Patroni tramwajów: Adolf Butenandt

Marcin Stąporek

15 marca 2017 (artykuł sprzed 7 lat)

Opinie (72)

Najnowszy artykuł na ten temat Roman Korynt kolejnym patronem gdańskiego tramwaju?

Adolf Butenandt przy pracy. Zdjęcie pochodzi z archiwum Towarzystwa im. Maxa Plancka.

W jedenastym odcinku naszego cyklu "Patroni gdańskich tramwajów" przedstawiamy sylwetkę Adolfa Butenandta. Tydzień temu zaprezentowaliśmy postać gwiazdy rocka - Krzysztofa Klenczona, a za tydzień opiszemy renesansowego humanistę Jana Dantyszka.

Aktualizacja: Pięć miesięcy po publikacji tego artykułu, Adolf Butenandt przestał być patronem gdańskiego tramwaju. Ujawniona przez nas nazistowska przeszłość tego naukowca sprawiła, że władze Gdańska usunęły go z tego grona.

W 1933 r. niemiecki biochemik, absolwent uniwersytetu w Getyndze - Adolf Butenandt, otrzymał propozycję objęcia katedry chemii organicznej na gdańskiej politechnice (Technische Hochschule Danzig). Trzydziestoletni wówczas naukowiec uzyskał równocześnie tytuł profesorski (w Getyndze był w latach 1927-31 asystentem, a następnie, po habilitacji, tzw. Privatdozentem).

Obejmując profesurę w Gdańsku, miał już na koncie odkrycie żeńskiego hormonu płciowego estronu (1929) i jego męskiego odpowiednika - androsteronu. W Gdańsku kontynuował swoje badania, wyodrębniając kolejne hormony płciowe: progesteron (1934) i testosteron (1935). Ten ostatni został w tym samym czasie niezależnie odkryty i przebadany przez chorwackiego naukowca pracującego w szwajcarskim Zurychu, Leopolda Ružičkę.

Adolf Butenandt na Nobla zapracował w Gdańsku

Te niezwykle ważne odkrycia zostały docenione przez komitet noblowski, który w 1939 r. ogłosił, że nagroda Nobla w dziedzinie chemii zostaje podzielona po połowie między Leopolda Ružičkę (nagrodzonego za badania polimetylenów i wyższych terpenów) i właśnie Butenandta, za badania hormonów płciowych. Tym samym Adolf Butenandt, który co prawda już w 1936 r. opuścił gdańską katedrę, by objąć kierownictwo Instytutu Biochemii w Berlinie (wcześniej, w 1935 r., odrzucił propozycję objęcia katedry na Uniwersytecie Harvarda), stał się jedynym w historii Gdańska naukowcem, którego wyróżniono Nagrodą Nobla za odkrycia dokonane w tym mieście.

Satysfakcję z tego wyróżnienia zepsuł jednak Butenandtowi kaprys wodza Rzeszy. Adolf Hitler, którego rozwścieczyło przyznanie w 1936 r. pokojowej nagrody pacyfiście Carlowi von Ossietzky'emu, zabronił Niemcom przyjmowania Nagrody Nobla. Chemik Richard Kuhn w 1938 r., a w 1939 r. Gerhard Domagk (nagrodzony w dziedzinie medycyny) i Adolf Butenandt podporządkowali się nakazowi Führera i odmówili przyjęcia nagród. Ominął ich więc zaszczyt udziału w dorocznej akademii w Sztokholmie; dopiero w 1949 r. wręczono Butenandtowi dyplom i medal (ale już bez nagrody pieniężnej) w konsulacie Szwecji we Frankfurcie n. Menem.

Adolf Butenandt jest patronem tramwaju PESA 1031.

Po II wojnie światowej kolejnymi ważnymi dokonaniami Butenandta było odkrycie ekdyzonu - hormonu wydzielanego przez owady i warunkującego np. przemianę larwy w motyla - oraz pierwszego feromonu (nazwanego bombykolem), używanego przez owady do wabienia płci przeciwnej. W 1994 r., na kilka miesięcy przed śmiercią, otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Gdańskiej, uczelni, w której prowadził swoje tak znaczące badania.

Adolf Butenandt - brunatny profesor

Trzeba podkreślić, że o ile odkrycia w dziedzinie biochemii gwarantują Butenandtowi miejsce w historii nauki, to jego postawa w okresie III Rzeszy pozostaje kontrowersyjna. W listopadzie 1933 r., jako świeżo upieczony profesor gdańskiej uczelni, podpisał deklarację wierności niemieckich profesorów Adolfowi Hitlerowi (Bekenntnis der deutschen Professoren zu Adolf Hitler). Jeszcze przed przeniesieniem do Berlina wstąpił do NSDAP. W czasie II wojny światowej prowadził szereg badań mających znaczenie dla wojennej machiny hitlerowskich Niemiec.

Już po jego śmierci (zmarł w Monachium 18 stycznia 1995 r.) oskarżano go o udział w zbrodniczych eksperymentach, takich jak testowanie działania grzybów pleśniowych na ludzkie wątroby, a nawet o współpracę ze znanym zbrodniarzem, Josephem Mengele, który w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau miał prowadzić "kuracje hormonalne" na kobietach i potwierdzić ich rakotwórcze działanie.

Choć żaden z zarzutów formułowanych przeciw Butenandtowi nie został potwierdzony, trzeba jednak stwierdzić, że on sam, kierując do 1960 r. Instytutem Biochemii w Berlinie, a następnie do 1972 r. pełniąc funkcję prezydenta w Towarzystwie im. Maxa Plancka, miał możliwość zniszczyć wiele tomów dokumentacji naukowej, która świadczyłaby przeciwko niemu.

O autorze

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Miejsca

Gdańskie Autobusy i Tramwaje Sp. z o.o. Gdańsk, Jaśkowa Dolina 2
Politechnika Gdańska Gdańsk, Gabriela Narutowicza 11/12

Opinie (72) 6 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 23:18

Estronu czy estrogenu ? (1)

7 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-16 08:16
  
  Nie kombinuj
  
  pl.wikipedia.org/wiki/Estron
  
  7 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  pl.wikipedia.org/wiki/Estron
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-16 07:26

Patron...

Wstyd Panie i Panowie, historia jest jedna ale BRUNATNE nazwiska DARUJCIE sobie!!! Może w końcu napiszcie kto decyduje o patronach, anonim?

7 lat
- 13 0
Twoja opinia

Zmień treść

Wstyd Panie i Panowie, historia jest jedna ale BRUNATNE nazwiska DARUJCIE sobie!!! Może w końcu napiszcie kto decyduje o patronach, anonim?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-16 07:45

ZTM Gdańsk

Daliście "ciała" po całości, zbrodniarz medyczny a nie noblista, może odważny jakiś ktoś zmieni patrona na godnego gdańszczanina ? Mało ich było ?

7 lat
- 13 0
Twoja opinia

Zmień treść

Daliście "ciała" po całości, zbrodniarz medyczny a nie noblista, może odważny jakiś ktoś zmieni patrona na godnego gdańszczanina ? Mało ich było ?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-16 15:53

kto o tym decyduje?

Kto o tym wyborze decyduje? Dlaczego patroni z tak dalekiego okresu? Nie ma nikogo na czasie? Połowa ludzi nie wie około chodzi.

beata
7 lat
- 6 1
Twoja opinia

Zmień treść

Kto o tym wyborze decyduje? Dlaczego patroni z tak dalekiego okresu? Nie ma nikogo na czasie? Połowa ludzi nie wie około chodzi.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-16 16:58

Dlaczego na tramwaju jest Johann, a nie Adolf? (1)

Hańba! Nie dla gloryfikacji niemieckich nazistów!

Gd
7 lat
- 9 1
Twoja opinia

Zmień treść

Hańba! Nie dla gloryfikacji niemieckich nazistów!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-01-03 18:13
  
  Usunąć
  
  Ten zbrodniarz bohaterem za nieludzkie eksperymenty Szok to tylko w Gdańsku.
  
  Janka
  2 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ten zbrodniarz bohaterem za nieludzkie eksperymenty Szok to tylko w Gdańsku.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-19 15:48

nie przeszkadza ss-man Grass to dalczego miałby przeszkadzać (1)

Członek NSDAP nazista? wg nowej trerminologii już nie Niemiec?
Pewnie jak mija się tramwaj jefo imienia z tramwajem im Mamuszki slychać z jednej storny "..... Heil", a z drugiej "Won z Gdańska".

gad
7 lat
- 4 4
Twoja opinia

Zmień treść

Członek NSDAP nazista? wg nowej trerminologii już nie Niemiec? Pewnie jak mija się tramwaj jefo imienia z tramwajem im Mamuszki slychać z jednej storny "..... Heil", a z drugiej "Won z Gdańska".
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-22 15:19
  
  Nie przeszkadza
  
  Grass , bo gdy wstąpil do ss wojna miala sie ku końcowi, a on sam byl bardzo mlodziutki i zrobil to zapewne z glupoty . Pan profesor zaś byl świadomym ,dojrzalym i wyksztalconym mężczyzną dlatego uważan,iż takiego patrona nie powinno być.
  
  Tinka
  7 lat
  - 3 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Grass , bo gdy wstąpil do ss wojna miala sie ku końcowi, a on sam byl bardzo mlodziutki i zrobil to zapewne z glupoty . Pan profesor zaś byl świadomym ,dojrzalym i wyksztalconym mężczyzną dlatego uważan,iż takiego patrona nie powinno być.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 18:47

a kiedy patronem zostanie ten co na uniwerku w Gdańsku robił mydełko z zydków

stande
7 lat
- 3 1
Twoja opinia

Zmień treść

a kiedy patronem zostanie ten co na uniwerku w Gdańsku robił mydełko z zydków
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-04-05 11:44

Pytanie do Autora

W tekście patron ma na imię Adolf. Na zdjęciu jest Johann. Kto się walnął?
No chyba, że to takie kontekstowe przejęzyczenie ze względu na ciągotki profesora.

Dr Dr
7 lat
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

W tekście patron ma na imię Adolf. Na zdjęciu jest Johann. Kto się walnął? No chyba, że to takie kontekstowe przejęzyczenie ze względu na ciągotki profesora.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-04-06 22:20

Proponuję patrona tramwaju.

Proponuję kolejnego patrona gdańskiego tramwaju Franciszek Belling działacz Polonia gdańskiej.

Mikael Angelo
7 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

Proponuję kolejnego patrona gdańskiego tramwaju Franciszek Belling działacz Polonia gdańskiej.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-04-13 10:43

Na wykopie piszą o nazistowskim patronie gdańskich tramwajów tzn niemiecko nazistowskich (1)

7 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-05-26 07:36
  
  i tak zaraz Cię pewnie zmoderują
  
  tak jak większość komentarzy w tym wątku. Ale dzieki za info.
  
  6 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  tak jak większość komentarzy w tym wątku. Ale dzieki za info.
  Regulamin dodawania opinii