• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Metamorfozy Bramy Wyżynnej

Marcin Stąporek
5 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Brama Wyżynna: piękna z zewnątrz i od środka
Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze. Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

Dobrze znana gdańszczanom Brama Wyżynna już niedługo zostanie poddana poważnym pracom budowlanym i konserwatorskim. Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi, za którymi znajdzie się centrum informacji turystycznej.



Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu. Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.
Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę. Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.
Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd. Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.
Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r. Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.
Zamknięcie przejazdu bramy, przez którą od XVI do XIX wieku wjeżdżano do Gdańska, może w pierwszej chwili budzić kontrowersje. Czy jednak słusznie? Warto prześledzić jej dzieje w ostatnich 150 latach.

W 1861 r. wciąż było tak, jak przed rozbiorami: brama znajdowała się w linii potężnych wałów ziemnych, dostęp od strony Targu Siennego możliwy był jedynie poprzez zwodzony most przerzucony nad fosą. Wozy wjeżdżały środkiem, dla pieszych pozostawiono dwa przejazdy po bokach. W tym właśnie roku odnowiono elewację, czego śladem są do dziś widoczne sygnatury z datami. Z dawnych zdjęć wiemy, że nie zapomniano o wyzłoceniu umieszczonych na fasadzie dat i sentencji.

Nowe zbliżało się jednak wielkimi krokami. W 1878 r. rozebrano wewnętrzną część bramy, która dwoma poternami obchodziła budynek Katowni i część przylegających do niej wałów, a zwodzony most zastąpiono stałą groblą. Odtąd ruch kołowy (nie było jeszcze samochodów, ale zaczynały się pojawiać tramwaje konne) można było kierować obok Bramy Wyżynnej, a nie tylko przez nią.

Kilkanaście lat później całkowicie zlikwidowano fosę i wały. Uzyskana powierzchnia została przeznaczona na nowoczesne, szerokie ulice i reprezentacyjne budowle. Zabytkowa brama nie miała już żadnej funkcji. Dopiero w 1903 r. przekształcono ją w siedzibę odwachu (inaczej: kordegardy), czyli charakterystycznej dla dawnych miast wartowni wojskowo-policyjnej. Niepotrzebny przejazd i przejścia boczne zostały zamknięte przeszklonymi ściankami, dzięki czemu powstały we wnętrzu pomieszczenia użytkowe. Częstym motywem wydawanych na początku wieku widokówek stała się odprawa warty przed Bramą Wyżynną.

Wraz z demilitaryzacją Gdańska po wejściu w życie traktatu wersalskiego, odwach został w 1920 r. zlikwidowany, a jego pomieszczenia przejęła niemiecka firma żeglugowa Norddeutscher Lloyd (NDL) - w tamtych czasach kojarzona zwłaszcza z pasażerskimi transatlantykami. Pewnie niejeden emigrant z naszej części Europy odwiedził Bramę Wyżynną, by tu wykupić bilet na upragniony rejs do Nowego Jorku.

Jeszcze przez kilka lat po zakończeniu działań wojennych wnętrza bramy istniały w kształcie nadanym im na początku XX wieku - na miejsce NDL wprowadziło się do nich Polskie Biuro Podróży "Orbis". W 1952 r. zwyciężyła koncepcja "historyzująca" - ponieważ ważnym elementem odbudowy Głównego Miasta była rekonstrukcja tzw. Drogi Królewskiej, zdecydowano się potraktować Bramę Wyżynną jako otwarcie tego szlaku i w związku z tym usunięto ścianki zamykające środkowy przejazd. Przejścia boczne pozostawały zamknięte i w takim kształcie zabytek dotrwał mniej więcej do przełomu tysiącleci. Co ciekawe, aż do końca lat 90. funkcjonowały tu małe biura turystyczne.

Warto zauważyć, że mimo otwarcia środkowego przejazdu, i tak mało kto miał okazję tędy przechodzić - główny ruch pieszy odbywał się i nadal odbywa pomiędzy północną ścianą bramy a budynkiem LOT-u. Należy żałować, że poszerzając jezdnie na Okopowej i Wałach Jagiellońskich, nie pozostawiono dość miejsca, by turyści mogli przystanąć i podziwiać fasadę bramy zaprojektowaną przez Willema van den Blocka.

W 2002 r. Bramę Wyżynną przejęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, znane jako gospodarz najcenniejszych zabytków miasta: Ratusza Głównomiejskiego, Dworu Artusa czy Domu Uphagena. Kilka lat trwały przygotowania do prac budowlanych i remontowych. Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu. Po zakończeniu prac poznamy nowe, być może zaskakujące oblicze jednego z najcenniejszych gdańskich zabytków.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (178) ponad 20 zablokowanych

  • (14)

    Co to jest gdańska Akademia Rzygaczy?

    • 14 50

    • to takie coś, co tylko potrafi gadać (3)

      a nic konkretnego zrobić dla zabytków w mieście.

      • 19 21

      • (2)

        zabytki są w tej chwili niszczone i oszpecane różnymi budynkami tak jak to widać obok żurawia

        • 5 3

        • (1)

          Akurat okolice Bramy Wyżynnej, a także Złotej Bramy najbardziej niszczone są moczem naszych krajan.

          • 10 1

          • Bo brak WC, są za to Kindertransporty

            • 3 1

    • ekipa wracająca z miasta aniołów w niedzielę rano

      • 44 7

    • Była to szkoła istniejąca w kiedyś w Gdańsku. W programie tejże Uczelni znajdowała się analiza i metodologia badań nad wymiocinami, gastroenterologia i hepatologia, techniki wymiotowania, żywienie i technologia żywności, farmakologia i toksykologia oraz podstawy psychologi i socjologi. Jej absolwenci byli znanymi pracownikami i bywalcami klubów w Trójmieście. Posiadali bogatą wiedzę na temat wymiotów, ich objawów, przyczyn oraz skutków.

      • 20 14

    • (1)

      rzygacze są to zwieńczenia rynien na starówce
      akademia pewnie tym zajmowała się

      • 7 5

      • akademia to ci co do tych zwienczen zwracali.

        • 5 4

    • (2)

      Strona internetowa miłośników Gdańska stworzona na kształt wirtualnego uniwersytetu. Polecam
      http://www.rzygacz.webd.pl/

      • 14 8

      • germanofilska wybiórcza propaganda

        • 7 25

      • dno dna

        pisać każdy może, a ZROBIĆ COŚ KONKRETNEGO to już nie. do dupy z taką 'akademią'

        • 1 0

    • "Akademia Rzygaczy jest wirtualną, niezależną od nikogo placówką badawczą, której przedmiotem zainteresowania jest historia i współczesność najpiękniejszego Miasta na świecie: Gdańska" - to z ich strony, a co to jest "rzygacz" - patrz wpis poniżej

      • 11 2

    • Akademia Rzygaczy to to ci delikwenci co wieczorem

      rzygają po zaułkach Starówki na wskutek spożycia znacznych ilości tanich napoi wyskokowych (wino, dykta, politura). Dlatego też charakteryzują się świetną wiedzą z zakresu topografii Starego Miasta. Całodzienne pogawędki podczas libacji na ławce skutkują poszerzeniem wiedzy teoretycznej o wątki autobiograficzne i smaczki historyczne.

      • 7 10

    • Nazwa Akademii

      Nazwa Akademii odnosi się do rzygacza – elementu architektonicznego, który ma za zadanie ochraniać budynek przez odprowadzanie wody od niego oraz być jego ozdobą. Członkowie Akademii Rzygaczy stawiają sobie podobne cele – chcą chronić historyczne budowle, działać na rzecz przywrócenia dawnego piękna Gdańska oraz, poprzez działalność edukacyjną, uświadomić innym to piękno.

      • 2 2

  • Czy ktoś wie kogo pomnik stoi przed bramą (21)

    w czasach Wolnego Miasta?

    • 21 6

    • (1)

      konia wdzięcznie nazwanego Siwkiem

      • 5 5

      • ahahahaha

        • 3 3

    • Cesarz Niemiec Wilhelm

      • 10 2

    • Nie kogo a jeśli już (1)

      to czyj pomnik......

      • 6 2

      • kogo-niemców. czyj wilhelma:)

        • 11 1

    • Wilhelm I (1)

      http://www.rzygacz.webd.pl/index.php?id=73,354,0,0,1,0

      • 5 2

      • dziękuję

        • 4 1

    • (2)

      cesarz Wilhelm któryś tam

      • 2 3

      • Ten koń nazywał się "Wilhelm"? (1)

        • 1 4

        • Koń nazywał się Siwek...dla przyjaciół, nieznajomi nazywali do zwyczajnie: koń.

          • 7 1

    • zrekonstruować pomnik! :)

      • 7 3

    • Pomnik

      Cesarza Wilhelma I

      • 3 4

    • ? (3)

      nie jest to przypadkiem pomnik Jana III Sobieskiego ktory stoi obecnie kawalek dalej na srodku ronda obok Huciska?

      • 6 13

      • Zanczy się..konia poniosło

        • 12 2

      • (1)

        Pomnik Jana III Sobieskiego przybył do Gdańska z Lwowa - Stalin nie chciał mieć króla w "swoim" mieście.

        • 9 0

        • Jan III Sobieski

          Drobna poprawka: ze Lwowa do Wilanowa a dopiero stamtąd do nas:)

          • 1 0

    • Pomik

      Pomnik Wilhelma I na koniu

      • 1 2

    • cesarz Niemiec

      • 0 1

    • pomnik

      pomnik wilhelma II :)

      • 0 1

    • to jest pomnik

      Wilhelma wielkiego. Proponuję stronę wolne miasto Gdańsk Forum.
      Pozdrawiam

      • 2 2

    • jakiegoś niemieckiego cesarza Wilhelma...

      • 0 0

  • Budynek LOT (15)

    Piękny budynek LOT-u stoi w czasach Wolnego Miasta. Gdzie był konserwator zabytków w czasach, gdy po wojnie wybudowana tego pomarańczowego potwora, który dzisaj wygląda fatalnie z tą wyblakłą farbą na elewacji.

    • 148 4

    • WNIOSEK FORMALNY!!!!!!

      kto wnioskuje o zburzenie tego potwora??? mnie szlag trafia jak widzę budynek LOT-u i tyle :(

      • 63 3

    • Socjaliści rządzą nadal (4)

      Popieram.
      Dzisiejsza ekipa decydentów obok Wielkiego Żurawia (który jest największym średniowiecznym dźwigiem portowym w Europie) stawia klocki ze szkła i betonu!

      • 20 7

      • Dokładnie (2)

        W obecnych czasach tez buduje sie takie "LOTy" w Gdańsku. Niestety...

        • 21 2

        • To po prostu gmina Budyniowice POmorskie

          • 18 3

        • nie pojmuję tego, ze niektórym się takie "zabytki" podobają

          • 8 3

      • ...

        ...i to jest SKANDAL!!!

        • 0 0

    • (1)

      ta elewacja nie jest oryginalna , to właśnie w czasie remontu została tak paskudnie *&%......... no.... na stronach Foto Kosycarz można znaleźć stare zdjęcia ,
      na tamte czasy był bardzo nowoczesny i nawet ładny ;)

      • 6 2

      • Budynek LOT-u

        I owszem, na tamte czasy, ale już wtedy były protesty co do lokalizacji w tym miejscu...

        • 0 0

    • Budyń nie jest Gdańszczaninem ... wiec olewa wizerunek miasta...woli mamone (1)

      • 10 3

      • chcą budować na wyspie spichrzów. kto ma pomysł, żeby opóźnić budowę i żeby to nie było za kadencji Adamowicza bo wiadomo że ten niemiec wszystko sknoci?!

        • 3 1

    • poczekaj poczekaj (1)

      jeszcze pare lat i go wciagna na liste "zabytkow"

      • 5 0

      • do tego czasu te wartościowe się rozpadną

        • 4 0

    • Gdzie był konserwator zabytków? (1)

      Jak to gdzie, na etacie był !

      • 6 0

      • nic się nie zmieniło, nadal jakiś tam ktoś jest na etacie i nadal budują różne potworki

        • 1 0

    • foto

      Na demotach kiedyś widziałam takie zdjęcie budynku lotu i komentarz, że lot poprostu zbudowali w sepi - takie ułatwienie dla fotografów :P

      • 2 0

  • super fotki (6)

    najlepsza beka jak tramwaj wjeżdżał na Starówke

    • 23 8

    • ??? (1)

      a co miał wlatywać ???

      • 10 0

      • wpływać

        jak tramwaj wodny

        • 7 0

    • Starówka (3)

      W Gdańsku nie ma ani nie było starówki.
      Starówka jest to nazwa własna starego miasta w Warszawie.

      • 12 13

      • "Stare miasto (także: starówka) – historyczne centrum

        najstarsza dzielnica europejskich miast, często charakteryzująca się zwartą zabudową, a w przeszłości otoczona murami obronnymi. Typowymi budynkami w obrębie starego miasta są kamienice." - to tytułem wyjaśnienia mądralo

        • 9 2

      • ktos cie zle poinformowal chlopczyku

        • 4 1

      • tutaj chodzi o mowę potoczną i ważne jest że wszyscy wiedzą o czym mowa

        • 5 0

  • Na Bramie Wyżynnej od strony wjazdu jest piękny herb/godło Rzeczypospolitej, podtrzymywany przez Anioły. Na Białym Orle jest (8)

    "Ciołek" (byczek), herb króla Stanisława Augusta Poniatowskiego... Miejmy nadzieję, że ta brama faktycznie będzie odnowiona, bo jest w stanie opłakanym...

    Pomiędzy Bramą Wyżynną a Katownią miał od kilku już lat stanąć pomnik przedstawiający wjazd orszaku króla Kazimierza IV Jagiellończyka do Miasta... Decyzję o tym podjęła już dawno Rada Miasta, ale ciągle nie dzieje się nic w tym temacie... Dlaczego?... Kiedy stanie pomnik naszego władcy zasłużonego dla Królestwa, Rzeczypospolitej i Miasta?

    • 40 2

    • Decyzje są podejmowane w interesie Niemiec (2)

      Zauważmy, że nie ma nawet wzmianki o zamiarze wybudowania tego przez Ciebie opisanego pomnika, że w 70 rocznicę wybuchu II wojny światowej nie powstał w Gdańsku Pomnik Pomordowanych Pomorzan, tak głęboko właściwy dla wszystkich czujących po Polsku, moralnie wręcz niezbędny, a obok Dworca PKP stoi wyrażający łączność Gdańska z III Rzeszą niemiecką Pomnik Kindentransportów, który nas (gdańskich podatników) kosztował 860 tys. zł.

      • 10 5

      • Niestety masz pełną rację... a o usunięciu melodii "Roty" z karilionu na Ratuszu Głównego Miasta już nie wspomnę... (1)

        Potrzeba zmian w naszym Polskim Mieście Królewskim Gdańsku!
        Im szybciej tym lepiej...

        • 12 3

        • niestety na zmiany się nie zanosi bo system wyboru władz jest chory i tak ustawiony, że i tak polskie niemce wygrają

          • 6 0

    • chyba żart !!!! powinien powrócić KANCLERZ OTTO VON BISMARCK na koniu a nie jakiś jagielończyk (3)

      • 3 6

      • (2)

        możesz jakoś uzasadnić swoją wypowiedź?

        • 4 0

        • Spokojnie, to tylko głupkowata prowokacja jakiegoś zakompleksionego POkemona (1)

          • 4 2

          • raczej wiedzącego co chce i po co tu jest prusaka

            • 0 4

    • Pomnik Jagiellończyka miał "wjedżać" do Gdańska

      przez bramę, czyli przechodzących witałaby dupa konia. Nie jast też dobrze z nasłonecznieniem tego miejsca.
      Pewnie dlatego pomnik Bismarcka stał daleko PRZED bramą.
      A o decyzjach rady miasta i finansowaniu lepiej zmilczeć ...

      • 6 0

  • Jak ci wszyscy ludzie mieścili się w Gdańsku (1)

    200 tys ludzi tym kawałku ziemi- Śródmieście+Dolne Miasto+ Długie Ogrody+ Stare Przedmieście? Mieszkanie w kamienicy a w nim babka dziadek małeżeństwo i 15 dzieciaków...

    Prośba do autora-chętnie poczytałbym coś o bożnicach gdańskich gdzie się znajdowały i o tym co się z nimi stało, może jakieś zdjęcia?

    • 24 6

    • Bożnice

      Zgłoś się do reb M. Abramowicza - naszego lokalnego patrioty, a w dodatku, a w dodatku, jako brata naszego starszego w wierze, wszechwiedzącego i nieomylnego.

      • 4 4

  • Przed brama powinien stanac Pomnik Tworcy Hymnu Narodowego gen J.Wybickiego (2)

    Przed brama powinien stanac Pomnik Tworcy Hymnu Narodowego gen J.Wybickiego

    • 10 16

    • on tu sie urodzil i tu chodzil do szkoly a jeszcze nie ma pomnika (1)

      tworca hymnu narodowego tu sie urodzil i tu chodzil do szkoly a jeszcze nie ma pomnika w stolicy pomorza w gdansku

      • 9 2

      • predzej hitlerowi go postawia jak wybickiemu

        • 4 2

  • Pomnik 3 Wielkich Polakow (7)

    przed Brama powinien stanac Pomnik 3 Wielkich Polakow Ksiedza Pralata H. Jankowskiego Papierza Jana Pawla II i Prymasa St. Wyszynskiego

    • 15 47

    • i Ojca Rydzyka

      • 6 5

    • (2)

      nie zapominaj o 4 WIELKIM polaku L. Kaczyńskim !!! ;)

      • 12 3

      • o Rudym i Komorze nikt nie będzie pamiętał za 50 lat (1)

        • 8 6

        • będą... tak jak o Hitlerze.

          • 6 5

    • ci ludzie zmienili swiat i jego oblicze

      to oni zmienili historie polski europy i swiata - taka jest prawda czy to sie komus podoba czy nie podoba ale prawda jest prawda

      • 3 1

    • Pomnik 3 Wielkich Polakow

      może i tak, ale zamiast Jankowskiego, to pomnik Popiełuszki.

      • 4 5

    • Opinia została zablokowana przez moderatora

  • Gdańśk mógłbyć pięknym miastem (11)

    gdyby tylko cywilizowani Niemcy nie rozpętali wojny w, której zginęło ponad 50 mln ludzi.

    • 60 7

    • Gdyby Niemcy nie rozpętali wojny to (1)

      teraz Gdańsk byłby do Gdyni jak Puck do Gdańska.

      • 7 5

      • jawohl!!!!!!!!1

        • 0 4

    • wg mnie byłby piękny, gdyby go odtworzono, zamiast budować socjalistyczne potworki (5)

      czyli niestety możemy podziękować nie Niemcom, a PRLowi.

      • 11 5

      • Niemcy i Rosjanie zniszczyli to Miasto w 1945r. w 95% (3)

        My POLACY je odbudowaliśmy!
        Inaczej miał byś g...o a nie Głowne Miasto i zabytki.

        • 17 4

        • tak? a za karygodne zaniedbania stanu zabytkowych kamienic (2)

          komu mam podziękować? też Niemcom i Rosjanom? jakoś w Niemczech inaczej traktuje się zabytkowe kamienice niż u nas, gdzie sa puszczone na pastwę mieszkańców mieszkań komunalnych.

          • 10 7

          • człowieku porównuj się z byłym NRD nie RFN to zobaczysz, że wcale tak różowo u nich nie jest

            • 12 0

          • Miał być "minus" dla "me"!

            • 1 0

      • Adamowicze budują o wiele gorsze potworki choćby przy żurawiu

        • 9 4

    • pomysl lepiej o przyszłosci

      natepny obłakany żyjący historia.

      • 0 3

    • szczególnie cywilizowani byli Niemcy, którzy wybudowali 60% miasta w XIX w. (1)

      Nikt tu nie wspomina, że Gdańsk został zniszczony przez Rosjan jako niemieckie miasto. To z czego jesteśmy teraz tacy dumni i co z łzą wspominamy to były w istocie budynki prusackie, tak jak słynny Danzigerhoff. Trochę obiektywizmu i podstawowej prawdy historycznej nie zaszkodzi...

      • 4 4

      • Główne Miasto i najważniejsze zabytki wybudowano głównie w czasach I RP, w Mieście Królewskim (i troszkę za Krzyżaka) a prusacy

        POstawili kilka popierdułek bez zanczenia.

        • 1 1

  • NAJWYŻSZY !!!! CZAS

    budynek - zabytek od którego rozpoczynały się wycieczki, i który
    jest PIERWSZYM !!! zbytkiem, jaki widzą turyści krajowi i zagraczniczny,
    przejźdżający ulicą Okopową, czyli zabytek wizerunkowy, świadczył o mieście ..

    • 23 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Sprawdź się

Sprawdź się

Na przełomie lat 70. i 80. warunki atmosferyczne spowodowały, że Torpedownia na Babich Dołach doznała uszkodzeń. Co się wydarzyło?

 

Najczęściej czytane