• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Porównaj Trójmiasto dzisiejsze i przedwojenne

Marcin Stąporek
20 marca 2013 (artykuł sprzed 11 lat) 

Mapa Trójmiasta zobacz na mapie Gdańska prezentowana w ramach Portalu Trojmiasto.pl ułatwia czytelnikom lokalizację wielu miejsc opisywanych w artykułach lub prezentowanych w katalogu firm. Mamy świadomość, że nie dorównuje ona pod względem funkcjonalności takim światowym potentatom, jak Google Earth i Google Maps. Staramy się zatem przygotować na niej coś wyjątkowego: od kilku dni dostępna jest mapa Trójmiasta z okresu przed II wojną światową.



Wyszukiwanie różnic pomiędzy Trójmiastem, w którym mieszkamy a tym, które znamy tylko ze starych zdjęć, rycin i planów może być fascynującym zajęciem. Porównywanie zabudowy przedwojennej oraz przebiegu ulic z tymi dzisiejszymi możecie zacząć już teraz, korzystając z map sporządzanych w latach 1932-1942 (aktualizacja: niektóre z nich prezentują nazistowskie nazewnictwo, jak np. fragmenty przedstawiające Gdynię, którą przed wojną Niemcy nazywali Gdingen, a po jej zajęciu - Gotenhafen).

Sopot

Z trzech miast Trójmiasta stosunkowo najmniej zmian można dostrzec na obszarze Sopotu. Nie powinno to dziwić, bo myśląc o Sopocie, mamy najczęściej w myślach stare, często zabytkowe budynki i oczywiście - nie mniej zabytkowe - słynne molo. Rozwój zabudowy miejskiej w okresie powojennym dokonał się przede wszystkim na terenach Kamiennego Potoku i Brodwina zobacz na mapie Sopotu oraz w kierunku Oliwy, z zabudową dawnego Świemirowa u podnóża wysoczyzny.

Gdynia

Na obszarze Gdyni w okresie powstawania mapy zabudowa była znacznie bardziej rozproszona niż obecnie. Poza stosunkowo jeszcze niewielkim śródmieściem, zwartą miejską zabudowę miał już w tym czasie Mały Kack z Orłowem, wyraźnie oddzielony od śródmieścia niezbyt intensywnie użytkowanymi terenami Redłowa oraz znacznie mniejsze niż dziś Witomino. Wielki Kack był jeszcze niewielką wsią, podobnie wyglądały Chylonia, Cisowa, Obłuże czy Oksywie.

Baseny portowo-stoczniowe na południe od Obłuża zobacz na mapie Gdyni nie były jeszcze ukształtowane w dzisiejszym, wcinającym się w ląd daleko w kierunku zachodnim kształcie. Na kępie oksywskiej brak lotniska w Babich Dołach zobacz na mapie Trojmiasta, istniał natomiast jeszcze folwark Stefanowo (niem. Amalienfelde) i wąwóz o nazwie "Babidole oder Hexengrund", od którego lotnisko wzięło swoją nazwę.

Gdańsk

Bardzo istotne zmiany można natomiast dostrzec na terenie Gdańska, najbardziej z trzech miast zniszczonego pod koniec II wojny światowej.

W historycznym śródmieściu Gdańska zobacz na mapie Gdańska skupiona była gęsta, znacznie intensywniejsza niż obecnie zabudowa. Główne Miasto stanowiło jedną całość ze Starym Miastem, Starym Przedmieściem, a w znacznym stopniu również z Wyspą Spichrzów, Długimi Ogrodami i Dolnym Miastem. Podwale Przedmiejskie było zwykłą, dość szeroką ulicą, która jednak nie dochodziła do Motławy, kończąc się na Targu Maślanym. Główną arterią komunikacyjną w kierunku Stogów i Mierzei Wiślanej była wciąż jeszcze ulica Długa z Długim Targiem i przedłużeniem przez mosty Zielony i Stągiewny w kierunku Długich Ogrodów.

Uwagę zwraca łuk tzw. Kolei Kaszubskiej, która połączyła widoczne na mapie Wrzeszcz, Strzyżę, Brętowo z Migowem, Kiełpinkiem i Kokoszkami. W ciągu półtora roku na tej samej trasie powstaną tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej. Uwagę zwraca łuk tzw. Kolei Kaszubskiej, która połączyła widoczne na mapie Wrzeszcz, Strzyżę, Brętowo z Migowem, Kiełpinkiem i Kokoszkami. W ciągu półtora roku na tej samej trasie powstaną tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej.
Kolej Kaszubska Koleją Metropolitalną

Być może dla wielu czytelników portalu najciekawsza będzie istniejąca do 1945 r. i wyraźnie zaznaczona na mapie linia kolejowa tzw. "kolei kaszubskiej" zobacz na mapie Gdańska. Wychodziła ona ze stacji we Wrzeszczu w kierunku Oliwy, ale już na wysokości lotniska odbijała w lewo, by przez Strzyżę, Brętowo, Migowo i Kiełpinek prowadzić do Kokoszek, a dalej do Starej Piły, gdzie łączyła się z linią Pruszcz Gdański - Kartuzy. Dzięki projektowi Pomorskiej Kolei Metropolitalnej za kilka lat znów będziemy mogli pojechać pociągiem po części tej trasy. Widoki z wagonów będą jednak zupełnie inne niż 75 lat temu: poza krótkim odcinkiem ze Strzyży do Brętowa, większość terenów wzdłuż tej linii jest już, lub niebawem będzie intensywnie zabudowana.

Górny taras i dolny taras

W czasach tworzenia mapy, zabudowa "górnego tarasu" dopiero raczkowała: wytyczono już wprawdzie ulice na Suchaninie (m.in. Beethovena, Schuberta, Wagnera, Powstańców Warszawskich), jednak dalej rozciągały się tereny wiejskie, a na nich rozrzucone osady Dreilinden (Trzy Lipy), Müggenwinkel, czy nieco większa wieś Pietzkendorf przy Piecewskiej (w centrum dzisiejszej dzielnicy Piecki-Migowo, zwanej potocznie "Moreną").

Potężnie przekształcony został w ciągu minionych 75 lat obszar gdańskiego "dolnego tarasu". W okresie tworzenia mapy zabudowany był już w większości tzw. dolny Wrzeszcz oraz przylegająca do linii kolejowej część małego Przymorza, m.in. wzdłuż ul. Bora Komorowskiego. Tam, gdzie dziś rozciągają się blokowiska Żabianki, Przymorza czy Zaspy, istniały pojedyncze gospodarstwa zwane "dworami" zobacz na mapie Gdańska, m.in. Czarny, Czerwony i Biały Dwór na obrzeżach Przymorza i Zaspy, czy Mühlenhof (dzisiejszy Młyniec) w okolicy ul. Pilotów. Z obiektów tych do dziś przetrwał Eckhof, czyli "Rozstajny Dwór" przy ul. Bolesława Chrobrego, od którego wzięła nazwę Spółdzielnia Mieszkaniowa "Rozstaje".

Wojsko już wtedy cenzurowało mapy?

Dziwić może brak na historycznej mapie pasów startowych lotniska na Zaspie, uwidoczniono jedynie budynki lotniska w rejonie dzisiejszej ulicy Hynka, w pobliżu przystanku SKM Gdańsk Zaspa zobacz na mapie Gdańska. Może na ich umieszczenie nie zgodziło się wojsko, a może nie przywiązywano do nich aż takiej wagi, bowiem lotnisko było stale rozbudowywane i powiększane.

Także na dzisiejszej Zaspie, nieco bliżej Zatoki Gdańskiej (na terenie, gdzie dziś jest szkoła i bloki mieszkalne przy ul. Burzyńskiego, Żwirki i Wigury, Drzewieckiego, Ciołkowskiego) leżała duża strzelnica. Odegrała ona ponurą rolę w historii, gdyż to za wałem kulochwytu rozstrzelano wziętych do niewoli obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku i tu do 1991 r. znajdował się ich masowy grób. Obecnie spoczywają oni niedaleko od tego miejsca, na starym cmentarzu przy ul. Bolesława Chrobrego (zaznaczonym już na historycznej mapie).

Tu, gdzie dziś powstają kolejne gdańskie osiedla, przed wojną istniały wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki). Tu, gdzie dziś powstają kolejne gdańskie osiedla, przed wojną istniały wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki).
Chełm i Gdańsk Południe to kilkanaście wsi

Podobnie jak "dolny taras" zmieniły się tereny dzielnic Chełm i Gdańsk-Południe. W okresie powstawania mapy istniało już osiedle szeregowych budynków na tzw. Starym Chełmie. W miejscu dzisiejszej Galerii Chełm (niedaleko pętli tramwajowej "Chełm Witosa" istniała złożona z dwóch gospodarstw osada Altdorf (Stara Wieś). Dalej od centrum były już tylko rozproszone wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki), Nenkau (Jasień), Kelpin (Kiełpino), Kokoschken (Kokoszki).

Zwróćmy jeszcze uwagę ku terenom nadmorskim. Stare kąpieliska w Jelitkowie, Brzeźnie czy na Westerplatte posiadały własne pomosty, nie tak okazałe, jak sopockie molo, ale zaznaczane na mapie. Ich pierwotną funkcją było umożliwienie postoju parostatkom dowożącym plażowiczów. Pomost brzeźnieński leżał bliżej Nowego Portu niż dzisiejsze molo tego kąpieliska.

Portu brak, są stanowiska artyleryjskie

Oczywiście przed 75 laty nie było jeszcze Portu Północnego zobacz na mapie Trojmiasta, a co za tym idzie - plaża, która zaczynała się na Westerplatte, ciągnęła się szerokim pasem przez Stogi aż do Górek Zachodnich. Uważni czytelnicy mogą na historycznej mapie w pasie nadbrzeżnym odszukać stanowiska artylerii brzegowej z czasów poprzedzających wybuch I wojny światowej, a także osłaniającą ujście Kanału Portowego "baterię wiejską" w rejonie obecnej ulicy Zelwerowicza zobacz na mapie Trojmiasta na obrzeżach Brzeźna.

Uważni czytelnicy mogą dostrzec, że mapa została skomponowana z arkuszy różniących się nieco czasem powstania. Najstarsze fragmenty sporządzono przed wybuchem II wojny światowej i można je zidentyfikować np. po pojawiających się, obok niemieckich nazw miejscowych, ich polskich odpowiednikach (Kokoschken - Kokoszki). Najpóźniejsze powstały zaś po 25 czerwca 1942 r., kiedy to rozporządzeniem Gauleitera Förstera "poprawiono" wiele nazw miejscowych na Pomorzu, pozbawiając je nazbyt polskiego brzmienia. Z tego powodu Kowale czy Zaskoczyn noszą na mapie nazwy "Schmiede" i "Zangen", choć przed 1942 r. miejscowości te nazywały się "Kowalk" i "Zankenzin".

A jakie zmiany w porównaniu z okresem przedwojennym Was najbardziej zaskoczyły?

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (239) 3 zablokowane

  • (6)

    Domagam się aby portal podpisał te mapy jako niemieckie z okresu II wojny światowej z nazwami nadanymi przez niemieckiego okupanta. To skandal, że dzisiejsza nieświadoma niczego młodzież może wyjść z założenia że w 1932 roku (bo tak wynika z nazwy mapy) obowiązywały u nas niemieckie nazwy. Tym bardziej że nazwa Gotenhafen została nadana przez okupanta aby zmniejszyć znaczenie budowniczych miasta i kłamiąc że zostało one założone przez Gotów!
    Przedwojenna nazwa Gdyni po niemiecku to Gdingen jeżeli już. Nie podoba mi się bardzo, że taka mapa jest umieszczone bez jakichkolwiek historycznych objaśnień.

    • 56 11

    • Brawo Misiek !!!

      • 13 0

    • nie wiem jak moizna być nieświadomym rzeczy o których tu piszesz...

      a jak ktoś jest debilem lub historii swojej Ojczyzny znać nie chce to mu podpis pod mapą nic nie pomoże!
      Brawa dla trojmiasto. pl za bardzo fajną inicjatywę!

      • 11 11

    • a gdingen to (2)

      taka typowo polska

      • 8 7

      • tak samo jak "Lipsk" niemiecka (1)

        • 10 1

        • Tak samo jak

          "Niemcy" to bardzo niemiecka nazwa.

          • 1 0

    • Misiek, masz sporo racji. Za to co widzisz to podziekuj naszym "instytucjom" za trzymanie po piwnicach polskich map przedwojennych. Sam sie interesuje kartografia tamtego okresu i zdaje sobie sprawe ze dotarcie do przedwojennych map dobrej jakosci w skali 1:25 jest trudne. Pomimo 10 lat dzialalnosci www(kropka)mapywig(kropka)org nie udalo sie uzyskac wszystkich arkuszy.

      Portal Trojmiasto - dzieki za inicjatywe ! Prosimy o zdjecia alianckie Trojmiasta.

      • 15 2

  • (2)

    Mi sie podoba, fajna sprawa.
    Przydala by sie jeszcze opcja ze zdjeciami z poszczegolnych miejsc :)

    • 9 3

    • Dawne pocztówki?

      to byłoby ciekawe.

      • 0 0

    • Pocztówki i zdjęcia z lat 1939-1945 są na...

      • 0 0

  • Przed wojną nie było Trójmiasta

    Była granica i trzy miasta

    • 9 2

  • Internet Explorer- Fuj.

    • 8 1

  • !

    Szkoda stoczni , portow ,dzieki temu miasto przyciagalo , zachecalo do osiedlania
    Dzieki temu powstalo to miasto

    • 11 4

  • Oliwa była samodzielna (5)

    przed wojna Oliwa była samodzielna a Staporek tego nie zauważa. Nawiasem mówiac to Oliwa na głowe biła Sopoty które były wsią. A Gdańsk stał się wielki gdfy zawłaszczył Oliwe.

    • 15 11

    • Nie ma błędu (2)

      Oliwa była samodzielna do roku 1926 , a ta mapa jest "1932-1942"

      • 10 0

      • alle reszta sie zgadza. (1)

        przed wojna sopoty to bbył oliwski przysiółek

        • 5 1

        • A jeszcze dawniej tereny Gdyni należały do Cystersów, co za tym idzie do Oliwy, a co za tym idzie....do Gdańska :)

          • 5 4

    • Oliwa była samodzielna

      ale zbankrutowała. Długi spłacił Gdańsk i od tego czasu jest dzielnicą tegoż.
      Tyle tej samodzielności i bicia na głowę Zopotów.

      • 7 1

    • Zawłaszczył?

      Gdańsk wykupił zbankrutowaną Oliwę, która się sama na sprzedaż wystawiła. Startował jeszcze Sopot, ale Gdańsk dał więcej pieniędzy.

      • 7 1

  • (2)

    "Wielki Kack był jeszcze niewielką wsią, podobnie wyglądały Chylonia, Cisowa, Obłuże czy Oksywie"

    sorry, ale do dziś to są wsie

    • 20 21

    • A Gdańsk Lipce czy inne Olszynki to metropolia na miarę Tokio :) ?

      Zapraszamy na wycieczkę po Trójmieście bo coś słabo u Pana/Pani ze znajomością Trójmiasta poza własną ulicą :)

      • 14 1

    • No cóż, przyznam ci rację. Oprócz Biedronek, Lidlów i Żabek nic tu nie ma. Pustynia zamieszkała przez "miastowych".

      • 0 0

  • na swietojanskiej krowy w tym czasie sie pasly (3)

    • 15 5

    • i morświny stadnie kopulowały (2)

      • 1 1

      • (1)

        ale nasi przodkowie
        ZBUDOWALI NOWE MIASTO

        i to był megasukces

        GDYNIA TO BYŁ SUKCES!

        warto być z niego dumnymi! nasze pokolenia nie zrobiło nic równie wielkiego. Solidarność i płot Wałęsy przy tym to były fistaszki.

        ale historia nie może gnoić dzisiejszego życia
        połączenie trzech miast w jeden organizm dało by
        mnóstwo korzyści od samego początku
        i kopa rozwojowego

        a tak nawzajem się podgryzamy
        a durna ścieżka rowerowa z Oliwy nie może trafić w tę z Sopotu, gdyńskie traktory odśniezaja chodnik w Orłowie do granicy Sopotu i ZAWRACAJĄ a dalej śniegu na metr.

        nie mówiąc o tym, ze cały ruch samochodowy z Sopotu do obwodnicy zasuwa przez wąziuteńką Czyżewskiego, betonując codziennie Oliwę na głucho. oczywiście trzeba przebić nową drogę, ale ona przejedzie przez TPN i tereny Gdańska, a za co Gdańsk ma fundować drogę obcemu miastu?! Co innego jedna dzielnica drugiej dzielnicy Trójmiasta...

        • 2 0

        • Gdyńskie solarki

          akurat wczoraj jechałam za jedną solarką - zawróciła już na terenie Sopotu (zawrotka koło aquaparku).

          • 0 0

  • Gotenhafen (1)

    Moim zdaniem jest skandalem umieszczać hitlerowska nazwę okupowanej Gdyni na mapie i to jeszcze twierdzić jej tytułem, że to w latach 1932-1942. Większość tego czasu Gdynia była miastem w Rzeczypospolitej Polskiej.

    Ba, to nawet nie jest niemiecka nazwa Gdyni (przez I Wojną na niemieckich mapach było Gdingen). To po prostu hitlerowska propaganda, która przy pomocy Gotów miała zdepolonizować Gdynię.

    • 35 3

    • spoko, nie denerwuj się, każdy z nas wie co to Gttnhfn.
      ale to niemiecka mapa, to i niemiecka nazwa tam jest.

      mam starą mapę Gdańska, sprzed wojny, mapa jest polska to i Gdańsk nazywa się Gdańsk a niemieckie Danzig jest w nawiasie i małymi literami). Normalka. Niemieckie mapy dawno używały niemieckich nazw wszelkich miast na które mieli niemieckie nazwy. My raczej nawet przed wojną nie robiliśmy map z nazwami jak Chociebuż, Sośnica, Rostoka.

      Ale Lwów, Wilno, Brześć do dziś tak nazywamy, a nie Lwiw, Vilnius , Brest itd. Taka była historia. Odrzućmy ją bo to nie jest instrukcja obsługi do przyszłości i śmiało do przodu, napiszmy nową lepszą historię.

      tc2

      • 2 1

  • tutaj więcej (1)

    Gdańsk, to było eleganckie miasto. Dużo widokówek.

    • 7 4

    • a po podwórkach były chlewy i kurniki, prosze dobrze zdjęcia oglądać a nie tylko kolorowe przedwojenne pocztówki

      • 0 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Gdzie w Gdańsku można zobaczyć XVI-wieczne wyobrażenie wesołka Dyla Sowizdrzała?

 

Najczęściej czytane