• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Odkryto zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku

Katarzyna Moritz
11 stycznia 2019 (artykuł sprzed 5 lat) 

Pozostałości zbiornika - stan z 11 stycznia 2019 r.


Na terenie budowy nowego osiedla odkryto dawny zbiornik prawdopodobnie pierwszej gazowni w Gdańsku, którą uruchomiono w 1853 roku przy ul. Toruńskiej zobacz na mapie Gdańska. Dzięki temu na Starym Przedmieściu i Głównym Mieście mogło pojawić się kilkaset latarń ulicznych zasilanych gazem. Nowy właściciel tego miejsca - deweloper Marvipol dokonuje rozbiórki budowli.



Aktualizacja 16 stycznia: Od firmy Marvipol Development, właściciela działki, otrzymaliśmy odpowiedź odnośnie prac i losów odkrytego zbiornika. W całości zamieszczamy w ramce poniżej.


Interesujesz się zabytkami przemysłowymi?

Przy ul. Toruńskiej w Gdańsku, na terenie budowy nowego osiedla Dwie Motławy, które stawia warszawski deweloper Marvipol, odkryto pozostałości po dawnym zbiorniku gazowym. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że jest to najprawdopodobniej zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, którą uruchomiono dokładnie 21 grudnia 1853 roku.

Czekamy na potwierdzenie tych informacji przez dewelopera, który zlecił tam przeprowadzenie badań archeologicznych.

Niemniej pozostałości odkrytego zbiornika widać na dawnych historycznych mapach zarówno z 1910 r. (znajdującej się w zbiorach PAN BG) oraz z 1933 roku, mapa z British Library, London, których fragmenty zamieszczamy poniżej.

Niewielki dawny zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, stan sprzed kilku dni. Niewielki dawny zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, stan sprzed kilku dni.
Współcześni mieszkańcy Gdańska zapewne nie wyobrażają sobie spacerowania wieczorem po mieście, w którym oświetlenie jest bardzo słabe lub zupełnie go brakuje. A tak właśnie było zanim powstała pierwsza gazownia w Gdańsku. Dzięki niej zastąpiono lampy oliwne, które całkowicie wygaszano po godz. 23, na gazowe. To była spora rewolucja w oświetleniu miasta, a wzorowaliśmy się na Berlinie (gdzie system wprowadzono w 1826) i Londynie.

W celu polepszenia sytuacji już 8 maja 1844 roku zgłoszono projekt oświetlenia ulic lampami gazowymi, a tym samym budowy gazowni przy Toruńskiej. Po jej uruchomieniu 21 grudnia 1853 roku na Starym Przedmieściu i Głównym Mieście (po obecną ul. Szeroką) początkowo uruchomiono 312 latarń publicznych i 508 prywatnych na 68 posesjach.

Rosnące zapotrzebowanie na oświetlenie, a z czasem i na inne cele (kuchenki gazowe), wymusiło rozbudowę gazowni przy Toruńskiej.

Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z 1910 r. znajdującej się w zbiorach PAN BG. Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z 1910 r. znajdującej się w zbiorach PAN BG.
Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z  1933 r. z z British Library, London. Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z  1933 r. z z British Library, London.
Pierwsza gazownia składała się z ceglanego budynku z 12 piecami, budynków o konstrukcji szkieletowej mieszczących chłodnice, urządzenia odsiarczania, maszyn i kotłów, warsztatów, szop węglowych, budynku administracyjno-mieszkalnego dla kierownictwa (przy Thornscherweg, pośrodku działki). Po jego północno-zachodniej stronie stanął zbiornik gazu o pojemności 1200 m sześc.

W 1854 roku przekazano do eksploatacji nowe piece i dodatkowy zbiornik gazu o pojemności 1200 m sześc., w 1864 roku trzeci zbiornik, o pojemności 2900 m sześc.

Jak podaje Gedanopedia, w roku 1861 roku w gazowni zatrudniano 26 pracowników. W 1858 gaz docierał do 757 latarń ulicznych i 5439 lamp w mieszkaniach, instytucjach i sklepach. Pod koniec lat 60. XIX wieku liczba odbiorców wzrosła do 11,8 tys., roczna produkcja w roku 1870 osiągnęła 2 mln m sześc., a dwa lata później - 2,4 mln.

Teren gazowni przy Toruńskiej na przedwojennym zdjęciu lotniczym. Nie widać na nim odkrytego właśnie zbiornika, tylko te znacznie większe. Teren gazowni przy Toruńskiej na przedwojennym zdjęciu lotniczym. Nie widać na nim odkrytego właśnie zbiornika, tylko te znacznie większe.
Po kolejnych rozbudowach w 1902 roku produkcja gazu osiągnęła 5,5 mln m sześc. a zasięg sieci gazowej obejmował obszar zamieszkany przez 100 tys. osób. Przy Toruńskiej już nie było możliwości dalszej rozbudowy, podjęto więc decyzję o budowie nowej gazowni w rejonie ujścia Motławy do Wisły, w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej, na 6 ha łąk zwanych Kielmeisterwiese, które dały nazwę ulicy okalającej nową gazownię od południowego wschodu: Kielmeisterweg (ul. Stępkarska zobacz na mapie Gdańska, koło Wałowej).

Uruchomiono ją 14 listopada 1904, z produkcją 25 tys. m sześc. na dobę, z docelową możliwością 40 tys. m sześć. Do roku 1910 nowa gazownia wspomagała tę pierwszą, którą ostatecznie wyłączono w 1913 roku. Zachowano jednak zbiorniki gazowni, które stanowiły podstację nowej gazowni i  magazyny gazu produkowanego w nocy na godziny szczytowego poboru.

Wracając do oświetlenie gazowego, warto dodać, że funkcjonowało ono w Gdańsku na niektórych ulicach do 1970 roku.

Oświadczenie w sprawie prac realizowanych w ramach inwestycji Dwie Motławy przy ulicy Toruńskiej w Gdańsku przysłane 16 stycznia 2016 r.

Marvipol Development pragnie poinformować o statusie prac prowadzonych w ramach realizacji projektu Dwie Motławy w Gdańsku przy ulicy Toruńskiej.

Wszystkie prace na działce odbywają się pod nadzorem i za imiennym zezwoleniem Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku.

W dniu 12 grudnia 2018 roku dokonano odbioru badań prowadzonych na terenie inwestycji. Zgodnie z otrzymanym protokołem Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków stwierdził, że badania oraz dokumentację odebrano bez uwag i uznał je za zakończone. Jednocześnie Konserwator zezwolił na rozbiórkę odkrytych elementów murowanych i pali drewnianych. Wszystkie elementy zostały utrwalone w dokumentacji konserwatorskiej.

Marvipol Development chciałby podkreślić, że wszelkie prace oraz związane z nimi procedury zostały zaakceptowane, a następnie zaplanowane i wpisane w harmonogram realizacji inwestycji.

Mariusz Skowronek, biuro prasowe Marvipol Development

Inwestycje

Opinie (298) 10 zablokowanych

  • (2)

    to na klimatycznym ,moim dolnym mieście...pamiętam z dzieciństwa klimat latarni gazowych .. o odpowiedniej godzinie jeździł pan rowerem i długim kijem ,którym pociągał za dzyndzelek latarni gazowych..a one dawało światło...ach...jakaz to frajda dla nas dzieciaków była...może dolne miasto wróciłoby do latarni gazowych? ..

    • 5 2

    • ja rownież pamiętam klimat naszej dzielnicy-dolne miasto -lat 60 tych...pana na rowerze rownież...jak czekały dzieciaki na niego..zapalał lampy -robiło się jaśniej i mama nie wołała do domu,do domu...ech....piękne czasy

      • 0 0

    • Latarnia gazowa...

      ..nie tylko na Dolnym Mieście lecz np. na skrzyżowaniu ulic Osiek i Stajenna do lat 70 stała czynna latarnia gazowa lecz później ja zdemontowano. Szkoda.

      • 1 0

  • pamiętam doskonale tę gazownię oraz latarnie gazowe u nas na dolnym mieście...wielka szkoda,ze rozebrali tę gazownię..byłaby dużą atrakcją a i lekcją historii...dlaczego tak łatwo niszczy się ładne...bo co? stare? stare jest piękne-wymaga tylko renowacji...

    • 0 0

  • Produkowano Gaz??? (6)

    ale z czego prosze dodać... czy był to może gaz drzewny (Holzgas)??? jak nie to jaki?

    • 3 9

    • nieuk

      • 0 0

    • Z czego produkowano gaz miejski?

      Odp.Z węgla!

      • 0 0

    • z odbytu

      • 2 2

    • Gdzie tam produkowano, to był ino cud.

      Gaz koksowniczy zwany inaczej miejskim wytwarzany był z węgla.

      • 10 0

    • Odpowiedziałem w wątku "Czy gaz był Rosji"

      • 5 0

    • Taki nijaki.

      • 2 1

  • I co teraz? (45)

    Tak to jest jak deweloperzy są w Gdańsku poza prawem. Czy wcześniej nie było nawet szcz*tkowej dokumetacji, aby uważać w tym miejscu? Kolejny kawelek historii zostanie zniszczony?

    • 201 63

    • (19)

      "Lubię budyń". Wskaż proszę, jaka jest wartość historyczna resztek zbiornika na gaz z XIX wieku? Rozebranego jeszcze przez II wojną światową?
      I niby co tu jest poza prawem?

      • 34 11

      • (18)

        to jest wlasnie poszanowanie historii miasta w budyniogrodzie. jest sobie stare miasto (choc to tylko swieza rekonstrukcja) a reszte mozna burzyc, bo przeciez to tylko XIX-XX wiek. Nie liczy sie, czy dany obiekt mial znaczenie dla miasta np. budynki postoczniowe, czy wlasnie ten zbiornik. Zburzyc i wybudowac betonowe swinstwo. Wstyd

        • 19 20

        • To są fundamenty, zbiornik został wyburzony przed IIWŚ (15)

          • 15 3

          • no i? (14)

            jesli zburzonych rzeczy, ktore sa czescia historii miasta, nie trzeba szanowac, to ciesze sie, ze odbudowa Polski po wojnie nie odbywa sie teraz :).

            • 10 16

            • (12)

              Serio nie odróżniasz odbudowy zabytku klasy 0 jakim było Główne miasto od fundamentów zbiornika gazowego które są bezwartościowe zarówno pod katem architektonicznym jak i technicznym?

              To ze coś jest stare nie oznacza ze odrazu jest wartościowe i trzeba to chronić.

              • 17 6

              • zobasz sobie np. w Wiedniu,

                co można zrobić z takimi budynkami po gazowni. a sposobów na wyeksponowanie fragmentu murowanych fundamentów i uszanowanie w ten sposób historii, jest mnóstwo, trzeba tylko chcieć.

                • 0 0

              • no dobrze to ci wytlumacze jak przyslowiowy soltysna rowie (5)

                wiekszosc z tych zabytkow klasy 0 bylo kiedys przestarzala buda, ktora ktos madry mogl zburzyc. I nie chodzi mi tylko o ten zbiornik, w Gdansku byly inne wartosciowe budynki, ktore nie przetrwaly. Zrozumial?

                • 5 18

              • (2)

                oczywiście, np. wały obronne i kurne chaty - ci paskudni niemcy stwierdzili w pewnym momencie że trzeba je rozebrać i zastąpić je kamienicami

                • 9 2

              • I bardzo dobrze, inaczej mielibyśmy fosę przed budynkiem LOT-u i Wielką Synagogę górującą nad śródmieściem...

                • 1 1

              • waly to nic ale zburzyli tez bastiony, absolutnie niepowtarzalne

                • 5 0

              • Pasaj dalej krowy, bo na zabytkach się nie znasz

                • 2 0

              • Ale zachowywano tylko te budynki, które miały wartość artystyczną, była niepowtarzalna, i byłą nadal zdatna do użytku, a nie każdą budę.

                • 7 3

              • dodam jeszcze, ze (4)

                chodzac po muzeach, czy po miescie ogladam przedmioty i budynki i jestem wdzieczna, ze ktos ich nie zniszczyl, bo w ktoryms momencie byly niepotrzebnymi smieciami i ruderami a jednak przetrwaly i sa dla nas obecnie swiadectwem tamtych czasow i sie nimi zachwycam. Zrozum, ze oprocz zrobienia z tego muzeum, czy wyburzenia sa jeszcze inne opcje... i niszczac wszystko co nie jest zabytkiem klasy 0 zabijamy wlasna historie i nie pozostawimy potomnym po sobie nic.

                • 9 11

              • (1)

                podaj przykłady zabytków które kiedyś były śmieciami a dziś się nimi zachwycamy, bo póki co jęczysz jak admini GSP

                • 9 0

              • Mało to glinianych dzbanków sklejonych z wielu kawałków stoi w naszych muzeach ? Kiedyś jako uszkodzone i niepotrzebne zostały wrzucone do latryny...

                • 1 0

              • Tak, tak, tak! (1)

                • 1 1

              • ... to odpowiedź do komentarza "e".

                • 1 1

            • wiekszym problemem jest unicestwianie wartosciowych obiektow wybudowanych po wojnie

              • 6 3

        • Nie przesadzajmy (1)

          Gdyby tak na całym świecie traktować coś co ma ledwie 120 lat jako zabytek nie do ruszenia to niemożliwy byłby rozwój. Niedługo pewnie falowce będą jak zabytek więc trzeba by zburzyć za wczasu.

          • 10 4

          • jaki rozwoj. Europa sie zwija i idzie na zniszczenie

            • 0 4

    • na ch*j komu historia ?

      • 2 3

    • Czy słowo "szczątkowa" to wg tego portalu jest obelga? (6)

      • 4 3

      • (5)

        Pewnie napisał bez ogonka "szcz*tkowa" a nie "szczątkowa" i mu "szcz*" wycenzurowało. Ot braki w bocie moderującym.

        • 8 1

        • (4)

          Wystarczy poprawnie pisać

          • 3 1

          • szcz*tkowa (1)

            • 2 0

            • 80 lat temu za "szcz" miałbyś trudności ....

              • 2 1

          • Szczotka szczotkowa szczątkowa (1)

            • 2 0

            • Napewno niemiecka bo ma motor na dizla

              • 0 2

    • Kawałek historii? (6)

      Ale napis "im. Lenina" nad bramą stoczni to nie historia i można zdjąć i zapomnieć?

      • 28 14

      • ten napis powstal na potrzeby filmu w rekwizytorni. mogl byc wystawiony w kinie netpun. (3)

        nie byl oryginalnym bo tamten historia zmiotła.

        • 9 6

        • Napis na bramie Auschwitz to też kopia o_O (1)

          • 8 1

          • i tez mial byc pomnikiem Wajdy?

            szkoda, ze o kino i jego historii tak nie zadbaliscie, hipokryci.

            • 5 1

        • nie historia zmiotla tylko wandale spod czerwonego znaku na s

          • 0 5

      • (1)

        I do niej zimnego Lecha.

        • 16 8

        • I raz frytki

          • 2 1

    • (3)

      To weź sobie ten kawałek historii i trzymaj u siebie przed domem. Super sprawa ceglany krąg, który był ponad sto lat temu zbiornikiem na gaz.

      • 12 4

      • I kasuj sąsiadów po 5 zł za zdjecie na tle zbiornika (2)

        • 3 1

        • Nieludzka cena (1)

          Lepiej wygląda cena 4,99 - to tak bardziej po Euro-Amerycku i będzie świadczyć o stabilności w businessie jak amerykańskie zamki o tradycji.

          • 1 3

          • 10000000 i karta na oglądanie - każdemu jedna czy chce, czy nie

            to bardziej po rosyjsku.

            Boże, skąd się wzięli teraz ludzie, którzy tak psioczą na zachód. Tak - ma wady.

            I gdzie wolałbyś żyć? Nie trzeba odrzucać wszystkiego, bo część jest zła. Można wziąć co najlepsze i ulepszyć to, co przeciętne czy złe.

            A 4.99 nie wynika z żadnego zapatrzenia w Amerykę czy Europę, a po prostu jest to trick marketingowy. Ktoś, kto chce kupić będzie mówił, że za 4 złote z groszami kupił.

            • 4 1

    • A teraz na poważnie:

      LED to tanie światło.

      • 3 2

    • (2)

      I obowiązkowo mocą ustawy powinien przyjeżdżać jasnowidz na każdą nową budowę, o!

      • 13 10

      • (1)

        Czyli ty? ;)

        • 3 0

        • Ja, za grubą kasę za konsultacje

          • 2 0

    • mieli odbudowac i latarnie na gaz przywrocic?

      • 8 1

    • Już to rozwalili

      • 8 5

  • czyli wszystko zgodnie z prawem

    po dodaniu oświadczenia Marvipol wynika że na wszystko było pozwolenia konserwatora

    • 0 0

  • Bezcenna dekoracja nowej inwestycji (23)

    • 133 16

    • Niebezpieczne związki chemiczne. (3)

      Tym , którzy kupili lub kupią tam mieszkania radzę dowiedzieć się czy deweloper ma wyniki badań skażenia gruntu. Tam w ziemi na wiele metrów w głąb może być cała tablica Mendelejewa.

      • 14 6

      • monotlenek diwodoru. Straszna trucizna

        • 1 0

      • spore pokłady idiotum, cymbałonidu lub ewentualnie trollenu (1)

        jeśli tam koksowano gaz to może być co najwyżej trochę związków węgla i siarki

        • 6 6

        • Chemik się znalazł.

          Piroliza węgla kamiennego (odgazowanie, sucha destylacja). Produkty: gaz koksowniczy, benzol, woda pogazowa, smoła pogazowa, olej lekki, średni ciężki, olej antracenowy - mało?

          • 5 3

    • Zmierzycie promieniowanie.Niemcy napewno już tam budowali reaktor fuzji. Koncie dalej może znajdziecie bramę do wszechświata.

      • 5 1

    • A ja jeszcze pamiętam jak jeden z tych zbiorników stał.

      • 0 0

    • I tak ją zasypią (9)

      • 7 8

      • A po co mieliby to zostawiać? (5)

        • 11 13

        • Bo tak? (4)

          • 1 8

          • Znowu z Puczem mi nie wyszło.... (1)

            • 3 3

            • powtarzasz się

              nie mówiąc o tym, że pucz jest nielegalny w Polsce. Jeśli masz dowody na pucz to zgłaszaj na policję. Jeśli nie masz - milcz.

              • 2 3

          • Może to gniazdo dzików?

            • 3 3

          • Super argument. Niech rozbiora, "bo tak"

            • 3 3

      • rozbiorą - obstawiam halę garażową (2)

        • 9 0

        • dwa dni temu zaczeli rozbierać (1)

          • 4 0

          • widać różnicę między foto w artykule a filmikiem, połowa już rozwalona

            janusz, weź to szybko porozgarynaj, bo mi się tu jeszcze jakieś konserwatory pozlatujo, a robota musi iść

            • 2 2

    • (3)

      a ten gaz to z czego produkowali?

      • 5 0

      • z wunglo

        • 1 2

      • Myślę że pierwszy gaz produkowano z węgla.

        • 4 1

      • Z koźlego pierza z solą

        • 1 0

    • Dwie Motławy

      Ciekawy projekt dobra architektura. Pyranie tylko czy mnie stać tam kupić chyba nie dam rady . Ale na prawdę doskonałe lokalizacja i projekt. Idealna skala budynku, żaden moch. Pozazdrościć przyszłym mieszkańcom

      • 0 4

    • To współczuję przyszłym mieszkańcom. Teraz po produkcji gazu jest tam skażony na wiele lat. Pewnie nawet teraz podczas odkopania tego zbiornika śmierdzi tam smołą i innymi tego typu "smrodami", a to przede wszystkim WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne). To jest trujące i bardzo niebezpieczne dla życia. Tego się nie da zneutralizować. Wiem co mówię. Szanowni Państwo, oprocz archeologów - zaproście sanepid, specjalistów od toksyn i środowiska. Ten teren nie nadaje się do zabudowania.

      • 9 10

    • mozna by zrobic tam piaskownice albo basen albo fotoplastikon

      • 1 0

  • Cywilizacja w Gdańsku to Niemcy,Holendrzy i inni (5)

    Żaden Polak tak nie ucywilizował Gdańska jak Niemcy Holendrzy i inne nacje gaz,wodociągi,fortyfikacji,elektryczność,browary,itd,itp.Wiem oni wszyscy byli Polakami tylko o tym nie wiedzieli nawet w IXX wieku kiedy narodowość stawała się istotną.

    • 13 3

    • To kto teraz rzadzi Gdanskiem? Ze miasto cofa sie do barbarzynskich zwyczajów? (2)

      kim jest jego prezydent i reszta swity?

      • 0 5

      • Barbarzyńcy siedzą na Nowogrodzkiej i grabią Polskę na potęgę, nawet dzikom nie popuszczą...

        Mają rozmach, skur...syny !

        • 1 0

      • sowietami?

        • 1 1

    • W Gdańsku mieszkali również Szkoci i Anglicy, m.in. prapradziadek J.R.R. Tolkiena Johann Benjamin Tolkien urodzony na Zaroślaku

      i ochrzczony w tamtejszym kościele Zbawiciela w czerwcu 1752 roku.

      • 4 0

    • "W opisach historii tego miasta używamy dzisiaj skwapliwie spolszczonych nazw kierując się historyczną już fobią do wszystkiego co germańskie. Używamy więc spolszczonych imion i nazwisk, nazw miast, dodając przymiotnika „polski”, „polskie” bez jakiejkolwiek wzmianki o germańskim rodowodzie, ich protestanckiej religii i kulturze. "

      • 7 1

  • XIX wiek w Gdańsku (1)

    To musiały być malownicze czasy, rewolucja przemysłowa, syf kiła i mogiła plus setki bogatych przedsiębiorców.
    Jaka szkoda że tego nigdy nie zobaczymy. Wehikuł czasu

    • 4 1

    • w zasadzie opis pasuje do współczesności

      • 1 0

  • Definicja

    Zabytek - każdy obiekt o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej.

    Z pewnością pozostałości gazowni nie można docenić pod względem artystycznym ani naukowym. Jednak wartość historyczną mają na pewno. Czy z tego powodu należało zostawić te fundamenty? Przy budowie Forum Raduni wyburzono o wiele cenniejesze obiekty. Mimo to nawet tam chociaż fragment wkomponowano w nowoczesną zabudowę. Również przy okazji budowy parkingu i odkryciu kazamat bastionu Wiebego zdecydowano się na zmianę projektu, tak, aby zachować odkryte budowle. W tym wypadku również warto byłoby wprowadzić takie poprawki do projektu, które pozwoliły by zachować pdkryte fundamenty i tym samym zachować pamięć o historii tego miejsca.
    Sam też nie wiedziałem, że w przeszłości w tym miejscu istniał opisywany budynek. Jednak gdyby fundamenty zostały wyeksponowane w jakiś ciekawy sposób, to z pewnością widząc je zacząłbym z ciekawości zgłębiać historię tego miejsca.

    • 2 1

  • I tak to rozwalą (5)

    Deweloperzy mogą wszystko

    • 97 31

    • Nie wszędzie ale w Gdańsku gdzie prezydent kolekcjonuje mieszkania na pewno.

      nie?

      • 2 0

    • już rozwaliali :( widze przez okno (1)

      • 4 1

      • tak

        też widziałem kamień na kamieniu nie został -a swoją drogą faktycznie mapy pokazują coś innego...

        • 2 0

    • Już to od 2 dni robia (1)

      Mam to koło siebie, niestety od 2 już to burza:(

      • 4 1

      • No to żaden zabytek?!

        • 0 4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Sprawdź się

Sprawdź się

W jaki sposób zgodnie ze swoją wolą został pochowany lekarz Nathaniel Mateusz Wolf?

 

Najczęściej czytane