• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Najbardziej tajemniczy budynek Gdańska

Marcin Stąporek
9 czerwca 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Dawny budynek Prezydium Policji, obecnie siedziba gdańskiej delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Dawny budynek Prezydium Policji, obecnie siedziba gdańskiej delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Niewiele jest w Gdańsku zabytków, których historię znamy lepiej, niż ich najnowsze dzieje. Jednym z nich jest budynek przy Okopowej 9: niegdyś była tu brama wjazdowa do miasta, potem gmach gdańskiej policji, a od 65 lat siedziba służb specjalnych.



Ozdobny portal umieszczony pośrodku fasady budynku przy Okopowej 9. Nad wejściem widoczny jest zamazany cementem lub gipsem na poły widoczny napis... Ozdobny portal umieszczony pośrodku fasady budynku przy Okopowej 9. Nad wejściem widoczny jest zamazany cementem lub gipsem na poły widoczny napis...
...Polizeipräsidium. ...Polizeipräsidium.
Najpierw, w 1462 r., wzniesiono tu zobacz na mapie Gdańska w linii nowych murów obronnych Bramę Karową. Późnogotycka budowla złożona była z dwóch potężnych baszt, flankujących stosunkowo wąski przejazd. Jej nazwa (po niemiecku Karrentor, rzadziej Karrenmacher-Tor) pochodzi od słowa "Karren", oznaczającego taczki. Może więc przez tę bramę wchodzili do Gdańska mniej zamożni przybysze, których nie stać było na zwierzę pociągowe i swój dobytek bądź towar na sprzedaż zmuszeni byli przewozić taczkami, polegając jedynie na sile własnych rąk?

Szybka ewolucja metod oblężniczych, a zwłaszcza rozwój artylerii, sprawiły, że ta linia obronna miasta nie przetrwała zbyt długo. Już w 1563 r. Brama Karowa została zasypana i znalazła się wewnątrz wału ziemnego, a w latach 1571-76 budowniczy Hans Kramer wzniósł w tym miejscu wysoki bastion z kazamatami, nazwany, podobnie jak jego poprzedniczka, Bastionem Karowym. Miał on przetrwać ponad 300 lat.

Potężne bastiony i otaczająca je fosa, które w XVI-XVIII wieku przydawały Gdańskowi prestiżu, w XIX wieku były już tylko przeszkodą, hamującą rozwój nowoczesnego miasta. Po długich debatach i przełamaniu oporu konserwatywnych środowisk wojskowych, zdecydowano się w końcu na likwidację fortyfikacji. Zgodnie z propozycją niemieckiego urbanisty Jacoba Stübbena, na ich miejscu miały powstać szerokie ulice (m. in. dzisiejsze Podwale Grodzkie, Wały Jagiellońskie i Okopowa), zabudowane reprezentacyjnymi gmachami.

Co ciekawe, podczas niwelacji wałów natrafiono na całkiem dobrze zachowaną średniowieczną Bramę Karową, co zostało udokumentowane na fotografiach z epoki i pozwoliło historykom, zwłaszcza prof. Ottonowi Kloepplowi, na rekonstrukcję wyglądu tej budowli. Pamięć o bramie trwała też w nazwie nowo wytyczonej ulicy, która do 1945 r. nosiła nazwę Karrenwall (północna część obecnej ul. Okopowej, od Bramy Wyżynnej do ul. Św. Trójcy).

Jedną z pierwszych i najważniejszych budowli wznoszonych przy Karrenwall była nowa siedziba Królewskiego Prezydium Policji. Wcześniejszą siedzibę przy ul. Długiej 25 przekazano w 1895 pod budowę gmachu cesarskiej poczty. Pewną ciekawostką jest fakt, że mimo powstania w 1871 r. Cesarstwa Niemieckiego, nadal istniało Królestwo Prus i policja w Gdańsku była wciąż policją pruską. W tym samym czasie poczta była już cesarska, a więc ogólnoniemiecka. Prezydent policji rezydował tymczasowo na przedmieściu Petershagen (Zaroślak) i istniała pilna potrzeba ulokowania jego urzędu w bardziej prestiżowym miejscu.

Prezydium Policji na starej pocztówce z początków XX wieku. Prezydium Policji na starej pocztówce z początków XX wieku.
Brama Karowa podczas rozbiórki bastionów w 1896 r. Brama Karowa podczas rozbiórki bastionów w 1896 r.
Nowa siedziba policji powstawała od 1902 r. według projektu Alfreda Muttraya, a w projektowanie elewacji włączył się też wspomniany już Otto Kloeppel (późniejszy rektor politechniki, twórca m. in. sopockiego Grand Hotelu, ale też osiedla mieszkaniowego Zielony Trójkąt). Obiekt powstał na planie niesymetrycznego trapezu, z dużym, czterokondygnacyjnym budynkiem od frontu i ukrytymi za nim, dołączonymi pod kątem ostrym dwiema oficynami. W zdobieniach szczytów próbowano nawiązać do gdańskich budowli renesansowych, choć powstały w efekcie budynek mimo wszystko niezbyt się różni od innych gmachów, stawianych w tym okresie w całym Cesarstwie Niemieckim. Gotową budowlę przekazano do użytku 6 maja 1905 r. i służyła ona policji przez kolejne 40 lat.

Budynek przy Okopowej 9 był jednym z tych, które krytyczny rok 1945 przetrwały w najlepszym stanie, choć szczegóły ówczesnych wydarzeń otacza aura pewnej tajemnicy. Można przypuszczać, że wiąże się to z dobrą orientacją wywiadu sowieckiego co do działalności organów bezpieczeństwa III Rzeszy i planami przejęcia archiwów tychże służb (z podobnych względów oszczędzono zapewne siedzibę Gestapo przy Nowych Ogrodach 27).

Nie jest łatwo - ze zrozumiałych względów - opisać powojenne dzieje budynku: wiadomo, że został on przejęty przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a Milicja Obywatelska - PRL-owski odpowiednik policji - zadowoliła się pobliskim budynkiem przy Okopowej 15 i wspomnianym gmachem przy Nowych Ogrodach. Przy Okopowej 9 lokatorami były m. in. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych (do 1990 r.), delegatura Urzędu Ochrony Państwa (lata 1990-2002), a obecnie mieści się tu siedziba delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (128) 6 zablokowanych

  • Tylko pytam

    To w którym z tych budynków jest teraz totolotek co to Bolek wygrywał .?

    • 2 0

  • Gość

    A dom masonów w Gdańsku?

    • 0 0

  • Budynek ABW

    Trzeba spacyfikować.Dowiedzieć się co tam się dzieje..Kto tam pracuje i komu służą te rambpracujące osoby...???.Może to ruskie szpiony tam się siedzą.Co NA TO kontr wywiad ??

    • 0 0

  • Budynek ABW w Gańsku

    Ten budenek powinien być przeznaczony na muzeum,albo jakąś galerię sztuki,dawał by dochody miastu Gdańsķ ,leży w samym centrum.
    Panowie z ABW,jak sama nazwa wskazuje lepiej byłoby się schronić do bunkrów tajnych i tam prowadzić działalność ,w szczególności niepewnej sytuacji na Ukrainie.Rozumiecie to..

    • 1 0

  • Niesamowita atrakcja i można już przecież odczarować tajemnice i zaklęcia tego budynku!

    Zapewne najwyższy już czas, aby ABW chociażby dwa razy do roku zorganizowała Dzień Otwarty tego wspaniałego budynku. Przewodnik opowiedziałby odwiedzającym o zaklętych rewirach tego miejsca. Zaręczam odwiedzających, że opowieści historycznych byłoby mnóstwo, tak na kilka tomów... Korzyści nie przeceniam, ale podnoszę wysoko w wielu aspektach.

    • 0 0

  • Takie nasze FBI :)

    • 1 1

  • pomylka w tekscie

    policja to odpowiednik prlowskiej milicji. zmienila sie tylko nazwa

    • 2 2

  • (9)

    Gdansk kiedys byl piekny...

    • 75 12

    • Taki piękny jak tęczowa frau

      • 1 0

    • I jest nadal piękny. (4)

      W całym regionie nie znajdziesz drugiego tak pięknego grodu.

      • 16 10

      • to prawda (3)

        Jest nadal piękny, ale serce boli, że tyle wspaniałych budynków zostało zniszczonych bezpowrotnie w czasie wojny:( Szkoda, że zlikwidowano fortyfikacje, z nimi na zdjęciach Gdańsk wygląda tak majestatycznie.

        • 19 3

        • (1)

          zniszczenia wojenne to jedno... ale dzisiejsze wołają o pomstę do nieba.

          • 21 0

          • To prawda! Wystarczy zajrzeć do XIX wiecznego Dolnego Miasta! Musiało być kiedyś piękne!!! Z cudnej aleji jarzębinowej zostało

            tylko kilka drzew :(((((((

            • 3 1

        • zwłaszcza te korki i przejazdy przez bramę

          • 3 7

    • (1)

      Gdańsk jest piękny

      • 9 9

      • ta... na widokówkach. odbudowano 30% Gdańskich zabytków, które okraszono komuszym betonem... i dzisiaj robi się to samo. Nawet nie wspominam o dzielnicach typu Wrzeszcz, czy Oliwa...

        • 16 1

    • Gdańsk był kiedyś piękny

      a później pojawiła się UW, PO i Adamowicz.

      • 16 10

  • Najbardziej tajemniczy bo najbardziej ponury i okryty zła sławą obiekt

    • 1 0

  • Szanowni Policjanci (3)

    Czy nie uważacie ,że mieszkańcom Gdańska i turystom odwiedzającym to piękne miasto przysporzylibyście splendoru gdyby wasze władze oddały do publicznego użytkowania schronisko młodzieżowe Na Biskupiej Górce w którym mieszczą się wasze laboratoria. Identyczne warunki mielibyście w dawnych koszarach przy ul Łąkowej i trasy W-Z, które od jakiegoś czasu stoją puste. Reaktywowane schronisko młodzieżowe im. Pawła Beneke ( Kaper,który zdobył dla Gdańska obraz Memlinga Sąd Ostateczny) spowodowałoby ożywienie całej dzielnicy i spełnienie zaprojektowanej działalności społecznej na przylegających obiektach sportowych. Ponadto może przy okazji remontu schroniska młodzieżowego przywrócono by trzeci w Gdańsku Carillon na wieży zegarowej.

    • 61 3

    • Biskupia Górka (1)

      Gdański Bówka tak czytam i zastanawia mnie fakt..... Twojej wypowiedzi. Moze warto napisac e-maila tutaj: www.policja.pl Masz sobie tam 01 Komendy Glownej Policji, napisz do niego petycje.
      Budynek Biskupiej jest piekny i wspanialy... ale niestety wymaga remontu.. tylko teraz pytanie.... jakie naklady poniesie Policja wychodzac z niego i wchodzac do innego budynku? Naklady nie poniesie zreszta Policja a My - Obywatele tego Kraju placacy podatki.
      Moze miasto przestanie mydlic oczy i w koncu podejmie jakies decyzje o wybudowaniu specjalnych obiektow na Zlotej Karczmie? Tam mieliby swoje bazy i extra....
      Mieli juz taki zamysl... jednak jak to w budyniu, utonelo ;-))
      Wiec Bówka .. moze pisz z deczko rozumniej o takich klopotach lokalowych.
      Pozdrawiam i mierzi mnie to o piszesz.
      P.S. Nie jestem policjantem tylko po prostu widze jak sie sprzeniewierza nasze publiczne pieniadze....
      Biskupia Gorka powinna zostac "zwolniona" jednak gdzie przeniesc te armie ludzi?? To jest klopot.

      • 0 2

      • na Biskupiej Gorce nie ma policjantow,,, tam urzeduja pracowinicy cywilni Policji

        • 0 0

    • A przewieziesz zydków?

      • 2 4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Sprawdź się

Sprawdź się

Ile lat w tym roku miałby Cristal?

 

Najczęściej czytane