Najbardziej tajemniczy budynek Gdańska

Marcin Stąporek

9 czerwca 2010 (artykuł sprzed 13 lat)

Opinie (128)

Dawny budynek Prezydium Policji, obecnie siedziba gdańskiej delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Niewiele jest w Gdańsku zabytków, których historię znamy lepiej, niż ich najnowsze dzieje. Jednym z nich jest budynek przy Okopowej 9: niegdyś była tu brama wjazdowa do miasta, potem gmach gdańskiej policji, a od 65 lat siedziba służb specjalnych.

Ozdobny portal umieszczony pośrodku fasady budynku przy Okopowej 9. Nad wejściem widoczny jest zamazany cementem lub gipsem na poły widoczny napis...

Najpierw, w 1462 r., wzniesiono tu

w linii nowych murów obronnych Bramę Karową. Późnogotycka budowla złożona była z dwóch potężnych baszt, flankujących stosunkowo wąski przejazd. Jej nazwa (po niemiecku Karrentor, rzadziej Karrenmacher-Tor) pochodzi od słowa "Karren", oznaczającego taczki. Może więc przez tę bramę wchodzili do Gdańska mniej zamożni przybysze, których nie stać było na zwierzę pociągowe i swój dobytek bądź towar na sprzedaż zmuszeni byli przewozić taczkami, polegając jedynie na sile własnych rąk?

Szybka ewolucja metod oblężniczych, a zwłaszcza rozwój artylerii, sprawiły, że ta linia obronna miasta nie przetrwała zbyt długo. Już w 1563 r. Brama Karowa została zasypana i znalazła się wewnątrz wału ziemnego, a w latach 1571-76 budowniczy Hans Kramer wzniósł w tym miejscu wysoki bastion z kazamatami, nazwany, podobnie jak jego poprzedniczka, Bastionem Karowym. Miał on przetrwać ponad 300 lat.

Potężne bastiony i otaczająca je fosa, które w XVI-XVIII wieku przydawały Gdańskowi prestiżu, w XIX wieku były już tylko przeszkodą, hamującą rozwój nowoczesnego miasta. Po długich debatach i przełamaniu oporu konserwatywnych środowisk wojskowych, zdecydowano się w końcu na likwidację fortyfikacji. Zgodnie z propozycją niemieckiego urbanisty Jacoba Stübbena, na ich miejscu miały powstać szerokie ulice (m. in. dzisiejsze Podwale Grodzkie, Wały Jagiellońskie i Okopowa), zabudowane reprezentacyjnymi gmachami.

Co ciekawe, podczas niwelacji wałów natrafiono na całkiem dobrze zachowaną średniowieczną Bramę Karową, co zostało udokumentowane na fotografiach z epoki i pozwoliło historykom, zwłaszcza prof. Ottonowi Kloepplowi, na rekonstrukcję wyglądu tej budowli. Pamięć o bramie trwała też w nazwie nowo wytyczonej ulicy, która do 1945 r. nosiła nazwę Karrenwall (północna część obecnej ul. Okopowej, od Bramy Wyżynnej do ul. Św. Trójcy).

Jedną z pierwszych i najważniejszych budowli wznoszonych przy Karrenwall była nowa siedziba Królewskiego Prezydium Policji. Wcześniejszą siedzibę przy ul. Długiej 25 przekazano w 1895 pod budowę gmachu cesarskiej poczty. Pewną ciekawostką jest fakt, że mimo powstania w 1871 r. Cesarstwa Niemieckiego, nadal istniało Królestwo Prus i policja w Gdańsku była wciąż policją pruską. W tym samym czasie poczta była już cesarska, a więc ogólnoniemiecka. Prezydent policji rezydował tymczasowo na przedmieściu Petershagen (Zaroślak) i istniała pilna potrzeba ulokowania jego urzędu w bardziej prestiżowym miejscu.

Prezydium Policji na starej pocztówce z początków XX wieku.

Brama Karowa podczas rozbiórki bastionów w 1896 r.

Nowa siedziba policji powstawała od 1902 r. według projektu Alfreda Muttraya, a w projektowanie elewacji włączył się też wspomniany już Otto Kloeppel (późniejszy rektor politechniki, twórca m. in. sopockiego Grand Hotelu, ale też osiedla mieszkaniowego Zielony Trójkąt). Obiekt powstał na planie niesymetrycznego trapezu, z dużym, czterokondygnacyjnym budynkiem od frontu i ukrytymi za nim, dołączonymi pod kątem ostrym dwiema oficynami. W zdobieniach szczytów próbowano nawiązać do gdańskich budowli renesansowych, choć powstały w efekcie budynek mimo wszystko niezbyt się różni od innych gmachów, stawianych w tym okresie w całym Cesarstwie Niemieckim. Gotową budowlę przekazano do użytku 6 maja 1905 r. i służyła ona policji przez kolejne 40 lat.

Budynek przy Okopowej 9 był jednym z tych, które krytyczny rok 1945 przetrwały w najlepszym stanie, choć szczegóły ówczesnych wydarzeń otacza aura pewnej tajemnicy. Można przypuszczać, że wiąże się to z dobrą orientacją wywiadu sowieckiego co do działalności organów bezpieczeństwa III Rzeszy i planami przejęcia archiwów tychże służb (z podobnych względów oszczędzono zapewne siedzibę Gestapo przy Nowych Ogrodach 27).

Nie jest łatwo - ze zrozumiałych względów - opisać powojenne dzieje budynku: wiadomo, że został on przejęty przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a Milicja Obywatelska - PRL-owski odpowiednik policji - zadowoliła się pobliskim budynkiem przy Okopowej 15 i wspomnianym gmachem przy Nowych Ogrodach. Przy Okopowej 9 lokatorami były m. in. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych (do 1990 r.), delegatura Urzędu Ochrony Państwa (lata 1990-2002), a obecnie mieści się tu siedziba delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

O autorze

Opinie (128) 6 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 12:15

autor

zapomnial doniesc ze lamane jest prawo demokracji w urzedzie

pisarz
13 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

zapomnial doniesc ze lamane jest prawo demokracji w urzedzie
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 12:44

to pewnie tam ukrywa się AGENT TOMEK. (2)

co się stało z polskim Bondem ? :-)
znów w Polsce zmarnowaliśmy wielki talent... :-)

f
13 lat
- 7 2
Twoja opinia

Zmień treść

co się stało z polskim Bondem ? :-) znów w Polsce zmarnowaliśmy wielki talent... :-)
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-06-09 14:20
  
  a Bolek ???
  
  olo
  13 lat
  - 3 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-06-09 15:02
  
  czeka na
  
  czekalejną edycje mam talent w polsacie
  bo na tegoroczną się spóźnił
  
  13 lat
  - 4 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  czekalejną edycje mam talent w polsacie bo na tegoroczną się spóźnił
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 13:30

W ogóle w Gdańsku jest niewiele zabytków. Coraz mniej w ponad 1000 letnim mieście

Tutaj posiadanie urządzeń przeznaczonych do rozbiórki, powinno być traktowane jak posiadanie bomby atomowej.

Gdańszczanin od 300 lat
13 lat
- 8 1
Twoja opinia

Zmień treść

Tutaj posiadanie urządzeń przeznaczonych do rozbiórki, powinno być traktowane jak posiadanie bomby atomowej.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 13:58

fajny artykuł...

fly
13 lat
- 11 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 15:45

piękne z duszą

ależ kiedyś to miało wygląd Nie to co te okropne kloce na Zaspie ,Chełmnie ,Morenie takie to wszystko smutne i przygnębiające.

lifcia
13 lat
- 6 2
Twoja opinia

Zmień treść

ależ kiedyś to miało wygląd Nie to co te okropne kloce na Zaspie ,Chełmnie ,Morenie takie to wszystko smutne i przygnębiające.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 16:02

odbudować tą piękną synagogę !!!

13 lat
- 13 7
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 16:16

ZAMIESZKAJĆIE WSZĘDZIE, TYLKO NIE W GDANSKU.

13 lat
- 5 6
Twoja opinia

Zmień treść

ZAMIESZKAJĆIE WSZĘDZIE, TYLKO NIE W GDANSKU.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 17:12

najbardziej tajemniczym budynkiem gdańska jest gmach urzędu miejskiego - jakie tam cuda odchodzą fiu fiu fiuuuuu

g@llux
13 lat
- 11 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 17:19

Budynek w Gdyni Ul.Morska 67 (2)

Siedziba Wermahtu...o ile sie nie mylę. Wciąż są tam dziwne zabudowy, niby plac zabaw, niby murek oddzielający miejsca parkingowe. Ostatnio wykopali tam trupa podczas remontu.

hohoh
13 lat
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

Siedziba Wermahtu...o ile sie nie mylę. Wciąż są tam dziwne zabudowy, niby plac zabaw, niby murek oddzielający miejsca parkingowe. Ostatnio wykopali tam trupa podczas remontu.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2010-06-09 19:38
  
  tak, tez ponury budynek z "dusza"
  
  13 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2011-03-09 19:05
  
  Wehrmachtu
  
  jak juz a nie zadnego "wermahtu"
  
  Monsieur
  13 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  jak juz a nie zadnego "wermahtu"
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2010-06-09 17:31

Brawo

Uwielbiam czytać te artykuły. Tak trzymać Panie Redaktorze !!!

Sławek
13 lat
- 8 0
Twoja opinia

Zmień treść

Uwielbiam czytać te artykuły. Tak trzymać Panie Redaktorze !!!
Regulamin dodawania opinii