Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Historia Wiadomości
Skopiowano

Najstarsze budynki Gdyni, Sopotu i Gdańska

Rafał Borowski
6 kwietnia 2019 (artykuł sprzed 3 lat) 
Opinie (91)
Od lewej: Dwór Hiszpański w Sopocie, archikatedra oliwska w Gdańsku oraz kościół św. Michała Archanioła w Gdyni. Od lewej: Dwór Hiszpański w Sopocie, archikatedra oliwska w Gdańsku oraz kościół św. Michała Archanioła w Gdyni.

Od lewej: Dwór Hiszpański w Sopocie, archikatedra oliwska w Gdańsku oraz kościół św. Michała Archanioła w Gdyni.

grafika Trojmiasto.pl

Jeśli zastanawiacie się, które budynki w granicach Trójmiasta legitymują się najdłuższą metryką, ten artykuł rozwieje wasze wątpliwości. Na podstawie rozmów z historykami zidentyfikowaliśmy i pokrótce opisaliśmy najstarsze gmachy Gdyni, Sopotu i Gdańska. Przekonajcie się, czy nasze zestawienie pokryje się z waszymi przypuszczeniami.



Z jakiego okresu pochodzi budynek, w którym zamieszkujesz?

Już na samym wstępie należy wyraźnie podkreślić, że poniższe zestawienie należy traktować nie tyle z przymrużeniem oka, co jako daleko idące uproszczenie. Żaden z prezentowanych budynków nie przetrwał bowiem do czasów współczesnych w pierwotnej formie. Ba, ich obecny wygląd znacznie odbiega od tego, jak prezentowały się w momencie oddania do użytku.

Jak nietrudno domyślić się, wynika to przede wszystkim z burzliwej historii naszego regionu. Kolejne wojny przynosiły mniejsze czy większe uszkodzenia prezentowanych obiektów, co przekładało się na konieczność odbudowy w odbiegającej od oryginału formie. Do tego należy doliczyć różnego rodzaju przebudowy, wynikające np. z potrzeby powiększenia powierzchni użytkowej.

Czytaj również: Dziewięć najstarszych nazw ulic w Gdańsku

W każdym z poniższych budynków zachowały się jednak fragmenty pierwotnych murów. I to właśnie na podstawie tychże reliktów - a właściwie ich metryki - dokonaliśmy poniższego zestawienia.

Gdynia



5
  • Kościół św. Michała Archanioła na Oksywiu.
  • Kościół św. Michała Archanioła na tle przylegającego do niego cmentarza, na którym spoczywa m.in. Antoni Abraham.
  • Gówne wejście i drewniana wieża kościoła św. Michała Archanioła na tle krzyża, znajdującego się na terenie przyległego do świątyni cmentarza.
  • Kościół św. Michała Archanioła na zdjęciu z okresu międzywojennego.
  • Kościół św. Michała Archanioła na fotografii z okresu międzywojennego.

Kościół św. Michała Archanioła na Oksywiu.

fot. Monika Goldschmidt-Czarniak/Trojmiasto.pl


Biorąc pod uwagę fakt, że Gdynia uzyskała prawa miejskie dopiero 10 lutego 1926 roku, wiek, na który datuje się najstarszy zabytek w tym mieście będzie zapewne dla części czytelników nie lada zaskoczeniem. Otóż najdłużej istniejącym budynkiem w Gdyni jest kościół św. Michała Archanioła - zlokalizowany przy ul. płk. Dąbka 1 zobacz na mapie Gdyni na Oksywiu - który powstał w średniowieczu, a dokładnie w połowie XI wieku.

Czytaj również: Poznaj najstarszy kościół w Gdyni

Pierwsza konstrukcja świątyni była wykonana z drewna, prawdopodobnie w połowie XIII wieku została ona zastąpiona konstrukcją murowaną. Do czasów współczesnych zachowała się jedna z jej ścian, umiejscowiona w części zachodniej kościoła. W XIV wieku przeprowadzono rozbudowę, która polegała na dodaniu zakończonej wielobocznie wschodniej części prezbiterium oraz od północy nawy bocznej.

Czytaj również: Jak wyzwalano Gdynię w 1945 r.

Kościół św. Michała Archanioła został zniszczony podczas potopu szwedzkiego, który miał miejsce w latach 1655-1660. Podczas odbudowy dobudowano drewnianą wieżę, zakończoną hełmem w stylu barokowym. Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że datę jego budowy - 1687 - można dojrzeć na metalowej chorągiewce "powiewającej" na szczycie. Kolejne zniszczenia przyniosły ostatnie miesiące II wojny światowej, a dokładnie walki o wyzwolenie Gdyni spod okupacji niemieckiej wiosną 1945 roku. Również i tym razem uszkodzenia zostały pieczołowicie usunięte.

Sopot



5
  • Hiszpański Dwór, widok od strony al. Niepodległości.
  • Hiszpański Dwór to najstarszy istniejący budynek w Sopocie.
  • Hiszpański Dwór przy al. Niepodległości 781 w Sopocie.
  • Hiszpański Dwór na zdjęciu z 1977 roku. Widoczna na zdjęciu aleja nosiła wówczas nazwę 20 października. Po upadku komunizmu została przemianowana na al. Niepodległości.
  • Hiszpański Dwór przy al. Niepodległości 781 w Sopocie.

Hiszpański Dwór, widok od strony al. Niepodległości.

źródło: www.zabytek.pl



Sopot uzyskał prawa miejskie 8 października 1901 roku, ale najdłużej istniejący w jego granicach gmach pochodzi z czasów, gdy w zlokalizowanej tu wsi najbogatsi mieszkańcy Gdańska wznosili swoje letnie rezydencje. Najstarszym budynkiem w kurorcie jest Dwór Hiszpański, znajdujący się w centrum miasta przy al. Niepodległości 781 zobacz na mapie Sopotu. Początki budowli, która wyróżnia się charakterystyczną ryglową konstrukcją, przypadają na wiek XVII.

Czytaj również: Karnawał sopocki między wojnami

Jej pierwszym właścicielem był Jakub Cleefeldt, syn ówczesnego burmistrza Gdańska. Dość egzotyczna etymologia przydomku dworu pozostaje w sferze domysłów. Według najbardziej prawdopodobnej hipotezy wynika ona z podpisanego w 1660 roku pokoju oliwskiego. W trakcie obrad nad traktatem kończącym wojnę między Szwecją a Rzecząpospolitą - chodzi o wspomniany już potop szwedzki - był obecny przedstawiciel Królestwa Hiszpanii, który miał zostać zakwaterowany właśnie w tym budynku.

Czytaj również: Zdobyli Gdańsk, bo francuski zięć zawiódł

W pierwszych dekadach istnienia Hiszpański Dwór po wielokroć zmieniał swoich właścicieli, a wśród nich znaleźli się reprezentanci najznamienitszych gdańskich rodów mieszczańskich: Uphagenów, Giesebrechtów, Schumannów czy Przebendowskich. W roku 1734 został zniszczony przez wojska rosyjskie podczas wojny o sukcesję polską, a dokładnie w związku z oblężeniem przez nie pobliskiego Gdańska. Z oryginalnej konstrukcji gmachu ostały się jednak sklepiona kolebkowo piwnica oraz zewnętrze mury przyziemia.

Czytaj również: Patroni tramwajów: Jerzy Stankiewicz

W związku z tym, wkrótce po wycofaniu się wojsk nieprzyjaciela, budynek przy trakcie z Gdańska do Wejherowa i Pucka został odbudowany. W drugiej dekadzie XIX stulecia nadbudowano ryglowe piętro. Choć Dwór Hiszpański przetrwał pożogę II wojny światowej niemal bez szwanku, pod koniec lat 70. znalazł się w fatalnym stanie technicznym i został przeznaczony do wyburzenia. Dzięki staraniom prof. Jerzego Stankiewicza z Politechniki Gdańskiej - architekta, historyka architektury i konserwatora zabytków - odstąpiono od tych zamierzeń i przeprowadzono kapitalny remont. Kolejny remont przeprowadzono w 2006 roku.

Gdańsk



5
  • Widok na archikatedrę oliwską z lotu ptaka, a właściwie lotu drona.
  • Archikatedra oliwska od frontu.
  • Portal nad głównym wejściem do archikatedry oliwskiej.
  • Archikatedra oliwska pozbawiona hełmów w następstwie II wojny światowej. Zdjęcie pochodzi z początku lat 50.
  • Archikatedra oliwska na XVI-wiecznej grafice.

Widok na archikatedrę oliwską z lotu ptaka, a właściwie lotu drona.

fot. perfect_dron/Trojmiasto.pl



Podobnie jak w Gdyni, najstarszego gmachu Gdańska również należy szukać daleko od historycznego centrum miasta. Mowa o archikatedrze oliwskiej - a właściwie bazylice archikatedralnej pod wezwaniem Trójcy Świętej, Najświętszej Maryi Panny i św. Bernarda - która znajduje się przy ul. bp. Nowickiego 5 zobacz na mapie Gdyni w Oliwie. Warto przytoczyć ciekawostkę, że jest to najdłuższy kościół w Polsce, a także najdłuższy na świecie kościół cysterski - a właściwie pocysterski - czyli należący niegdyś do Zakonu Cystersów. Długośc budowli wynosi aż 107 m.

Czytaj również: 90 lat temu pusta kasa przywiodła Oliwę do Gdańska

Drewniany protoplasta archikatedry oliwskiej powstał w XII wieku. Budowa murowanej świątyni jest datowana na XIII wiek - została ona wzniesiona w stylu romańskim, a jej pierwotne rozmiary były kilkukrotnie mniejsze niż obecnie. Jeszcze w tym samym stuleciu budowla zostaje dwukrotnie spalona w wynika napadu pogańskich Prusów i za każdym razem odbudowana w większej formie. Z okresu romańskiego zachowały się po dziś dzień m.in. fryzy arkadowe w ścianach zewnętrznych transeptu, ozdoby we wschodniej części elewacji czy znajdujące się we wnętrzu półkolumny z charakterystycznymi kapitelami i przejście za nagrobkiem podkomorzego Jerzego Konstantego Hülsena.

Czytaj również: Zobacz kościół cystersów w Oliwie

W 1350 roku, w wyniku nieuwagi chłopca kuchennego - który zaprószył ogień w klasztornym kominie - wybuchł pożar, który doszczętnie strawił świątynię. Została ona odbudowana w stylu gotyckim i wtedy właśnie nadano jej zbliżone do współczesnych rozmiary. Kolejne spalenie kościoła miało miejsce w 1577 roku, w następstwie wojny pomiędzy Rzeczypospolitą a zbuntowanym Gdańskiem. Podczas tej odbudowy budowla została wzbogacona m.in. o późnogotyckie sklepienia gwiaździste nawy głównej.

Czytaj również: 3 maja to nie tylko rocznica pierwszej Konstytucji

Paradoksalnie, w czasie potopu szwedzkiego - który nastąpił już w kolejnym stuleciu - archikatedra oliwska została ograbiona z wyposażenia, ale jej mury pozostały praktycznie nietknięte. Z kalendarium budowy świątyni warto odnotować również wykonanie jednych z jej najbardziej charakterystycznych elementów: barokowego kolumnowego portalu głównego w 1688 roku oraz strzelistych hełmów wież w 1771 roku. Ostatnie zniszczenia w historii przyniosła końcówka II wojny światowej. Archikatedra oliwska straciła wówczas m.in. wspomniane hełmy, które zostały odbudowane dopiero w 1971 roku.

Zobacz także

Spór o zabytki w Gdańsku (21)

Opinie (91) 7 zablokowanych

  • 2019-04-06 18:04

    (22)

    Czyli paradoksalnie Gdynia najstarsza heh.

    3 lata

    • 120 21

    • 2019-04-06 18:45

      kiedyś (3)

      Gdynia leżała koło Oksywia

      3 lata

      • 28 6

      • 2019-04-06 19:35

        (2)

        No tak, a Oliwa koło gdańska

        tomcio

        3 lata

        • 37 0

        • 2019-04-07 03:49

          a z nimi Sopot na wyscigi (1)

          -----

          3 lata

          • 3 2

          • 2019-04-07 05:52

            To ile razy owe miasta umówiły się na wojenki dla prawdziwych Niemców i prawdziwych Szwedów?

            3 lata

            • 0 1

    • 2019-04-06 18:58

      Wiek XI, pierwszy budynek w Gdyni leżący przy płk. Dąbka (2)

      Tysiąc lat później - na płk. Dąbka wciąż nie ma oświetlenia na całej długości, "za kilka miesięcy będzie". Brawo Gdynia!

      3 lata

      • 24 15

      • 2019-04-07 03:52

        by tam gdyńska patologiia wyszła z cienia

        no to nie najlepszy pomysł

        -----

        3 lata

        • 2 7

      • 2019-04-07 08:49

        Widać że nie jesteś z Gdyni, bo miejsca o których mówisz są od siebie oddalone o kilka kilometrów

        Co jakiś czas się ośmieszasz właśnie takimi detalami i widać że to komentarze na zamówienie

        3 lata

        • 12 3

    • 2019-04-06 19:30

      Gdynia nie, zabytek tak.

      3 lata

      • 6 12

    • 2019-04-06 20:01

      Gdańcy zakompleksieni hejterzy pienią się ze złości (1)

      3 lata

      • 22 19

      • 2019-04-07 19:36

        to pisowskie trolle

        nie gdańszczanie

        3 lata

        • 3 3

    • 2019-04-06 20:01

      nadanie praw miejskich i znaczenie historyczne się liczy (1)

      a nie najstarszy budynek

      3 lata

      • 8 18

      • 2019-04-07 03:53

        dla Polski Gdańsk historycznie był bez znaczenia

        w całej historii polski to tylko dwa razy zapisał się pozytywnie

        -----

        3 lata

        • 5 14

    • 2019-04-06 21:02

      Uzębienie Kaczyńskiego na który wiek jest datowane? (1)

      3 lata

      • 14 11

      • 2019-04-07 03:55

        a sznurówki jego trafiły już na listę unesco i są już w programie natura2000

        zrobiono już ich datowanie węglowe

        -----

        3 lata

        • 6 7

    • 2019-04-06 21:41

      Oksywie (6)

      Oksywie to nie Gdynia!

      3 lata

      • 7 22

      • 2019-04-06 21:53

        A Oliwa to nie Gdańsk. (5)

        no

        3 lata

        • 19 3

        • 2019-04-06 22:26

          (4)

          Oliwa od 1926 roku jest dzielnicą Gdańska.

          3 lata

          • 4 7

          • 2019-04-06 22:58

            Ale nie w czasie budowy tego kosciola

            3 lata

            • 3 3

          • 2019-04-07 08:50

            Czyli niemal tyle ile Oksywie dzielnica Gdyni :D

            3 lata

            • 10 0

          • 2019-04-07 18:19

            (1)

            Pozdrawiam tych minusujących, którzy nie znają nie tak odległej historii miasta w którym się urodzili. Wstyd i żenada. W Gdańsku żyjecie i nie wiecie, że Oliwa została włączona w granice administracyjne Gdańska 1 lipca 1926. Przed tą datą była samodzielnym miastem.

            PS. W 1874 Oliwa otrzymała prawa miejskie i stała się gminą miejską.

            3 lata

            • 8 1

            • 2019-04-07 18:29

              Włączona siłą

              3 lata

              • 3 2

    • 2019-04-07 20:06

      i co z tego jeśli zachowała sie tylko jedna sciana

      3 lata

      • 2 0

  • 2019-04-06 18:14

    lg (3)

    jak klub arka ma wiecej lat niz miasto to chyba stadion jest najstarszy

    3 lata

    • 32 25

    • 2019-04-06 18:16

      Klub przywieźli na kutrach rybacy z północej części Bałtyku (1)

      Dlatego mówi się o nich władcy północy.

      Janusz Ch.

      3 lata

      • 10 5

      • 2019-04-06 18:41

        Władcom Północy to wy możecie piłki pompować co najwyżej :-D

        3 lata

        • 10 10

    • 2019-04-06 23:30

      20 czerwca:)! poznaj historię jak kibice arki zostawili swoje kobiety,dzieci i stadion.

      3 lata

      • 4 5

  • 2019-04-06 18:15

    ~beton iszkło to teraz Gdańsk (5)

    W Gdańsku nie długo nie będzie rzadnego ponad 100leniego budynku oprócz kościołów ! włodarze miasta wyburzają wszystko co stare bo sie nie oplaca remontować lepiej oddać teren za bezcen deweloperowi

    gdańszczanka

    3 lata

    • 56 83

    • 2019-04-06 18:42

      Nie każda stara latryna to zabytek. (3)

      3 lata

      • 28 14

      • 2019-04-06 20:32

        No widzisz, i tacy ludzie decydują o Gdańsku- wszędzie widzą latryny (2)

        3 lata

        • 9 18

        • 2019-04-07 06:30

          Wiesz co by było, gdyby tych latryn decydenci nie zauważali?
          Żylibyśmy po uszy w g...nie ;)

          3 lata

          • 4 4

        • 2019-04-07 19:40

          polska w ruinie

          polska w ruinie

          3 lata

          • 1 0

    • 2019-04-07 14:09

      Lepszy beton i szklo niz zbior starych kosciolow.

      Bc

      3 lata

      • 4 5

  • 2019-04-06 18:17

    w Gdyni to najstarsze są drogi i w dodatku wpisane na listę unesco (1)

    3 lata

    • 87 21

    • 2019-04-06 18:21

      I Si Tołers z tarasem widokowym na parterze

      3 lata

      • 24 7

  • 2019-04-06 18:22

    (4)

    Rządzą tyle ze ich ruszyć się nie da
    To do sa Zabytki

    Nastarszy to jest ulkad trójmiejski

    3 lata

    • 37 26

    • 2019-04-06 18:42

      Kacper, pogódź się z przegraną jak mężczyzna :-) (3)

      3 lata

      • 11 10

      • 2019-04-06 18:57

        (1)

        A ty trolu w kółko to samo zmień płytę bo to już nudne

        3 lata

        • 10 10

        • 2019-04-06 19:31

          I kto to mówi?

          3 lata

          • 7 6

      • 2019-04-06 20:58

        To jakieś obłąkanie

        3 lata

        • 4 2

  • 2019-04-06 18:25

    :) (2)

    Niektore meliny powinny zostac wyburzone bo straszo jak ide randkowac z Januszem po Gdansku :)

    pani billowa

    3 lata

    • 11 31

    • 2019-04-06 21:29

      Straszo, tak jak ty twoją pisownią !!!! (1)

      3 lata

      • 4 3

      • 2019-04-07 19:41

        nie kop kaleki

        3 lata

        • 2 0

  • 2019-04-06 18:33

    (6)

    Ktory jest najstarszy,ale taki co przetrwal powiedzmy w 80% oryginalnej zabudowy?

    3 lata

    • 34 1

    • 2019-04-06 19:31

      (3)

      Nie ma takiego podziału a szkoda .Dlatego śmieszy mnie gdy widzę gdańskich przewodników oprowadzających po cudownych zabytkach starówki i to takich które zostały odbudowane od fundamentów bo nie pozostał po nich kamień na kamieniu.

      3 lata

      • 12 20

      • 2019-04-06 20:55

        W Gdańsku nie ma starówki

        3 lata

        • 23 8

      • 2019-04-06 20:59

        To się śmiej , ludzie lubią zwiedzać

        3 lata

        • 5 3

      • 2019-04-07 23:03

        Nie pisz bzdur

        Popatrz na zdjęcia z lat czterdziestych. Większość kościołów przykryto tylko nowymi dachami i wstawiono okna (nie mówię o wypalonych i splądrowanych wnętrzach), Żuraw i Wielki Młyn też stały uszkodzone, ale były oryginalne ściany. Ocalały też uszkodzone niektóre baszty i bramy miejskie.

        Schichauer

        3 lata

        • 1 0

    • 2019-04-06 20:02

      Ciekawe pytanie i wgl ale trudno to zmierzyc

      3 lata

      • 3 3

    • 2019-04-06 22:26

      Bazylika św. Mikołaja

      3 lata

      • 3 2

  • 2019-04-06 19:02

    Dwór Hiszpański to jeszcze pamięta walkę kaczyniaków i pinokia o Polskę...... (3)

    Technik Maliniak z Nowogrodzkiej

    3 lata

    • 24 32

    • 2019-04-06 19:38

      i Tsuków z Sutkami o brukselkę

      3 lata

      • 11 13

    • 2019-04-06 23:31

      pamięta jak bolek wygrywał w totka (1)

      3 lata

      • 7 7

      • 2019-04-06 23:51

        I nawet , jak mu pozniej Kaczor ten od "małpek" kapcie zakładał.

        3 lata

        • 5 5

  • 2019-04-06 19:23

    Czyli nie jestem wariatem ;)

    Buduje nowy o ksztalcie i wygladzie szachulcowego :):) do konca roku sue wprowadze

    Sds pro

    3 lata

    • 8 4

  • 2019-04-06 19:41

    a pod zrębem 9!!!
    zapomniany domek a zabytek

    ja

    3 lata

    • 17 3

1
2
3
4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Tego nie czytałeś

TV Filmy

Polska flaga rzucona w kąt
więcej (1451)

Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Na przełomie lat 70. i 80. warunki atmosferyczne spowodowały, że Torpedownia na Babich Dołach doznała uszkodzeń. Co się wydarzyło?

 

Najczęściej czytane