknęły nie tylko marynarzy. Zachowała się notatka dyrektora Departamentu Śledczego MBP z 9 sierpnia 1951 r. w związku ze zdradą ojczyzny 12 marynarzy z okrętu wojennego HG-11 "Żuraw". Czytamy w nim, że w oparciu o art. 27 KK w związku z rozporządzeniem prezydenta RP o granicach* zapadła decyzja o aresztowaniu najbliższych uciekinierów. I tak m.in. z rodziny Henryka Barańczaka miano aresztować jego ojca Mariana, z rodziny Władysława Cesarza jego stryja Józefa i siostrę Stefanię, a z rodziny Henryka Szopy - jego rodziców (Adama i Paulinę) oraz brata Jana.

Poczęstowała pierożkami, a oni zrobili jej kipisz

Co spotkało Stefanię Cesarz? Wieczorem do 11 sierpnia 1952 r. do mieszkania, w którym mieszkała wraz z ciotką w gdańskim Wrzeszczu, zapukało dwóch mężczyzn. Jako że byli bardzo mili, ciocia poczęstowała ich pierożkami oraz piwem. Mili panowie zjedli, wypili, po czym... rozpoczęli rewizję. Stefania dostała do podpisania wydany przez Urząd Bezpieczeństwa nakaz aresztowania.

Po rewizji, podczas której tak naprawdę nic nie znaleziono, przewieziono oskarżoną do siedziby UB na ulicę Okopową. Stefania była przekonana, że to - jak sądziła - nieporozumienie zostanie szybko wyjaśnione, a ona będzie mogła wrócić do domu. Tak się jednak nie stało - była wzywana na przesłuchania, podczas których miała szczegółowo tłumaczyć, kim byli adresaci znalezionych u niej listów (głownie były to szkolne przyjaźnie czy dawne miłości).

Tomasza Jabłońskiego, ojca Wacława Jabłońskiego, jednego z organizatorów buntu, zatrzymano również 11 sierpnia. Jego żona dopiero w połowie listopada poznała powód zatrzymania - pisała prośby o zwolnienie go do Bolesława Bieruta, ale pozostały one bez odpowiedzi. W przypadku rodziców Jerzego Czanieckiego było znacznie gorszej. Oboje zostali aresztowani 12 sierpnia. W ich niewielkim gospodarstwie przeprowadzono szczegółową rewizję (policzono cały sprzęt domowy, a nawet pościele i koszule). Cały inwentarz został przekazany "pod opiekę" sąsiadom, a sam dom zamknięto. Podczas przesłuchań ojciec Jerzego - Bronisław - starał się argumentować, że nie można jego i jego żony przetrzymywać w więzieniu za winy syna. Wskazywał, że syn jest pełnoletni i sam odpowiada za swoje czyny. Twierdził, że od długiego już czasu nie mieli wpływu na syna, jako dowód wskazując fakt, iż do Marynarki zaciągnął się w tajemnicy przed rodzicami i bez ich zgody.

Rodziny skazane. "W ich środowisku wychowali się dezerterzy"

Dowody były niezwykle kruche albo nie było ich wcale. Niemniej jednak Departament Śledczy MBP zdecydował się połączyć wszystkie śledztwa w jedno. Objęło ono ostatecznie 16 osób. Nieco kuriozalnie brzmi akt oskarżenia. Możemy w nim wyczytać, że oskarżeni "są najbliższymi członkami zbiegłych za granicę dezerterów i zdrajców. W ich środowisku wychowali się dezerterzy. Ze względów prewencji ogólnej i szczególnej wniosek o wymierzenie kary obozu pracy jest całkiem uzasadniony".

Komisja Specjalna, przed którą toczyło się postępowanie, rozpoczęła pracę 10 marca 1952 r. (!). Wszyscy zostali uznani za winnych i skazani na proponowane przez prokuratora kary od pół roku do 2 lat więzienia. Tylko w niektórych wypadkach na poczet kary zaliczono czas pobytu w areszcie. Dodatkowo wszyscy otrzymali 5-letni zakaz pobytu w swoim dotychczasowym miejscu zamieszkania.

Wróćmy jeszcze do głównego organizatora buntu - Henryka Barańczaka. Nie miał zbyt dobrej opinii wśród przełożonych. W jednej z opinii oficera politycznego możemy przeczytać, iż Barańczak w obecności całej załogi miał powiedzieć "mnie zajęcia polityczne są wcale niepotrzebne, wpajają komuś ciemnotę i myślą, że ktoś będzie wierzył".

Dezerterom nie odpuścili. Zamach na życie nawet w USA

Po udanej ucieczce Barańczak wyemigrował ze Szwecji do Stanów Zjednoczonych, gdzie założył rodzinę oraz firmę budowlaną. W latach 70. poprzez znajomego nawiązał kontakt z pozostającą w kraju rodziną. Niebawem SB zorientowała się w sytuacji - u rodziny Barańczaka przeprowadzono rewizję, a nią samą objęto szczególną obserwacją. W tym samym czasie Barańczak zaginął. Być może miało to związek z nieudanym zamachem na jego życie - pewnego dnia jego żona pożyczyła jego samochód. Była w nim ukryta bomba, która ciężko raniła Mary Barańczak, która nigdy już nie wróciła do pełnej sprawności. Po tym wydarzeniu Barańczak wyszedł z domu i nigdy już nie wrócił. Nie wiemy, co się z nim dalej stało.

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea w Trójmieście

Sołdek

Muzea | Atrakcje turystyczne

Gdańsk
Muzeum Miasta Gdyni

Muzea | Zabytki

Gdynia
Muzeum Nauki Gdańskiej

Muzea | Obiekty koncertowe

Gdańsk
Muzeum Inkluzji w Bursztynie

Muzea

Gdańsk
Narodowe Muzeum Morskie

Muzea | Zabytki

Gdańsk

więcej

Michał Lipkam.lipka@trojmiasto.pl

Opinie wybrane

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-21 12:10

Więcej takich! (1)

Podobnych i ciekawych artykułów!

11 miesięcy
- 151 4
Twoja opinia

Zmień treść

Podobnych i ciekawych artykułów!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-21 13:22
  
  Podobna sytuacja do Orła w Talinie.
  
  10 miesięcy
  - 6 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-21 12:34

Mściwa była ta socjalistyczna władza żeby podkładać bomby - widzę dużą analogię do obecnych czasów :))))))))))))))) (14)

technik Maliniak z Nowogrodzkiej w berecie z antenką :)
10 miesięcy
- 95 55
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-22 19:55
  
  tak tylko że teraz możesz sobie gadać co ci się podoba więc jaka tu analogia to nie wiem
  
  możesz sobie też wyjechać gdzie chcesz. Wtedy by cie już dawno aresztowali za te wpisy na forum.
  
  10 miesięcy
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  możesz sobie też wyjechać gdzie chcesz. Wtedy by cie już dawno aresztowali za te wpisy na forum.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-21 18:35
  
  Nawias ci się zaciął na klawiaturze
  
  10 miesięcy
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nawias ci się zaciął na klawiaturze
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-21 17:58
  
  (1)
  
  Tylko wtedy była zimna wojna. Więc żołnierze, którzy dezerterują mogą oczekiwać kary śmierci.
  
  10 miesięcy
  - 2 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Tylko wtedy była zimna wojna. Więc żołnierze, którzy dezerterują mogą oczekiwać kary śmierci.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-23 09:07
    
    buhaha. Zimna wojna to tylko takie określenie na tamten niepewny wyścig zbrojeń. Kara śmierci natomiast była wymierzana wg widzi mi się ówczesnej władzy za sprawy polityczne.
    
    10 miesięcy
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    buhaha. Zimna wojna to tylko takie określenie na tamten niepewny wyścig zbrojeń. Kara śmierci natomiast była wymierzana wg widzi mi się ówczesnej władzy za sprawy polityczne.
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-21 12:42
  
  PO uwaza inaczej (9)
  
  Nawet działaczy PZPR wprowadzili do UE z własnych list wyborczych
  
  10 miesięcy
  - 39 13
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nawet działaczy PZPR wprowadzili do UE z własnych list wyborczych
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-21 22:05
    
    Rozumni widzę inaczej
    
    PO i PiS szkoda mi was
    
    10 miesięcy
    
    1 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    PO i PiS szkoda mi was
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-21 13:25
    
    Za to PIS (4)
    
    Swoich komuchów zainstalował w TK. A jeden TW, mąż pewnej znanej kucharki, został nawet ambasadorem. Jeszcze jakieś pytania?
    
    10 miesięcy
    
    32 23
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Swoich komuchów zainstalował w TK. A jeden TW, mąż pewnej znanej kucharki, został nawet ambasadorem. Jeszcze jakieś pytania?
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-05-21 23:59
      
      W PiS jest kilku dawnych komuchów. (1)
      
      W Platformie są ich całe tabuny.
      
      Kaszub
      10 miesięcy
      
      7 4
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      W Platformie są ich całe tabuny.
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2023-05-23 08:49
        
        Ciemniaku życie nie jest takie proste przypominam kto wprowadzał Polskę do NATO i EU!
        
        To czerwony,, prez Kwaśniewski i premier eks członek kc pzpr. Zrobili to jako Polscy patrioci tak tak każdy može się zmienić a kto to neguje to dla mnie zwykły niedouczony prostak nie wart żadnego szacunku
        
        Łowca trolli pis
        10 miesięcy
        
        0 1
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        To czerwony,, prez Kwaśniewski i premier eks członek kc pzpr. Zrobili to jako Polscy patrioci tak tak każdy može się zmienić a kto to neguje to dla mnie zwykły niedouczony prostak nie wart żadnego szacunku
        Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-05-21 14:30
      
      To dwóch
      
      Reszta w PO
      
      10 miesięcy
      
      15 7
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Reszta w PO
      Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-05-21 13:32
      
      Wczesniej w TK PO zainstalowało sobie wszystkich z PO hipokryzcja na całego W sądach mamy zainstalowanych setki sędziów z
      
      Nadzwyczajna kasta to juz zapomniałes co nie ?
      
      10 miesięcy
      
      27 13
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Nadzwyczajna kasta to juz zapomniałes co nie ?
      Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-21 12:47
    
    Pamietam jak usprawiedliwiali POwcy nawet zomomwców ze to oni nas pałowali dla naszego dobra i bezpieczenstwa :) (2)
    
    10 miesięcy
    
    30 15
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-05-23 08:13
      
      Co ty bredzisz trollu dostałeś podwyżkę od pis?
      
      Oglądam tvp, polsat, tvn i inne źródła informacji i nie toleruję takich kłamstw zwłaszcza że za komuny,, nie raz na antykomunistycznych manifestacjach byłem przez ZOMO pałowany. A już najwìększą hańbą jest wybranie na szefa,, związku pis-Solidarności zomowca Dudę on ci może dużo powiedzieć jak było w stanie wojennym po stronie władzy czerwonych bandytów!
      
      Łowca trolli pis
      10 miesięcy
      
      0 2
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Oglądam tvp, polsat, tvn i inne źródła informacji i nie toleruję takich kłamstw zwłaszcza że za komuny,, nie raz na antykomunistycznych manifestacjach byłem przez ZOMO pałowany. A już najwìększą hańbą jest wybranie na szefa,, związku pis-Solidarności zomowca Dudę on ci może dużo powiedzieć jak było w stanie wojennym po stronie władzy czerwonych bandytów!
      Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-05-21 12:54
      
      Daj linka, bo ja nie pamietam.
      
      10 miesięcy
      
      18 17
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Daj linka, bo ja nie pamietam.
      Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-22 20:25

Szkoda, że nie podano informacji uprzednio przytaczanej - że na powracający okręt czekał niszczyciel Błyskawica. Aby ich zatopić

Albo "aresztować w czasie ucieczki". Nie wiadomo. Ale cwany kapitan Żurawia przewidział podobne zagranie, podał Błyskawicy fałszywą pozycję, po czym zachowywał ciszę radiową w rejsie ze Szwecji do Polski, nie płynął po linii prostej Ystad - Gdynia, tylko łukiem. Błyskawica czatowała na nich poza polskimi wodami terytorialnymi. A oni nagle pojawili się na Oksywiu.

10 miesięcy
- 6 1
Twoja opinia

Zmień treść

Albo "aresztować w czasie ucieczki". Nie wiadomo. Ale cwany kapitan Żurawia przewidział podobne zagranie, podał Błyskawicy fałszywą pozycję, po czym zachowywał ciszę radiową w rejsie ze Szwecji do Polski, nie płynął po linii prostej Ystad - Gdynia, tylko łukiem. Błyskawica czatowała na nich poza polskimi wodami terytorialnymi. A oni nagle pojawili się na Oksywiu.
Regulamin dodawania opinii