Kaci w mundurach i ich ofiary. Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni tuż po wojnie

Michał Lipka

24 maja 2023 (artykuł sprzed 1 roku)

Opinie (88)

Marynarze w koszarach Marynarki Wojennej z okresu bezpośrednio po II wojnie światowej.

Gdy mówimy o zbrodniach sądowych w Polskiej Marynarce Wojennej za czasów komunistycznych, na szczycie listy będzie "proces komandorów". Na podstawie sfałszowanych dowodów skazano w nim przedwojennych oficerów i bohaterów kampanii wrześniowej na wieloletnie więzienie lub karę śmierci. Ale w Sądzie Marynarki Wojennej zapadło wiele innych podobnych wyroków.

Proces komandorów: czarna karta w historii Marynarki Wojennej

Po II wojnie światowej Polska zmieniała się etapami, podobnie jak jej system sądowniczy. Prawo ustanawiano także dekretami (jak choćby słynny Dekret z 13 czerwca 1946 roku o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa), pojawiły się nowe rodzaje kar (skierowanie na czas nieokreślony do wydzielonego miejsca czy też skierowanie do obozów pracy) i rodzaje przestępstw (przestępstwo kontrrewolucyjne czy też sabotaż).

Przepisy pozwalały na ich szeroką interpretację, co skutkowało tym, że sędziowie regularnie sięgali po najwyższy wymiar kary, czyli karę śmierci.

25 stycznia 1945 roku generał Michał Rola-Żymierski wydał rozkaz o utworzeniu wojskowych sądów garnizonowych. Na mocy tego polecenia w Gdańsku miał powstać Wojskowy Sąd i Prokuratura Marynarska. Kilka miesięcy trwały sprawy organizacyjne i tak, 2 maja 1945 roku, major Jan Kaczorowski otrzymał rozkaz zorganizowania WSM w Gdańsku.

Marszałek Polski Michał Rola-Żymierski powołał swoim rozkazem wojskowe sądownictwo.

Tu pojawił się pierwszy problem - w całym mieście nie było odpowiedniego do tego celu budynku (Gdańsk w tym czasie dopiero powoli zaczynał swoją odbudowę ze zniszczeń wojennych). Po poszukiwaniach udało się znaleźć odpowiednie miejsce w Sopocie przy ulicy Królowej Jadwigi 4 i 6

. Ale ponieważ sytuacja była dynamiczna, 20 czerwca 1946 roku ostatecznie powstał Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni.

Pod jego jurysdykcją znaleźli się wszyscy oficerowie i marynarze Marynarki Wojennej oraz cywile, którzy w momencie popełnienia jakiegoś zabronionego czynu znajdowali się na pokładzie okrętu lub statku.

Sędziowie tego sądu byli rekrutowani w charakterystyczny da epoki sposób. Przede wszystkim musieli być lojalni wobec władzy, dlatego przechodzili szkolenia z ideologii marksizmu-leninizmu. Ponieważ tuż po wojnie nie było wystarczająco wielu prawników wychowanych w tym duchu, "na chwilę" zapomniano o burżuazyjnej przeszłości sędziów przedwojennych. Byli oni potrzebni do czasu, aż wyuczą się bezpieczniejsze politycznie kadry.

Warto tu podkreślić, że w pierwszym dziesięcioleciu powojennym 30 proc. członków składów orzekających nie miało wykształcenia prawniczego. Były również przypadki, kiedy sędzia miał wykształcenie jedynie podstawowe.

Politrucy w Polskiej Marynarce Wojennej

Jednym z najkrwawszych sędziów orzekających w tamtym okresie był major, a następnie podpułkownik Celestyn Obst, nie tylko sędzia, ale także zastępca szefa SMW. W latach 1948-1952 wydał on łącznie 31 wyroków śmierci!

Tabela zamieszczona w pracy "Kara śmierci w orzecznictwie Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni w latach 1945-1955", autorstwa Heleny Kowalskiej z Uniwersytetu Gdańskiego, opublikowanej w Miscellanea Historico-Iuridica, tom IX, r. 2012

W opiniach wystawionych przez jego przełożonych napisano, że jest "politycznie należycie wyrobiony, pozytywnie ustosunkowany do ustroju demokracji ludowej" oraz "w sprawach politycznych rozpatrywanych pod jego kierownictwem stosowano słuszny przeciwko wrogom klasowym wymiar kary za dokonane przestępstwa".

To on, będąc przewodniczącym składu orzekającego, wydał wyrok kary śmierci na internowanych w Szwecji marynarzy z ORP "Żuraw".

ORP Żuraw. Porwali okręt, zapłaciły za to całe rodziny

Za słuchanie zakazanych audycji, rozpowszechnianie usłyszanych tam informacji oraz założenie nielegalnego związku na okręcie również można było usłyszeć wyrok śmierci i zostać rozstrzelanym. Taki los spotkał Mariana Kowala, a wyrok wydał skład, któremu przewodniczył Celestyn Obst.

Tylko w niektórych przypadkach w wyniku amnestii lub złagodzeń kary udawało się wyrok śmierci zamienić na karę więzienia.

Słabą znajomość ustawodawstwa polskiego nadrabia dużą pracowitością i wielką dbałością o powierzoną mu instytucję. Czuwa nieprzerwanie nad polityką penitencjarną podległych mu sędziów. Wielki formalista. Dba o swój wygląd zewnętrzny. Bezwzględny - w walce o utwierdzenie zasad demokracji ludowej. Absolutnie pewny pod względem politycznym"
- to fragment opinii o szefie Sądu Marynarki Wojennej pułkowniku Konstantym Krukowskim.

Urodził się co prawda w Warszawie, ale po zakończeniu gimnazjum przeniósł się do ZSRR. Tam też wstąpił w szeregi Armii Czerwonej. W 1943 roku, jako wojskowy prawnik, skierowany został do Wojska Polskiego. Skazał na śmierć 14 żołnierzy podziemia. Podczas pracy w SMW zasądził "jedynie" dwa wyroki śmierci. W 1954 r. wrócił do ZSRR.

Komandor Konstanty Krukowski, szef Sądu Marynarki Wojennej w okresie od 10 grudnia 1948 r. do 25 lipca 1954 r. fot. IPN

Początkowo kapitan, a następnie major Kazimierz Jankowski był pierwszym po Obstcie pod względem liczby wydanych wyroków śmierci. Orzekł ich łącznie 21.

W opinii jego przełożonych możemy przeczytać m.in.:

"dokładnie prowadzi walkę przeciwko wrogom klasowym", brał "aktywny udział w zebraniach partyjnych".
Był jednym z sędziów, którzy skazali na śmierć porucznika (pośmiertnie awansowanego na kapitana) Adama Dedio. Został on zabity strzałem w tył głowy za przynależność do organizacji Semper Fidelis Victoria.

Adam Dedio został rozstrzelany 14 kwietnia 1947 r. po sfingowanym procesie. Został pochowany na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku. 20 czerwca 1990 r., postanowieniem Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni, wyrok na Adama Dedio został unieważniony.

Z kolei 34-letni lekarz Norbert Imbery-Lierman, urodzony w polsko-niemieckiej rodzinie, postanowił uprowadzić samolot pasażerski i uciec nim do Szwecji. UB zatrzymało samolot tuż przed startem. Imbery'ego-Liermana poddano brutalnemu śledztwu i ostatecznie skazano - z Jankowskim w składzie sędziowskim - na karę śmierci. Został rozstrzelany.

Niezwykła i tragiczna historia Norberta Imbery'ego-Liermana (PDF)

Jankowski był również w składzie orzekającym w sprawie ucieczki ORP Żuraw.

Choć Teofil Karczmarz legitymował się jedynie wykształceniem średnim, mimo to zasiadał w składach orzekających. Swój brak wiedzy prawnej rekompensował poprzez wydawanie bardzo surowych wyroków, czym zyskał sobie przychylność przełożonych. Można powiedzieć, że Karczmarz był modelowym przykładem politycznego sędziego, który ponad prawo przedstawiał wykonanie rozkazu przełożonych.

W ocenach sporządzonych na jego temat przez innych sędziów możemy wyczytać m.in. i takie opinie:

"szczerze oddany Polsce Ludowej i pozytywnie ustosunkowany do ZSRR i krajów demokracji ludowej", "klasowo czujny, członek PZPR", "politycznie aktywny, utrzymuje ścisłą więź z organizacjami partyjnymi w terenie", "szczerze oddany idei Polski Ludowej i dla niej stara się zjednywać nowych zwolenników", "w zagadnieniach politycznych orientuje się dobrze, bierze udział w zebraniach partyjnych".
Czy takie opinie można przypisać bezstronnym sędziom? Nie. W takim razie nie można nazwać uczciwymi procesów, w których sądzono:

Zdzisława Ficka, obrońcę Helu, kawalera orderu Virtuti Militari, który został stracony w grudniu 1952 roku za rzekomą działalność wywrotową i próbę zmiany ustroju państwa,
Mariana Wojcieszki oraz Kazimierza Kraszewskiego, którzy obaj byli przedwojennymi oficerami i cenionymi specjalistami, obaj też przeszli przez piekło komunistycznych przesłuchań,
komandora doktora Kazimierza Bielawskiego, szefa Służby Zdrowia Marynarki Wojennej

Historia zapomnianego oficera, kmdr. Kazimierza Bielawskiego. Część I

Historia kmdr. Kazimierza Bielawskiego. Część II. Działania sądów wojskowych po II w. świat.
W roku 1955 powiał wiatr zmian. Najbardziej krwawych sędziów usunięto z Sądu Marynarki Wojennej. Na możliwość przeprowadzania całkowicie uczciwych procesów, także rehabilitacyjnych, trzeba było poczekać jeszcze wiele lat.

Szczegółowy opis poruszanych w tym artykule kwestii znajduje się w pracy Heleny Kowalskiej z Uniwersytetu Gdańskiego, pt. "Kara śmierci w orzecznictwie Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni w latach 1945-1955", opublikowanej w Miscellanea Historico-Iuridica, tom IX, r. 2012.

Michał Lipkam.lipka@trojmiasto.pl

Opinie (88) ponad 10 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 20:27

To jak dzisiaj TK (1)

"politycznie aktywny, utrzymuje ścisłą więź z organizacjami partyjnymi" takich właśnie "wiernych" sędziów jak Piotrowicz, Pawłowicz potrzebuje "nasza partia"

11 miesięcy
- 11 14
Twoja opinia

Zmień treść

"politycznie aktywny, utrzymuje ścisłą więź z organizacjami partyjnymi" takich właśnie "wiernych" sędziów jak Piotrowicz, Pawłowicz potrzebuje "nasza partia"
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-24 22:16
  
  Serio chcesz porównań i wyliczanki sędziów POlitycznych ?
  
  Jak myślisz ilu wojskowych sędziów z PRLu popiera PO a ilu PIS ? Tego nie ukryjecie, że komuna popiera PO. Co powiesz o Iwulskim orzekającym do dziś, a wywodzącym się z wojskowych sądów prl. ipn nie może mu postawić zarzutów bo ma immunitet, a kasta go broni. Wtedy też działali pod przykrywką "demokracji ludowej". Teraz są "demokratyczną opozycją". Nie zakłamiecie historii.
  
  11 miesięcy
  - 4 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Jak myślisz ilu wojskowych sędziów z PRLu popiera PO a ilu PIS ? Tego nie ukryjecie, że komuna popiera PO. Co powiesz o Iwulskim orzekającym do dziś, a wywodzącym się z wojskowych sądów prl. ipn nie może mu postawić zarzutów bo ma immunitet, a kasta go broni. Wtedy też działali pod przykrywką "demokracji ludowej". Teraz są "demokratyczną opozycją". Nie zakłamiecie historii.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 20:36

Dlaczego nie ma zdjęć tych zbrodniarzy? Kto z dzieci i wnuków (3)

tych zbrodniarzy dziś są sędziami?

11 miesięcy
- 25 3
Twoja opinia

Zmień treść

tych zbrodniarzy dziś są sędziami?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-24 21:00
  
  Nie ośmieszaj się odpowiedzialnością zbiorową. (2)
  
  Jak chcesz wiedzieć to są i takie przypadki - ojciec mojej matki był prawicowym przedwojennym politykiem (należał do Stronnictwa Narodowego), zamordowanym przez komunistów w 1955 roku i po 1965 roku jego starsi dwaj synowie (moi wyjkowie) wstąpili na studiach do ... PZPR. Nie zrobili tam wielkiej kariery, jedynie starszy został w latach 70 kierownikiem jednego z wydziałów ówczesnego Urzędu Miasta, co dało mu wiele znajomości z lokalnym środowiskiem PZPR.
  
  I co ty na to ?
  
  Mój kolega z podstawówki miał za złe swemu ojcu, że ten działał w PZPR. I co ? Po ojcu ma co ? Nie pchcać się na prominentne stanowiska ?
  
  Dla przypomnienia - Miodowicze, ojciec i syn (już obaj nie żyją). Alfred Miodowicz był szefem komunistycznych ZZ, gdy jego syn Konstanty działeczem opozycji w PRL.
  
  WJ
  11 miesięcy
  - 1 6
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Jak chcesz wiedzieć to są i takie przypadki - ojciec mojej matki był prawicowym przedwojennym politykiem (należał do Stronnictwa Narodowego), zamordowanym przez komunistów w 1955 roku i po 1965 roku jego starsi dwaj synowie (moi wyjkowie) wstąpili na studiach do ... PZPR. Nie zrobili tam wielkiej kariery, jedynie starszy został w latach 70 kierownikiem jednego z wydziałów ówczesnego Urzędu Miasta, co dało mu wiele znajomości z lokalnym środowiskiem PZPR. I co ty na to ? Mój kolega z podstawówki miał za złe swemu ojcu, że ten działał w PZPR. I co ? Po ojcu ma co ? Nie pchcać się na prominentne stanowiska ? Dla przypomnienia - Miodowicze, ojciec i syn (już obaj nie żyją). Alfred Miodowicz był szefem komunistycznych ZZ, gdy jego syn Konstanty działeczem opozycji w PRL.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-24 21:17
    
    Uderz w stół a pisiewicze nagle maja kleksa w portkach.
    
    11 miesięcy
    
    0 5
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-24 22:04
    
    Nie rozśmieszaj mnie Twoimi opowieściami biograficznymi.
    
    Porównujesz zwykłych członków PZPR z mordercami sądowymi? Następny przykład. Działacz w opozycji PRL...
    Cytat komunisty - sam tak się określa
    - Czarzastego. "...Wy nas nie pokonaliście. My się z wami dogadaliśmy..."
    WJ nie ze mną takie numery...
    
    Oko
    11 miesięcy
    
    4 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Porównujesz zwykłych członków PZPR z mordercami sądowymi? Następny przykład. Działacz w opozycji PRL... Cytat komunisty - sam tak się określa - Czarzastego. "...Wy nas nie pokonaliście. My się z wami dogadaliśmy..." WJ nie ze mną takie numery...
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 20:39

Czyli ta sama ekipa co Kryże. (2)

Warto odpowiedziec sobie na pytania gdzie sa polityczni spadkobiercy, pod jakim szyldem wystepuja i na rzecz ktorych panstw dzialaja? Ha tfu.

11 miesięcy
- 7 10
Twoja opinia

Zmień treść

Warto odpowiedziec sobie na pytania gdzie sa polityczni spadkobiercy, pod jakim szyldem wystepuja i na rzecz ktorych panstw dzialaja? Ha tfu.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-24 22:07
  
  Właśnie. Proponuję przeczytać książkę "Resortowe dzieci"... (1)
  
  11 miesięcy
  - 4 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-24 22:53
    
    wystarczy przejrzeć stołki w spólkach skarbu państwa
    
    11 miesięcy
    
    3 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 20:40

Taki byl wlasnie swiat po ruskim wyzwoleniu

11 miesięcy
- 17 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 20:44

Opinia wyróżniona

"Zebrała się w Gdyni klika" - lektura obowiązkowa

Niektóre rodziny wymienionych w tym dokukmencie osób nadal czerpią ze skutków ich przestępczej działalności.

11 miesięcy
- 70 2
Twoja opinia

Zmień treść

Niektóre rodziny wymienionych w tym dokukmencie osób nadal czerpią ze skutków ich przestępczej działalności.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 20:46

Celestyn Obst lub jego syn czy wnuk swietnie odnalazlby sie w PiS (4)

11 miesięcy
- 13 18
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-24 22:25
  
  Odnalazłby się w PiS? (2)
  
  Po co ten trud w trybie przypuszczającym? Proponuję tryb orzekający. Sędzia Igor Tuleya znalazł się w składzie Temidy. Dzięki mamie funkcjonarjuszcze SB? I po trudzie...
  
  11 miesięcy
  - 6 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Po co ten trud w trybie przypuszczającym? Proponuję tryb orzekający. Sędzia Igor Tuleya znalazł się w składzie Temidy. Dzięki mamie funkcjonarjuszcze SB? I po trudzie...
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-24 22:53
    
    taktyka złodziej krzyczy łap złodzieja na nic. Zacznij od domu na Żolibożu.
    
    11 miesięcy
    
    1 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-05-25 11:45
    
    A gdzie znalazł się Piotrowski?
    
    11 miesięcy
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-05-25 10:52
  
  Ja myślę, że ze świeczkami protestowałby przeciw reformie sądownictwa razem z innymi sierotami po PRL
  
  ...
  11 miesięcy
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ja myślę, że ze świeczkami protestowałby przeciw reformie sądownictwa razem z innymi sierotami po PRL
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 20:48

Opinia wyróżniona

Typowe, bezmyślne i z nadania politycznego wytwory sowieckiego systemu, będące elementem maszynki do mięsa. W latach 30 tych przynajmniej mogli mieć te świadomość, że dziś zabijają, a jutro sami będą zjedzeni przez innych, w zależności od kaprysów papy Stalinka:)

11 miesięcy
- 20 0
Twoja opinia

Zmień treść

Typowe, bezmyślne i z nadania politycznego wytwory sowieckiego systemu, będące elementem maszynki do mięsa. W latach 30 tych przynajmniej mogli mieć te świadomość, że dziś zabijają, a jutro sami będą zjedzeni przez innych, w zależności od kaprysów papy Stalinka:)
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 21:05

tak ,tak !- jeszcze ich groby w alejach zasłużonych pokazać !!!

11 miesięcy
- 10 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 21:08

No a ci sedziowie mieli dzieci, które zostały sedziami a potem wnuki i tak sztafeta komunistycznych sedziów biegnie do dziś...

Nie zrobilismy porządku po 89 roku to teraz mamy.

11 miesięcy
- 26 3
Twoja opinia

Zmień treść

Nie zrobilismy porządku po 89 roku to teraz mamy.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-05-24 21:13

a dziś sa świetnie osłaniani , chronieni i po prostu ukrywani !!! . a potomni ?-

najczęściej się wyrzekają nie przyznają udają ,że to zbieznosć nazwisk itd . trudno mieć do nich pretensje , ale ... zawsze blizna na ciele wygląda nie najlepiej !

11 miesięcy
- 13 1
Twoja opinia

Zmień treść

najczęściej się wyrzekają nie przyznają udają ,że to zbieznosć nazwisk itd . trudno mieć do nich pretensje , ale ... zawsze blizna na ciele wygląda nie najlepiej !
Regulamin dodawania opinii