• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Odkryto zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku

Katarzyna Moritz
11 stycznia 2019 (artykuł sprzed 5 lat) 

Pozostałości zbiornika - stan z 11 stycznia 2019 r.


Na terenie budowy nowego osiedla odkryto dawny zbiornik prawdopodobnie pierwszej gazowni w Gdańsku, którą uruchomiono w 1853 roku przy ul. Toruńskiej zobacz na mapie Gdańska. Dzięki temu na Starym Przedmieściu i Głównym Mieście mogło pojawić się kilkaset latarń ulicznych zasilanych gazem. Nowy właściciel tego miejsca - deweloper Marvipol dokonuje rozbiórki budowli.



Aktualizacja 16 stycznia: Od firmy Marvipol Development, właściciela działki, otrzymaliśmy odpowiedź odnośnie prac i losów odkrytego zbiornika. W całości zamieszczamy w ramce poniżej.


Interesujesz się zabytkami przemysłowymi?

Przy ul. Toruńskiej w Gdańsku, na terenie budowy nowego osiedla Dwie Motławy, które stawia warszawski deweloper Marvipol, odkryto pozostałości po dawnym zbiorniku gazowym. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że jest to najprawdopodobniej zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, którą uruchomiono dokładnie 21 grudnia 1853 roku.

Czekamy na potwierdzenie tych informacji przez dewelopera, który zlecił tam przeprowadzenie badań archeologicznych.

Niemniej pozostałości odkrytego zbiornika widać na dawnych historycznych mapach zarówno z 1910 r. (znajdującej się w zbiorach PAN BG) oraz z 1933 roku, mapa z British Library, London, których fragmenty zamieszczamy poniżej.

Niewielki dawny zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, stan sprzed kilku dni. Niewielki dawny zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, stan sprzed kilku dni.
Współcześni mieszkańcy Gdańska zapewne nie wyobrażają sobie spacerowania wieczorem po mieście, w którym oświetlenie jest bardzo słabe lub zupełnie go brakuje. A tak właśnie było zanim powstała pierwsza gazownia w Gdańsku. Dzięki niej zastąpiono lampy oliwne, które całkowicie wygaszano po godz. 23, na gazowe. To była spora rewolucja w oświetleniu miasta, a wzorowaliśmy się na Berlinie (gdzie system wprowadzono w 1826) i Londynie.

W celu polepszenia sytuacji już 8 maja 1844 roku zgłoszono projekt oświetlenia ulic lampami gazowymi, a tym samym budowy gazowni przy Toruńskiej. Po jej uruchomieniu 21 grudnia 1853 roku na Starym Przedmieściu i Głównym Mieście (po obecną ul. Szeroką) początkowo uruchomiono 312 latarń publicznych i 508 prywatnych na 68 posesjach.

Rosnące zapotrzebowanie na oświetlenie, a z czasem i na inne cele (kuchenki gazowe), wymusiło rozbudowę gazowni przy Toruńskiej.

Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z 1910 r. znajdującej się w zbiorach PAN BG. Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z 1910 r. znajdującej się w zbiorach PAN BG.
Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z  1933 r. z z British Library, London. Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z  1933 r. z z British Library, London.
Pierwsza gazownia składała się z ceglanego budynku z 12 piecami, budynków o konstrukcji szkieletowej mieszczących chłodnice, urządzenia odsiarczania, maszyn i kotłów, warsztatów, szop węglowych, budynku administracyjno-mieszkalnego dla kierownictwa (przy Thornscherweg, pośrodku działki). Po jego północno-zachodniej stronie stanął zbiornik gazu o pojemności 1200 m sześc.

W 1854 roku przekazano do eksploatacji nowe piece i dodatkowy zbiornik gazu o pojemności 1200 m sześc., w 1864 roku trzeci zbiornik, o pojemności 2900 m sześc.

Jak podaje Gedanopedia, w roku 1861 roku w gazowni zatrudniano 26 pracowników. W 1858 gaz docierał do 757 latarń ulicznych i 5439 lamp w mieszkaniach, instytucjach i sklepach. Pod koniec lat 60. XIX wieku liczba odbiorców wzrosła do 11,8 tys., roczna produkcja w roku 1870 osiągnęła 2 mln m sześc., a dwa lata później - 2,4 mln.

Teren gazowni przy Toruńskiej na przedwojennym zdjęciu lotniczym. Nie widać na nim odkrytego właśnie zbiornika, tylko te znacznie większe. Teren gazowni przy Toruńskiej na przedwojennym zdjęciu lotniczym. Nie widać na nim odkrytego właśnie zbiornika, tylko te znacznie większe.
Po kolejnych rozbudowach w 1902 roku produkcja gazu osiągnęła 5,5 mln m sześc. a zasięg sieci gazowej obejmował obszar zamieszkany przez 100 tys. osób. Przy Toruńskiej już nie było możliwości dalszej rozbudowy, podjęto więc decyzję o budowie nowej gazowni w rejonie ujścia Motławy do Wisły, w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej, na 6 ha łąk zwanych Kielmeisterwiese, które dały nazwę ulicy okalającej nową gazownię od południowego wschodu: Kielmeisterweg (ul. Stępkarska zobacz na mapie Gdańska, koło Wałowej).

Uruchomiono ją 14 listopada 1904, z produkcją 25 tys. m sześc. na dobę, z docelową możliwością 40 tys. m sześć. Do roku 1910 nowa gazownia wspomagała tę pierwszą, którą ostatecznie wyłączono w 1913 roku. Zachowano jednak zbiorniki gazowni, które stanowiły podstację nowej gazowni i  magazyny gazu produkowanego w nocy na godziny szczytowego poboru.

Wracając do oświetlenie gazowego, warto dodać, że funkcjonowało ono w Gdańsku na niektórych ulicach do 1970 roku.

Oświadczenie w sprawie prac realizowanych w ramach inwestycji Dwie Motławy przy ulicy Toruńskiej w Gdańsku przysłane 16 stycznia 2016 r.

Marvipol Development pragnie poinformować o statusie prac prowadzonych w ramach realizacji projektu Dwie Motławy w Gdańsku przy ulicy Toruńskiej.

Wszystkie prace na działce odbywają się pod nadzorem i za imiennym zezwoleniem Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku.

W dniu 12 grudnia 2018 roku dokonano odbioru badań prowadzonych na terenie inwestycji. Zgodnie z otrzymanym protokołem Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków stwierdził, że badania oraz dokumentację odebrano bez uwag i uznał je za zakończone. Jednocześnie Konserwator zezwolił na rozbiórkę odkrytych elementów murowanych i pali drewnianych. Wszystkie elementy zostały utrwalone w dokumentacji konserwatorskiej.

Marvipol Development chciałby podkreślić, że wszelkie prace oraz związane z nimi procedury zostały zaakceptowane, a następnie zaplanowane i wpisane w harmonogram realizacji inwestycji.

Mariusz Skowronek, biuro prasowe Marvipol Development

Inwestycje

Opinie (298) 10 zablokowanych

  • Nawet na mapie która jest ns trojmiasto.pl widać te zbiorniki :) (1)

    https://m.trojmiasto.pl/mapa/#/map/-25.27,231.04,4,h

    • 5 0

    • mamy lepsze mapy, calej starej gazowni

      • 4 0

  • (1)

    Nie dbamy, nie szanujemy własnej historii. W obecnych czasach liczy się tylko kasa. Notabene były budynek administracyjny, po wojnie przychodnia, obecnie budynek mieszkalny nie jest zabytkiem ????!!!!

    • 5 5

    • z tą "naszą" historią, to chyba lekka przesada

      • 3 1

  • Zabytki

    Już dziś burzą...

    • 4 3

  • Przecież oni to już zakopali

    • 2 0

  • tereny pierwszej gazowni...

    .... to tylko celowa zmyłka dewelopera. Terenami jakimi interesują się deweloperzy naprawdę są okolice ulic : Stępkarskiej, Wiosny Ludów, Wałowej , Podstocznej . Tutaj są tereny gazowni istniejącej bardzo długo i trochę terenów dawnej stoczni gdańskiej. Oraz po przeciwnej stronie Wałowej
    gdzie ulica Więcierze w kierunku muzeum II wojny światowej. Są też pomysły by zlikwidować szkołe na Karpiej i tu postawić jakieś niby budynki , podobnie w rejonie ulic Sierocej, Krosienki, Krosnej, Obr. Poczty Polskiej. No i zakałą jest budynek dawnej Poczty Polskiej co z tego , że to budynek historyczny , ważny dla mieszkańców Gdańska i Polaków.

    • 4 4

  • XIX wiek w Gdańsku (1)

    To musiały być malownicze czasy, rewolucja przemysłowa, syf kiła i mogiła plus setki bogatych przedsiębiorców.
    Jaka szkoda że tego nigdy nie zobaczymy. Wehikuł czasu

    • 4 1

    • w zasadzie opis pasuje do współczesności

      • 1 0

  • (2)

    to na klimatycznym ,moim dolnym mieście...pamiętam z dzieciństwa klimat latarni gazowych .. o odpowiedniej godzinie jeździł pan rowerem i długim kijem ,którym pociągał za dzyndzelek latarni gazowych..a one dawało światło...ach...jakaz to frajda dla nas dzieciaków była...może dolne miasto wróciłoby do latarni gazowych? ..

    • 5 2

    • Latarnia gazowa...

      ..nie tylko na Dolnym Mieście lecz np. na skrzyżowaniu ulic Osiek i Stajenna do lat 70 stała czynna latarnia gazowa lecz później ja zdemontowano. Szkoda.

      • 1 0

    • ja rownież pamiętam klimat naszej dzielnicy-dolne miasto -lat 60 tych...pana na rowerze rownież...jak czekały dzieciaki na niego..zapalał lampy -robiło się jaśniej i mama nie wołała do domu,do domu...ech....piękne czasy

      • 0 0

  • Można przerobić na pomnik

    Pomnik wisgomo kogo

    • 6 1

  • Definicja

    Zabytek - każdy obiekt o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej.

    Z pewnością pozostałości gazowni nie można docenić pod względem artystycznym ani naukowym. Jednak wartość historyczną mają na pewno. Czy z tego powodu należało zostawić te fundamenty? Przy budowie Forum Raduni wyburzono o wiele cenniejesze obiekty. Mimo to nawet tam chociaż fragment wkomponowano w nowoczesną zabudowę. Również przy okazji budowy parkingu i odkryciu kazamat bastionu Wiebego zdecydowano się na zmianę projektu, tak, aby zachować odkryte budowle. W tym wypadku również warto byłoby wprowadzić takie poprawki do projektu, które pozwoliły by zachować pdkryte fundamenty i tym samym zachować pamięć o historii tego miejsca.
    Sam też nie wiedziałem, że w przeszłości w tym miejscu istniał opisywany budynek. Jednak gdyby fundamenty zostały wyeksponowane w jakiś ciekawy sposób, to z pewnością widząc je zacząłbym z ciekawości zgłębiać historię tego miejsca.

    • 2 1

  • czyli wszystko zgodnie z prawem

    po dodaniu oświadczenia Marvipol wynika że na wszystko było pozwolenia konserwatora

    • 0 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Majówka z Twierdzą Wisłoujście

35 zł
w plenerze, wykład / prezentacja, warsztaty, pokaz

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Pierwszą szkołą wyższą, uruchomioną w Gdańsku po zakończeniu II wojny światowej była:

 

Najczęściej czytane