Patroni tramwajów: Adolf Butenandt

Marcin Stąporek

15 marca 2017 (artykuł sprzed 7 lat)

Opinie (72)

Najnowszy artykuł na ten temat Roman Korynt kolejnym patronem gdańskiego tramwaju?

Adolf Butenandt przy pracy. Zdjęcie pochodzi z archiwum Towarzystwa im. Maxa Plancka.

W jedenastym odcinku naszego cyklu "Patroni gdańskich tramwajów" przedstawiamy sylwetkę Adolfa Butenandta. Tydzień temu zaprezentowaliśmy postać gwiazdy rocka - Krzysztofa Klenczona, a za tydzień opiszemy renesansowego humanistę Jana Dantyszka.

Aktualizacja: Pięć miesięcy po publikacji tego artykułu, Adolf Butenandt przestał być patronem gdańskiego tramwaju. Ujawniona przez nas nazistowska przeszłość tego naukowca sprawiła, że władze Gdańska usunęły go z tego grona.

W 1933 r. niemiecki biochemik, absolwent uniwersytetu w Getyndze - Adolf Butenandt, otrzymał propozycję objęcia katedry chemii organicznej na gdańskiej politechnice (Technische Hochschule Danzig). Trzydziestoletni wówczas naukowiec uzyskał równocześnie tytuł profesorski (w Getyndze był w latach 1927-31 asystentem, a następnie, po habilitacji, tzw. Privatdozentem).

Obejmując profesurę w Gdańsku, miał już na koncie odkrycie żeńskiego hormonu płciowego estronu (1929) i jego męskiego odpowiednika - androsteronu. W Gdańsku kontynuował swoje badania, wyodrębniając kolejne hormony płciowe: progesteron (1934) i testosteron (1935). Ten ostatni został w tym samym czasie niezależnie odkryty i przebadany przez chorwackiego naukowca pracującego w szwajcarskim Zurychu, Leopolda Ružičkę.

Adolf Butenandt na Nobla zapracował w Gdańsku

Te niezwykle ważne odkrycia zostały docenione przez komitet noblowski, który w 1939 r. ogłosił, że nagroda Nobla w dziedzinie chemii zostaje podzielona po połowie między Leopolda Ružičkę (nagrodzonego za badania polimetylenów i wyższych terpenów) i właśnie Butenandta, za badania hormonów płciowych. Tym samym Adolf Butenandt, który co prawda już w 1936 r. opuścił gdańską katedrę, by objąć kierownictwo Instytutu Biochemii w Berlinie (wcześniej, w 1935 r., odrzucił propozycję objęcia katedry na Uniwersytecie Harvarda), stał się jedynym w historii Gdańska naukowcem, którego wyróżniono Nagrodą Nobla za odkrycia dokonane w tym mieście.

Satysfakcję z tego wyróżnienia zepsuł jednak Butenandtowi kaprys wodza Rzeszy. Adolf Hitler, którego rozwścieczyło przyznanie w 1936 r. pokojowej nagrody pacyfiście Carlowi von Ossietzky'emu, zabronił Niemcom przyjmowania Nagrody Nobla. Chemik Richard Kuhn w 1938 r., a w 1939 r. Gerhard Domagk (nagrodzony w dziedzinie medycyny) i Adolf Butenandt podporządkowali się nakazowi Führera i odmówili przyjęcia nagród. Ominął ich więc zaszczyt udziału w dorocznej akademii w Sztokholmie; dopiero w 1949 r. wręczono Butenandtowi dyplom i medal (ale już bez nagrody pieniężnej) w konsulacie Szwecji we Frankfurcie n. Menem.

Adolf Butenandt jest patronem tramwaju PESA 1031.

Po II wojnie światowej kolejnymi ważnymi dokonaniami Butenandta było odkrycie ekdyzonu - hormonu wydzielanego przez owady i warunkującego np. przemianę larwy w motyla - oraz pierwszego feromonu (nazwanego bombykolem), używanego przez owady do wabienia płci przeciwnej. W 1994 r., na kilka miesięcy przed śmiercią, otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Gdańskiej, uczelni, w której prowadził swoje tak znaczące badania.

Adolf Butenandt - brunatny profesor

Trzeba podkreślić, że o ile odkrycia w dziedzinie biochemii gwarantują Butenandtowi miejsce w historii nauki, to jego postawa w okresie III Rzeszy pozostaje kontrowersyjna. W listopadzie 1933 r., jako świeżo upieczony profesor gdańskiej uczelni, podpisał deklarację wierności niemieckich profesorów Adolfowi Hitlerowi (Bekenntnis der deutschen Professoren zu Adolf Hitler). Jeszcze przed przeniesieniem do Berlina wstąpił do NSDAP. W czasie II wojny światowej prowadził szereg badań mających znaczenie dla wojennej machiny hitlerowskich Niemiec.

Już po jego śmierci (zmarł w Monachium 18 stycznia 1995 r.) oskarżano go o udział w zbrodniczych eksperymentach, takich jak testowanie działania grzybów pleśniowych na ludzkie wątroby, a nawet o współpracę ze znanym zbrodniarzem, Josephem Mengele, który w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau miał prowadzić "kuracje hormonalne" na kobietach i potwierdzić ich rakotwórcze działanie.

Choć żaden z zarzutów formułowanych przeciw Butenandtowi nie został potwierdzony, trzeba jednak stwierdzić, że on sam, kierując do 1960 r. Instytutem Biochemii w Berlinie, a następnie do 1972 r. pełniąc funkcję prezydenta w Towarzystwie im. Maxa Plancka, miał możliwość zniszczyć wiele tomów dokumentacji naukowej, która świadczyłaby przeciwko niemu.

O autorze

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Miejsca

Gdańskie Autobusy i Tramwaje Sp. z o.o. Gdańsk, Jaśkowa Dolina 2
Politechnika Gdańska Gdańsk, Gabriela Narutowicza 11/12

Opinie (72) 6 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 13:19

Co za głupota.

7 lat
- 16 1
Twoja opinia

Zmień treść

Co za głupota.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 13:35

Kto wymyśla takich bohaterów? Koniecznie chce się przypodobać wybierając na patronów Niemców chce podkreślić niemieckosc tego miasta. No ale jest bardzo trendy i się Europie spodoba.

Anamiera
7 lat
- 23 3
Twoja opinia

Zmień treść

Kto wymyśla takich bohaterów? Koniecznie chce się przypodobać wybierając na patronów Niemców chce podkreślić niemieckosc tego miasta. No ale jest bardzo trendy i się Europie spodoba.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 14:17

POpaprane miasto (1)

To by się zgadzało... Miasto przepełnione poniemiecką hołotą i POpapranymi władzami. Jeszcze trochę i otwórzcie Muzeum Malarstwa im. A. Hitlera, a tutejsze biedronki ponazywajcie Marienkäfer. Kretyni.

braksłów
7 lat
- 19 10
Twoja opinia

Zmień treść

To by się zgadzało... Miasto przepełnione poniemiecką hołotą i POpapranymi władzami. Jeszcze trochę i otwórzcie Muzeum Malarstwa im. A. Hitlera, a tutejsze biedronki ponazywajcie Marienkäfer. Kretyni.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-15 17:34
  
  Dobra rada
  
  Siedź tam skąd piszesz te teksty abderyty, czyli w byłym pegeerze i kasuj od plaszczaka za wpis, A od naszego Gdańska won z łapami cuchnącymi moczem psychoprezia z pisuaru.
  
  7 lat
  - 2 6
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Siedź tam skąd piszesz te teksty abderyty, czyli w byłym pegeerze i kasuj od plaszczaka za wpis, A od naszego Gdańska won z łapami cuchnącymi moczem psychoprezia z pisuaru.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 14:34

Świat się.. przewraca (1)

makabra z tym patronem. Kubuś Puchatek mógłby nazywać się.

7 lat
- 14 2
Twoja opinia

Zmień treść

makabra z tym patronem. Kubuś Puchatek mógłby nazywać się.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-15 17:34
  
  Kubuś Puchatek mógłby nazywać się.
  
  Albo kaczy nielot.
  
  7 lat
  - 1 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Albo kaczy nielot.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 15:38

a kiedy patronem Henia Krzywonos (1)

yes
7 lat
- 13 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-05-26 07:37
  
  zły omen
  
  tramwaj Krzywonos zbyt często by się zatrzymywał między przystankami
  
  6 lat
  - 4 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  tramwaj Krzywonos zbyt często by się zatrzymywał między przystankami
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 15:58

wstyd i żenada

Dziękuję za takiego patrona. Myślę, że "komuś" się w głowie poprzewracało i zapomniał, że Gdańsk ponownie jest polskim miastem!!! Kto wybiera tych patronów? Jakaś ukryta opcja niemiecka?

Tome Lee
7 lat
- 18 4
Twoja opinia

Zmień treść

Dziękuję za takiego patrona. Myślę, że "komuś" się w głowie poprzewracało i zapomniał, że Gdańsk ponownie jest polskim miastem!!! Kto wybiera tych patronów? Jakaś ukryta opcja niemiecka?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 19:54

trzeba pisać protesty do ZKM, podaję adres: (1)

gait@gait.pl

7 lat
- 11 0
Twoja opinia

Zmień treść

gait@gait.pl
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-16 13:26
  
  Dokładnie. Słać protesty, może się opamiętają. A jak nie, to zawiadomić TV.
  
  Tome Lee
  7 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Dokładnie. Słać protesty, może się opamiętają. A jak nie, to zawiadomić TV.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 21:42

wychwalanie członka NSDAP i pomocnika mengele

czy to aby nie jest propagowanie faszyzmu?

sprawa dla prokuratora
7 lat
- 14 0
Twoja opinia

Zmień treść

czy to aby nie jest propagowanie faszyzmu?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 21:43

Oj ma ten Gdansk noblistów...

Jeden donosiciel,drugi esesman. A teraz jeszcze brunatny profesor...

wolski
7 lat
- 16 0
Twoja opinia

Zmień treść

Jeden donosiciel,drugi esesman. A teraz jeszcze brunatny profesor...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-15 22:26

o tym zbrodniarzu kilka razy wspomina

Ernest Klee w książce pt. "Auschwitz - medycyna III Rzeszy i jej ofiary".
Książka wydana w Niemczech w r. 1997, w Polsce w 2012 r.
Butenandt z racji zajmowanych kierowniczych stanowisk współpracował z największymi zbrodniarzami hitlerowskich Niemiec. Wykorzystywał materiały (ludzkie) przez nich dostarczane, przeprowadzał doświadczenia i kierował innymi "lekarzami" którzy mu podlegali, a którzy wykorzystywali ofiary eksperymentów obozów III Rzeszy.

apel o opamiętanie
7 lat
- 19 0
Twoja opinia

Zmień treść

Ernest Klee w książce pt. "Auschwitz - medycyna III Rzeszy i jej ofiary". Książka wydana w Niemczech w r. 1997, w Polsce w 2012 r. Butenandt z racji zajmowanych kierowniczych stanowisk współpracował z największymi zbrodniarzami hitlerowskich Niemiec. Wykorzystywał materiały (ludzkie) przez nich dostarczane, przeprowadzał doświadczenia i kierował innymi "lekarzami" którzy mu podlegali, a którzy wykorzystywali ofiary eksperymentów obozów III Rzeszy.
Regulamin dodawania opinii