• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Najbardziej tajemniczy budynek Gdańska

Marcin Stąporek
9 czerwca 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Dawny budynek Prezydium Policji, obecnie siedziba gdańskiej delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Dawny budynek Prezydium Policji, obecnie siedziba gdańskiej delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Niewiele jest w Gdańsku zabytków, których historię znamy lepiej, niż ich najnowsze dzieje. Jednym z nich jest budynek przy Okopowej 9: niegdyś była tu brama wjazdowa do miasta, potem gmach gdańskiej policji, a od 65 lat siedziba służb specjalnych.



Ozdobny portal umieszczony pośrodku fasady budynku przy Okopowej 9. Nad wejściem widoczny jest zamazany cementem lub gipsem na poły widoczny napis... Ozdobny portal umieszczony pośrodku fasady budynku przy Okopowej 9. Nad wejściem widoczny jest zamazany cementem lub gipsem na poły widoczny napis...
...Polizeipräsidium. ...Polizeipräsidium.
Najpierw, w 1462 r., wzniesiono tu zobacz na mapie Gdańska w linii nowych murów obronnych Bramę Karową. Późnogotycka budowla złożona była z dwóch potężnych baszt, flankujących stosunkowo wąski przejazd. Jej nazwa (po niemiecku Karrentor, rzadziej Karrenmacher-Tor) pochodzi od słowa "Karren", oznaczającego taczki. Może więc przez tę bramę wchodzili do Gdańska mniej zamożni przybysze, których nie stać było na zwierzę pociągowe i swój dobytek bądź towar na sprzedaż zmuszeni byli przewozić taczkami, polegając jedynie na sile własnych rąk?

Szybka ewolucja metod oblężniczych, a zwłaszcza rozwój artylerii, sprawiły, że ta linia obronna miasta nie przetrwała zbyt długo. Już w 1563 r. Brama Karowa została zasypana i znalazła się wewnątrz wału ziemnego, a w latach 1571-76 budowniczy Hans Kramer wzniósł w tym miejscu wysoki bastion z kazamatami, nazwany, podobnie jak jego poprzedniczka, Bastionem Karowym. Miał on przetrwać ponad 300 lat.

Potężne bastiony i otaczająca je fosa, które w XVI-XVIII wieku przydawały Gdańskowi prestiżu, w XIX wieku były już tylko przeszkodą, hamującą rozwój nowoczesnego miasta. Po długich debatach i przełamaniu oporu konserwatywnych środowisk wojskowych, zdecydowano się w końcu na likwidację fortyfikacji. Zgodnie z propozycją niemieckiego urbanisty Jacoba Stübbena, na ich miejscu miały powstać szerokie ulice (m. in. dzisiejsze Podwale Grodzkie, Wały Jagiellońskie i Okopowa), zabudowane reprezentacyjnymi gmachami.

Co ciekawe, podczas niwelacji wałów natrafiono na całkiem dobrze zachowaną średniowieczną Bramę Karową, co zostało udokumentowane na fotografiach z epoki i pozwoliło historykom, zwłaszcza prof. Ottonowi Kloepplowi, na rekonstrukcję wyglądu tej budowli. Pamięć o bramie trwała też w nazwie nowo wytyczonej ulicy, która do 1945 r. nosiła nazwę Karrenwall (północna część obecnej ul. Okopowej, od Bramy Wyżynnej do ul. Św. Trójcy).

Jedną z pierwszych i najważniejszych budowli wznoszonych przy Karrenwall była nowa siedziba Królewskiego Prezydium Policji. Wcześniejszą siedzibę przy ul. Długiej 25 przekazano w 1895 pod budowę gmachu cesarskiej poczty. Pewną ciekawostką jest fakt, że mimo powstania w 1871 r. Cesarstwa Niemieckiego, nadal istniało Królestwo Prus i policja w Gdańsku była wciąż policją pruską. W tym samym czasie poczta była już cesarska, a więc ogólnoniemiecka. Prezydent policji rezydował tymczasowo na przedmieściu Petershagen (Zaroślak) i istniała pilna potrzeba ulokowania jego urzędu w bardziej prestiżowym miejscu.

Prezydium Policji na starej pocztówce z początków XX wieku. Prezydium Policji na starej pocztówce z początków XX wieku.
Brama Karowa podczas rozbiórki bastionów w 1896 r. Brama Karowa podczas rozbiórki bastionów w 1896 r.
Nowa siedziba policji powstawała od 1902 r. według projektu Alfreda Muttraya, a w projektowanie elewacji włączył się też wspomniany już Otto Kloeppel (późniejszy rektor politechniki, twórca m. in. sopockiego Grand Hotelu, ale też osiedla mieszkaniowego Zielony Trójkąt). Obiekt powstał na planie niesymetrycznego trapezu, z dużym, czterokondygnacyjnym budynkiem od frontu i ukrytymi za nim, dołączonymi pod kątem ostrym dwiema oficynami. W zdobieniach szczytów próbowano nawiązać do gdańskich budowli renesansowych, choć powstały w efekcie budynek mimo wszystko niezbyt się różni od innych gmachów, stawianych w tym okresie w całym Cesarstwie Niemieckim. Gotową budowlę przekazano do użytku 6 maja 1905 r. i służyła ona policji przez kolejne 40 lat.

Budynek przy Okopowej 9 był jednym z tych, które krytyczny rok 1945 przetrwały w najlepszym stanie, choć szczegóły ówczesnych wydarzeń otacza aura pewnej tajemnicy. Można przypuszczać, że wiąże się to z dobrą orientacją wywiadu sowieckiego co do działalności organów bezpieczeństwa III Rzeszy i planami przejęcia archiwów tychże służb (z podobnych względów oszczędzono zapewne siedzibę Gestapo przy Nowych Ogrodach 27).

Nie jest łatwo - ze zrozumiałych względów - opisać powojenne dzieje budynku: wiadomo, że został on przejęty przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a Milicja Obywatelska - PRL-owski odpowiednik policji - zadowoliła się pobliskim budynkiem przy Okopowej 15 i wspomnianym gmachem przy Nowych Ogrodach. Przy Okopowej 9 lokatorami były m. in. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych (do 1990 r.), delegatura Urzędu Ochrony Państwa (lata 1990-2002), a obecnie mieści się tu siedziba delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (128) 6 zablokowanych

  • Budynek ma już ponad 100 lat ciekawe czy tyle lat wytrzyma ECS (3)

    • 10 1

    • ECS wytrzyma (1)

      dopóty duch Lecha Wałęsy będzie nań patrzył z góry

      • 1 0

      • sęk w tym, że Wałęsa będzie patrzył na niego z dołu... czyli nie postoi nawet jeden dzień po tym jak Bolek wyciągnie kopyta? :P

        • 1 1

    • nie wytrzyma

      • 1 1

  • Azkaban ;)

    • 8 3

  • Piekny budynek, ale zaniedbany

    A w środku same nieroby.
    Bo gdyby pracowali już dawno zakończyliby rządy Budynia.

    • 14 7

  • Szanowni Policjanci (3)

    Czy nie uważacie ,że mieszkańcom Gdańska i turystom odwiedzającym to piękne miasto przysporzylibyście splendoru gdyby wasze władze oddały do publicznego użytkowania schronisko młodzieżowe Na Biskupiej Górce w którym mieszczą się wasze laboratoria. Identyczne warunki mielibyście w dawnych koszarach przy ul Łąkowej i trasy W-Z, które od jakiegoś czasu stoją puste. Reaktywowane schronisko młodzieżowe im. Pawła Beneke ( Kaper,który zdobył dla Gdańska obraz Memlinga Sąd Ostateczny) spowodowałoby ożywienie całej dzielnicy i spełnienie zaprojektowanej działalności społecznej na przylegających obiektach sportowych. Ponadto może przy okazji remontu schroniska młodzieżowego przywrócono by trzeci w Gdańsku Carillon na wieży zegarowej.

    • 61 3

    • A przewieziesz zydków?

      • 2 4

    • Biskupia Górka (1)

      Gdański Bówka tak czytam i zastanawia mnie fakt..... Twojej wypowiedzi. Moze warto napisac e-maila tutaj: www.policja.pl Masz sobie tam 01 Komendy Glownej Policji, napisz do niego petycje.
      Budynek Biskupiej jest piekny i wspanialy... ale niestety wymaga remontu.. tylko teraz pytanie.... jakie naklady poniesie Policja wychodzac z niego i wchodzac do innego budynku? Naklady nie poniesie zreszta Policja a My - Obywatele tego Kraju placacy podatki.
      Moze miasto przestanie mydlic oczy i w koncu podejmie jakies decyzje o wybudowaniu specjalnych obiektow na Zlotej Karczmie? Tam mieliby swoje bazy i extra....
      Mieli juz taki zamysl... jednak jak to w budyniu, utonelo ;-))
      Wiec Bówka .. moze pisz z deczko rozumniej o takich klopotach lokalowych.
      Pozdrawiam i mierzi mnie to o piszesz.
      P.S. Nie jestem policjantem tylko po prostu widze jak sie sprzeniewierza nasze publiczne pieniadze....
      Biskupia Gorka powinna zostac "zwolniona" jednak gdzie przeniesc te armie ludzi?? To jest klopot.

      • 0 2

      • na Biskupiej Gorce nie ma policjantow,,, tam urzeduja pracowinicy cywilni Policji

        • 0 0

  • Swoją drogą to smutne,

    że tego typu rządowa agencja nie może mieć siedziby gdzieś na uboczu, na peryferiach tylko musi kisić się w ścisłym centrum miasta, w reprezentacyjnym budynku.

    • 36 2

  • Polizeipräsidium- ten gestapowski napis niechlubny dla obecnych czasów i instytucji w środku dziś pracującyej należy skuć, a (5)

    nie zalepiać przebijającym cementem. To jest zapisane w konstytucji, by niechlubne, faszystofwskie znaki nie rozpowszechniać. Chwalebne, byłe sprawy o Hitlerze nawet w Niemczech są skrzętnie pomijane na zabytkach, by ludziom nie przypominać. Co innego z przeszłością niemiecką przez pewne wieki tutaj, co innego z tym symbolem. Pozdrawiam serdecznie.

    • 11 21

    • to jest historia

      byla jaka byla, zostawic napis!

      • 10 3

    • a gdzie w tym napisie masz ślad gestapo? (2)

      a może masz jakąś fobię na wszystko co brzmi po niemiecku?

      • 14 4

      • Myślę, że Gdańsk nie był nigdy bardziej niemiecki... wystarczy zagłębić się w historię dokładniej i od początku. (1)

        • 5 4

        • fakt, gdyby polskie budowle nie były głównie z drewna i małej części z mocnego tworzywa, które stosowano dopiero później, było by sporo śladów trwałych na Polskość tego terenu.

          • 4 0

    • polizeipraesidium

      to tylko to co oznacza prezydium policji i nic wiecej, uzywane zreszta do dzis..takich napisow jest zreszta bardzo duzo.w tym miscie jest bardzo malo polskiej historii.moze znacie jakies piosenki o gdansku?bo niemieckich jest wiele..

      • 9 1

  • nikt

    bynajmniej, trzeba przypominac zle przyklady z przeszlosci jak obozy i ochydne wojny, dla nowego pokolenia aby sie mialy na bacznosci, ku pamieci ,wydarzenia sie swieci, to jes tylko dowodem ze nic nie mamy za darmo i na zawsze,
    Ze narod pomiszany jest wszedzie, tak jest zdrowiej, nacionalistom -sie ciagle marzy. takie pamiatki nas ostrzegaja,

    • 1 2

  • To teraz juz wiem kto tam parkuje jak ostatnia sierota.

    • 17 0

  • Piekny budynek

    j.w.

    • 5 2

  • (1)

    ponure miejsce
    oddać to jakiejś uczelni albo liceum, a dotychczasowych lokatorów przesiedlić w okolice wałów ze skierowaniem do robót publicznych

    • 10 7

    • Bez urazy, ale mówisz nie na temat

      przy Okopowej 9 nie ma lokatorów, bo tam nie ma aresztu. Areszt jest przy Okopowej 15. Pozdrawiam

      • 0 2

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Sprawdź się

Sprawdź się

Przy jakiej ulicy znajduje się Dom pod Murzynkiem?

 

Najczęściej czytane