Historia Wiadomości

Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Najstarsze budynki Gdyni, Sopotu i Gdańska

Rafał Borowski

6 kwietnia 2019 (artykuł sprzed 5 lat)

Opinie (91)

Od lewej: Dwór Hiszpański w Sopocie, archikatedra oliwska w Gdańsku oraz kościół św. Michała Archanioła w Gdyni.

Jeśli zastanawiacie się, które budynki w granicach Trójmiasta legitymują się najdłuższą metryką, ten artykuł rozwieje wasze wątpliwości. Na podstawie rozmów z historykami zidentyfikowaliśmy i pokrótce opisaliśmy najstarsze gmachy Gdyni, Sopotu i Gdańska. Przekonajcie się, czy nasze zestawienie pokryje się z waszymi przypuszczeniami.

Z jakiego okresu pochodzi budynek, w którym zamieszkujesz?

przynajmniej sprzed stu lat z okresu międzywojennego lub II wojny światowej z okresu Polski Ludowej mój budynek liczy nie więcej niż 30 lat

Już na samym wstępie należy wyraźnie podkreślić, że poniższe zestawienie należy traktować nie tyle z przymrużeniem oka, co jako daleko idące uproszczenie. Żaden z prezentowanych budynków nie przetrwał bowiem do czasów współczesnych w pierwotnej formie. Ba, ich obecny wygląd znacznie odbiega od tego, jak prezentowały się w momencie oddania do użytku.

Jak nietrudno domyślić się, wynika to przede wszystkim z burzliwej historii naszego regionu. Kolejne wojny przynosiły mniejsze czy większe uszkodzenia prezentowanych obiektów, co przekładało się na konieczność odbudowy w odbiegającej od oryginału formie. Do tego należy doliczyć różnego rodzaju przebudowy, wynikające np. z potrzeby powiększenia powierzchni użytkowej.

Czytaj również: Dziewięć najstarszych nazw ulic w Gdańsku

W każdym z poniższych budynków zachowały się jednak fragmenty pierwotnych murów. I to właśnie na podstawie tychże reliktów - a właściwie ich metryki - dokonaliśmy poniższego zestawienia.

Gdynia

Biorąc pod uwagę fakt, że Gdynia uzyskała prawa miejskie dopiero 10 lutego 1926 roku, wiek, na który datuje się najstarszy zabytek w tym mieście będzie zapewne dla części czytelników nie lada zaskoczeniem. Otóż najdłużej istniejącym budynkiem w Gdyni jest kościół św. Michała Archanioła - zlokalizowany przy ul. płk. Dąbka 1 zobacz na mapie Gdyni

na Oksywiu - który powstał w średniowieczu, a dokładnie w połowie XI wieku.

Czytaj również: Poznaj najstarszy kościół w Gdyni

Pierwsza konstrukcja świątyni była wykonana z drewna, prawdopodobnie w połowie XIII wieku została ona zastąpiona konstrukcją murowaną. Do czasów współczesnych zachowała się jedna z jej ścian, umiejscowiona w części zachodniej kościoła. W XIV wieku przeprowadzono rozbudowę, która polegała na dodaniu zakończonej wielobocznie wschodniej części prezbiterium oraz od północy nawy bocznej.

Czytaj również: Jak wyzwalano Gdynię w 1945 r.

Kościół św. Michała Archanioła został zniszczony podczas potopu szwedzkiego, który miał miejsce w latach 1655-1660. Podczas odbudowy dobudowano drewnianą wieżę, zakończoną hełmem w stylu barokowym. Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że datę jego budowy - 1687 - można dojrzeć na metalowej chorągiewce "powiewającej" na szczycie. Kolejne zniszczenia przyniosły ostatnie miesiące II wojny światowej, a dokładnie walki o wyzwolenie Gdyni spod okupacji niemieckiej wiosną 1945 roku. Również i tym razem uszkodzenia zostały pieczołowicie usunięte.

Sopot

Sopot uzyskał prawa miejskie 8 października 1901 roku, ale najdłużej istniejący w jego granicach gmach pochodzi z czasów, gdy w zlokalizowanej tu wsi najbogatsi mieszkańcy Gdańska wznosili swoje letnie rezydencje. Najstarszym budynkiem w kurorcie jest Dwór Hiszpański, znajdujący się w centrum miasta przy al. Niepodległości 781 zobacz na mapie Sopotu

. Początki budowli, która wyróżnia się charakterystyczną ryglową konstrukcją, przypadają na wiek XVII.

Czytaj również: Karnawał sopocki między wojnami

Jej pierwszym właścicielem był Jakub Cleefeldt, syn ówczesnego burmistrza Gdańska. Dość egzotyczna etymologia przydomku dworu pozostaje w sferze domysłów. Według najbardziej prawdopodobnej hipotezy wynika ona z podpisanego w 1660 roku pokoju oliwskiego. W trakcie obrad nad traktatem kończącym wojnę między Szwecją a Rzecząpospolitą - chodzi o wspomniany już potop szwedzki - był obecny przedstawiciel Królestwa Hiszpanii, który miał zostać zakwaterowany właśnie w tym budynku.

Czytaj również: Zdobyli Gdańsk, bo francuski zięć zawiódł

W pierwszych dekadach istnienia Hiszpański Dwór po wielokroć zmieniał swoich właścicieli, a wśród nich znaleźli się reprezentanci najznamienitszych gdańskich rodów mieszczańskich: Uphagenów, Giesebrechtów, Schumannów czy Przebendowskich. W roku 1734 został zniszczony przez wojska rosyjskie podczas wojny o sukcesję polską, a dokładnie w związku z oblężeniem przez nie pobliskiego Gdańska. Z oryginalnej konstrukcji gmachu ostały się jednak sklepiona kolebkowo piwnica oraz zewnętrze mury przyziemia.

Czytaj również: Patroni tramwajów: Jerzy Stankiewicz

W związku z tym, wkrótce po wycofaniu się wojsk nieprzyjaciela, budynek przy trakcie z Gdańska do Wejherowa i Pucka został odbudowany. W drugiej dekadzie XIX stulecia nadbudowano ryglowe piętro. Choć Dwór Hiszpański przetrwał pożogę II wojny światowej niemal bez szwanku, pod koniec lat 70. znalazł się w fatalnym stanie technicznym i został przeznaczony do wyburzenia. Dzięki staraniom prof. Jerzego Stankiewicza z Politechniki Gdańskiej - architekta, historyka architektury i konserwatora zabytków - odstąpiono od tych zamierzeń i przeprowadzono kapitalny remont. Kolejny remont przeprowadzono w 2006 roku.

Gdańsk

Podobnie jak w Gdyni, najstarszego gmachu Gdańska również należy szukać daleko od historycznego centrum miasta. Mowa o archikatedrze oliwskiej - a właściwie bazylice archikatedralnej pod wezwaniem Trójcy Świętej, Najświętszej Maryi Panny i św. Bernarda - która znajduje się przy ul. bp. Nowickiego 5 zobacz na mapie Gdyni

w Oliwie. Warto przytoczyć ciekawostkę, że jest to najdłuższy kościół w Polsce, a także najdłuższy na świecie kościół cysterski - a właściwie pocysterski - czyli należący niegdyś do Zakonu Cystersów. Długośc budowli wynosi aż 107 m.

Czytaj również: 90 lat temu pusta kasa przywiodła Oliwę do Gdańska

Drewniany protoplasta archikatedry oliwskiej powstał w XII wieku. Budowa murowanej świątyni jest datowana na XIII wiek - została ona wzniesiona w stylu romańskim, a jej pierwotne rozmiary były kilkukrotnie mniejsze niż obecnie. Jeszcze w tym samym stuleciu budowla zostaje dwukrotnie spalona w wynika napadu pogańskich Prusów i za każdym razem odbudowana w większej formie. Z okresu romańskiego zachowały się po dziś dzień m.in. fryzy arkadowe w ścianach zewnętrznych transeptu, ozdoby we wschodniej części elewacji czy znajdujące się we wnętrzu półkolumny z charakterystycznymi kapitelami i przejście za nagrobkiem podkomorzego Jerzego Konstantego Hülsena.

Czytaj również: Zobacz kościół cystersów w Oliwie

W 1350 roku, w wyniku nieuwagi chłopca kuchennego - który zaprószył ogień w klasztornym kominie - wybuchł pożar, który doszczętnie strawił świątynię. Została ona odbudowana w stylu gotyckim i wtedy właśnie nadano jej zbliżone do współczesnych rozmiary. Kolejne spalenie kościoła miało miejsce w 1577 roku, w następstwie wojny pomiędzy Rzeczypospolitą a zbuntowanym Gdańskiem. Podczas tej odbudowy budowla została wzbogacona m.in. o późnogotyckie sklepienia gwiaździste nawy głównej.

Czytaj również: 3 maja to nie tylko rocznica pierwszej Konstytucji

Paradoksalnie, w czasie potopu szwedzkiego - który nastąpił już w kolejnym stuleciu - archikatedra oliwska została ograbiona z wyposażenia, ale jej mury pozostały praktycznie nietknięte. Z kalendarium budowy świątyni warto odnotować również wykonanie jednych z jej najbardziej charakterystycznych elementów: barokowego kolumnowego portalu głównego w 1688 roku oraz strzelistych hełmów wież w 1771 roku. Ostatnie zniszczenia w historii przyniosła końcówka II wojny światowej. Archikatedra oliwska straciła wówczas m.in. wspomniane hełmy, które zostały odbudowane dopiero w 1971 roku.

Rafał Borowskir.borowski@trojmiasto.pl

Opinie (91) 7 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-04-07 19:17

kuźnia na Orunii

z ok roku 1800. dom podcieniowy

5 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

z ok roku 1800. dom podcieniowy
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-04-07 19:28

Może to niedopatrzenie autora

ale w Gdyni ( dzielnica:Stare Obłuże) jest jeszcze jeden zabytkowy budynek. Jest to budynek dawnej Szkoły Podstawowej (do 1978 roku Szkoła.Podst. miała nr.15)-póżniej zlikwidowana . A wraz z sąsiadującą i przyległą częścią dydaktyczną i "salą" WF to już obiekty( z lat 60-tych XX wieku)-przeznaczona została na Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr.1. W starszej części na poddaszu bodajże do 1980-81 roku mieszkał ostatni dyrektor-kierownik tej szk.podstawowej. Póżniej już go nie było widać. Może już zmarł??? Jako nastolatkowie( 1978/79) biegaliśmy tam po boisku i czasem trochę pogawędziliśmy jak to mówiliśmy z tym "dziadkiem" Stara część tej szkoły to wczesne lata 20-te (1922/23) ub.wieku. Warto pokusić się o wzmiankę.( adres ul.Płk.St.Dąbka 277)
Pozdrawiam autora i zapraszam na Stare Obłuże.

50+
5 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

ale w Gdyni ( dzielnica:Stare Obłuże) jest jeszcze jeden zabytkowy budynek. Jest to budynek dawnej Szkoły Podstawowej (do 1978 roku Szkoła.Podst. miała nr.15)-póżniej zlikwidowana . A wraz z sąsiadującą i przyległą częścią dydaktyczną i "salą" WF to już obiekty( z lat 60-tych XX wieku)-przeznaczona została na Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr.1. W starszej części na poddaszu bodajże do 1980-81 roku mieszkał ostatni dyrektor-kierownik tej szk.podstawowej. Póżniej już go nie było widać. Może już zmarł??? Jako nastolatkowie( 1978/79) biegaliśmy tam po boisku i czasem trochę pogawędziliśmy jak to mówiliśmy z tym "dziadkiem" Stara część tej szkoły to wczesne lata 20-te (1922/23) ub.wieku. Warto pokusić się o wzmiankę.( adres ul.Płk.St.Dąbka 277) Pozdrawiam autora i zapraszam na Stare Obłuże.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-04-07 19:51

A w wikipedii podają,że

pierwsza szkoła podstawowa na Gdyńskim Obłużu powstała w 1934 roku ( Szk.Podst.Nr.6). Natomiast
inni autorzy podają nawet ,że pierwsza szkoła (elementarna) powstała w latach 30 -tych ale XIX wieku...Tak jak powstał potężny XiX wieczny Folwark Stare Obłuże wraz z karczmą/póżniej gospodą. Warto zobaczyć stary acz b.dobrze zachowany gburski dom rodziny Kurrów-Kurowskich u wylotu z ul.Kwiatkowskiego w ul.Płk.St.Dąbka. Dom ma ponad 100 lat. Inne istniejące wzdłuż ul.Płk.St.Dąbka w kier.ul.E.Kwiatkowskiego które mogły by dzisiaj stanowić analogiczną "perełkę"-zostały w latach 1977-79 ub.wieku zostały zburzone. Min. był jeden wiekowy .budynek przy szkole nr.15, kolejny stary budynek vis/a vis Budynku banku PKO BP/Administracja RSM, a po drugiej stronie ulicy jeszcze ze dwa...po folwarku natomiast nie ma ani śladu ... Tam są już bloki z lat 1979/80 ul.Kosko i ul.Maciejewicza. Ujęcie wody zostało rozbudowane do 2-czerpni (- 80 mppm) Tu jest za to zdrowa woda. Ale za to Vis/a vis ul.Turkusowej na terenie ogródków działkowych ( rej.budynku zarządu tego Ogrodu Działk.) jest( nie widać z góry) stary cmentarz choleryczny z lat 1864-65....

badacz starego obłuża
5 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

pierwsza szkoła podstawowa na Gdyńskim Obłużu powstała w 1934 roku ( Szk.Podst.Nr.6). Natomiast inni autorzy podają nawet ,że pierwsza szkoła (elementarna) powstała w latach 30 -tych ale XIX wieku...Tak jak powstał potężny XiX wieczny Folwark Stare Obłuże wraz z karczmą/póżniej gospodą. Warto zobaczyć stary acz b.dobrze zachowany gburski dom rodziny Kurrów-Kurowskich u wylotu z ul.Kwiatkowskiego w ul.Płk.St.Dąbka. Dom ma ponad 100 lat. Inne istniejące wzdłuż ul.Płk.St.Dąbka w kier.ul.E.Kwiatkowskiego które mogły by dzisiaj stanowić analogiczną "perełkę"-zostały w latach 1977-79 ub.wieku zostały zburzone. Min. był jeden wiekowy .budynek przy szkole nr.15, kolejny stary budynek vis/a vis Budynku banku PKO BP/Administracja RSM, a po drugiej stronie ulicy jeszcze ze dwa...po folwarku natomiast nie ma ani śladu ... Tam są już bloki z lat 1979/80 ul.Kosko i ul.Maciejewicza. Ujęcie wody zostało rozbudowane do 2-czerpni (- 80 mppm) Tu jest za to zdrowa woda. Ale za to Vis/a vis ul.Turkusowej na terenie ogródków działkowych ( rej.budynku zarządu tego Ogrodu Działk.) jest( nie widać z góry) stary cmentarz choleryczny z lat 1864-65....
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-04-07 20:55

Też to je prowdó

moja starka chódzeła szkólowi rok w 1909/10 (Szk.Podst.15 Dąbka 277 )
Doch jo. Prowda.
Ty chłepie kumac.

5 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

moja starka chódzeła szkólowi rok w 1909/10 (Szk.Podst.15 Dąbka 277 ) Doch jo. Prowda. Ty chłepie kumac.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-04-07 23:25

Kościół powoli zaczyna się sypać,dosłownie?

Z "Katarzyny" spadają odłamki cegieł, to tylko jak wieje, czy na co dzień trzeba się trzymać z daleka od jej murów?

5 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Z "Katarzyny" spadają odłamki cegieł, to tylko jak wieje, czy na co dzień trzeba się trzymać z daleka od jej murów?
Regulamin dodawania opinii