Najbardziej tajemniczy budynek Gdańska

Marcin Stąporek

9 czerwca 2010 (artykuł sprzed 13 lat)

Opinie (128)

Dawny budynek Prezydium Policji, obecnie siedziba gdańskiej delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Niewiele jest w Gdańsku zabytków, których historię znamy lepiej, niż ich najnowsze dzieje. Jednym z nich jest budynek przy Okopowej 9: niegdyś była tu brama wjazdowa do miasta, potem gmach gdańskiej policji, a od 65 lat siedziba służb specjalnych.

Ozdobny portal umieszczony pośrodku fasady budynku przy Okopowej 9. Nad wejściem widoczny jest zamazany cementem lub gipsem na poły widoczny napis...

Najpierw, w 1462 r., wzniesiono tu

w linii nowych murów obronnych Bramę Karową. Późnogotycka budowla złożona była z dwóch potężnych baszt, flankujących stosunkowo wąski przejazd. Jej nazwa (po niemiecku Karrentor, rzadziej Karrenmacher-Tor) pochodzi od słowa "Karren", oznaczającego taczki. Może więc przez tę bramę wchodzili do Gdańska mniej zamożni przybysze, których nie stać było na zwierzę pociągowe i swój dobytek bądź towar na sprzedaż zmuszeni byli przewozić taczkami, polegając jedynie na sile własnych rąk?

Szybka ewolucja metod oblężniczych, a zwłaszcza rozwój artylerii, sprawiły, że ta linia obronna miasta nie przetrwała zbyt długo. Już w 1563 r. Brama Karowa została zasypana i znalazła się wewnątrz wału ziemnego, a w latach 1571-76 budowniczy Hans Kramer wzniósł w tym miejscu wysoki bastion z kazamatami, nazwany, podobnie jak jego poprzedniczka, Bastionem Karowym. Miał on przetrwać ponad 300 lat.

Potężne bastiony i otaczająca je fosa, które w XVI-XVIII wieku przydawały Gdańskowi prestiżu, w XIX wieku były już tylko przeszkodą, hamującą rozwój nowoczesnego miasta. Po długich debatach i przełamaniu oporu konserwatywnych środowisk wojskowych, zdecydowano się w końcu na likwidację fortyfikacji. Zgodnie z propozycją niemieckiego urbanisty Jacoba Stübbena, na ich miejscu miały powstać szerokie ulice (m. in. dzisiejsze Podwale Grodzkie, Wały Jagiellońskie i Okopowa), zabudowane reprezentacyjnymi gmachami.

Co ciekawe, podczas niwelacji wałów natrafiono na całkiem dobrze zachowaną średniowieczną Bramę Karową, co zostało udokumentowane na fotografiach z epoki i pozwoliło historykom, zwłaszcza prof. Ottonowi Kloepplowi, na rekonstrukcję wyglądu tej budowli. Pamięć o bramie trwała też w nazwie nowo wytyczonej ulicy, która do 1945 r. nosiła nazwę Karrenwall (północna część obecnej ul. Okopowej, od Bramy Wyżynnej do ul. Św. Trójcy).

Jedną z pierwszych i najważniejszych budowli wznoszonych przy Karrenwall była nowa siedziba Królewskiego Prezydium Policji. Wcześniejszą siedzibę przy ul. Długiej 25 przekazano w 1895 pod budowę gmachu cesarskiej poczty. Pewną ciekawostką jest fakt, że mimo powstania w 1871 r. Cesarstwa Niemieckiego, nadal istniało Królestwo Prus i policja w Gdańsku była wciąż policją pruską. W tym samym czasie poczta była już cesarska, a więc ogólnoniemiecka. Prezydent policji rezydował tymczasowo na przedmieściu Petershagen (Zaroślak) i istniała pilna potrzeba ulokowania jego urzędu w bardziej prestiżowym miejscu.

Prezydium Policji na starej pocztówce z początków XX wieku.

Brama Karowa podczas rozbiórki bastionów w 1896 r.

Nowa siedziba policji powstawała od 1902 r. według projektu Alfreda Muttraya, a w projektowanie elewacji włączył się też wspomniany już Otto Kloeppel (późniejszy rektor politechniki, twórca m. in. sopockiego Grand Hotelu, ale też osiedla mieszkaniowego Zielony Trójkąt). Obiekt powstał na planie niesymetrycznego trapezu, z dużym, czterokondygnacyjnym budynkiem od frontu i ukrytymi za nim, dołączonymi pod kątem ostrym dwiema oficynami. W zdobieniach szczytów próbowano nawiązać do gdańskich budowli renesansowych, choć powstały w efekcie budynek mimo wszystko niezbyt się różni od innych gmachów, stawianych w tym okresie w całym Cesarstwie Niemieckim. Gotową budowlę przekazano do użytku 6 maja 1905 r. i służyła ona policji przez kolejne 40 lat.

Budynek przy Okopowej 9 był jednym z tych, które krytyczny rok 1945 przetrwały w najlepszym stanie, choć szczegóły ówczesnych wydarzeń otacza aura pewnej tajemnicy. Można przypuszczać, że wiąże się to z dobrą orientacją wywiadu sowieckiego co do działalności organów bezpieczeństwa III Rzeszy i planami przejęcia archiwów tychże służb (z podobnych względów oszczędzono zapewne siedzibę Gestapo przy Nowych Ogrodach 27).

Nie jest łatwo - ze zrozumiałych względów - opisać powojenne dzieje budynku: wiadomo, że został on przejęty przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a Milicja Obywatelska - PRL-owski odpowiednik policji - zadowoliła się pobliskim budynkiem przy Okopowej 15 i wspomnianym gmachem przy Nowych Ogrodach. Przy Okopowej 9 lokatorami były m. in. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych (do 1990 r.), delegatura Urzędu Ochrony Państwa (lata 1990-2002), a obecnie mieści się tu siedziba delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

O autorze

Opinie (128) 6 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-10 10:03

tusk

zdradzil nie tylko polakow

fujara
13 lat
- 4 3
Twoja opinia

Zmień treść

zdradzil nie tylko polakow
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-07 19:31

Najbardziej tajemniczy bo najbardziej ponury i okryty zła sławą obiekt

3 lata
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-06-09 00:27

pomylka w tekscie

policja to odpowiednik prlowskiej milicji. zmienila sie tylko nazwa

2 lata
- 2 2
Twoja opinia

Zmień treść

policja to odpowiednik prlowskiej milicji. zmienila sie tylko nazwa
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-06-09 16:06

Takie nasze FBI :)

XXX
2 lata
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-06-09 16:25

Niesamowita atrakcja i można już przecież odczarować tajemnice i zaklęcia tego budynku!

Zapewne najwyższy już czas, aby ABW chociażby dwa razy do roku zorganizowała Dzień Otwarty tego wspaniałego budynku. Przewodnik opowiedziałby odwiedzającym o zaklętych rewirach tego miejsca. Zaręczam odwiedzających, że opowieści historycznych byłoby mnóstwo, tak na kilka tomów... Korzyści nie przeceniam, ale podnoszę wysoko w wielu aspektach.

dziadek
1 rok
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Zapewne najwyższy już czas, aby ABW chociażby dwa razy do roku zorganizowała Dzień Otwarty tego wspaniałego budynku. Przewodnik opowiedziałby odwiedzającym o zaklętych rewirach tego miejsca. Zaręczam odwiedzających, że opowieści historycznych byłoby mnóstwo, tak na kilka tomów... Korzyści nie przeceniam, ale podnoszę wysoko w wielu aspektach.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-07-15 00:44

Budynek ABW w Gańsku

Ten budenek powinien być przeznaczony na muzeum,albo jakąś galerię sztuki,dawał by dochody miastu Gdańsķ ,leży w samym centrum.
Panowie z ABW,jak sama nazwa wskazuje lepiej byłoby się schronić do bunkrów tajnych i tam prowadzić działalność ,w szczególności niepewnej sytuacji na Ukrainie.Rozumiecie to..

Snajper
1 rok
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

Ten budenek powinien być przeznaczony na muzeum,albo jakąś galerię sztuki,dawał by dochody miastu Gdańsķ ,leży w samym centrum. Panowie z ABW,jak sama nazwa wskazuje lepiej byłoby się schronić do bunkrów tajnych i tam prowadzić działalność ,w szczególności niepewnej sytuacji na Ukrainie.Rozumiecie to..
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-07-15 01:06

Budynek ABW

Trzeba spacyfikować.Dowiedzieć się co tam się dzieje..Kto tam pracuje i komu służą te rambpracujące osoby...???.Może to ruskie szpiony tam się siedzą.Co NA TO kontr wywiad ??

Blinken
1 rok
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Trzeba spacyfikować.Dowiedzieć się co tam się dzieje..Kto tam pracuje i komu służą te rambpracujące osoby...???.Może to ruskie szpiony tam się siedzą.Co NA TO kontr wywiad ??
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-08-05 17:06

Gość

A dom masonów w Gdańsku?

1 rok
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

A dom masonów w Gdańsku?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-06-09 05:47

Tylko pytam

To w którym z tych budynków jest teraz totolotek co to Bolek wygrywał .?

Hazardzista
10 miesięcy
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

To w którym z tych budynków jest teraz totolotek co to Bolek wygrywał .?
Regulamin dodawania opinii