- 1 To niesamowite znalezisko ma... 600 lat (15 opinii)
- 2 Kronika oblężenia Gdańska w 1734 r. (11 opinii)
- 3 Ambona i wieża ciśnień liczą na dotacje (87 opinii)
- 4 Ten gmach znany jest tylko od strony wody (66 opinii)
- 5 Konie i samoloty. Wyspa widziała wszystko (44 opinie)
- 6 24-letnia Aneta Kręglicka w 1989 roku (96 opinii)
Jak Najjaśniejszy Pan u gdańskiego kupca się zadłużył
To historia, o której nie da się przeczytać w podręcznikach. A sprawa przecież nie jest wcale wstydliwa, czy przynosząca komuś hańbę: król Polski, Władysław IV zadłużył się w dobrej wierze u gdańskiego kupca, w imię obronności kraju (no i wymarzonej korony szwedzkiej). Tyle że potem nie miał z czego oddać.
Przysłowie mówi, że gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta, ale przysłowia nie zawsze się sprawdzają. Tak było w przypadku siedemnastowiecznej wojny polsko-szwedzkiej o ujście Wisły (1626-1629). Ten trzeci, czyli Gdańsk, ucierpiał na niej najbardziej.
Pierwszym objawem, a właściwie negatywnym skutkiem, był drastyczny spadek obrotów w porcie. W roku 1625 przybyło do Gdańska 1097 statków, w czasie blokady, w roku 1627 - tylko 150. Redukcja handlu z Europą Zachodnią doprowadziła do znacznej obniżki cen znajdującego się w nadmiarze zboża oraz do dużego wzrostu cen towarów importowanych. Do tego cło od przybywających statków Szwedzi obracali na potrzeby wojenne.
Owszem, kupcy gdańscy dorobili się na wcześniejszej koniunkturze, ale co z tego, kiedy nie mieli ani jak inwestować, ani w co. Magazyny były pełne towarów, skrzynie czekały na załadunek, bezrobotni marynarze, cieśle, wyrobnicy i brać cechowa całymi dniami przesiadywali w szynkach, przy kuflu i kielichu, czekając na koniec wojny i lepsze czasy.
W 1629 pojawiła się szansa na przełamanie impasu. Walczące strony podpisały w Starym Targu rozejm i walki ustały, ale Bałtyk, zgodnie z postanowieniami rozejmu, dalej był blokowany przez szwedzką flotę. To oznaczało jedno: i Polska i Szwecja dały sobie czas na zebranie sił do nowej wojny.
Przygotowania do niej rozpoczął nowy król Polski, Władysław IV. Jednym z elementów polityki morskiej króla była wizyta w Gdańsku, 19 grudnia 1634 roku. Król chciał uzyskać od Gdańska poparcie w przyszłej wojnie. Nie tylko polityczne, ale przede wszystkim finansowe. I tu właśnie zaczyna się historia wspomnianego długu.
Miasto witało króla z honorami: była brama powitalna, występy, pokazy, zapaśnicy, fajerwerki, tańce ze światełkami i pantomima z toporami. Jednak gdy doszło do szczegółowych rozmów, fajerwerków zabrakło. Choć Gdańsk miał budżet porównywalny z całą Rzeczpospolitą, na wojnę, ani na flotę łożyć nie chciał.
Wyłamał się z tego postanowienia kupiec i armator gdański Jerzy Hewel. Trudno powiedzieć, co nim powodowało: umiłowanie dla władcy, chęć niesienia pomocy najjaśniejszej Rzeczpospolitej, czy sprytnie przemyślany interes. W każdym razie kupiec Hewel zgodził się sprzedać królowi dziesięć okrętów (na bardzo korzystny kredyt), do tego zobowiązał się udzielić finansowej pomocy w organizacji przyszłej polskiej floty.
W marcu 1635 obiecane okręty oddane zostały do dyspozycji króla, monarcha podjął decyzję o utworzenia Komisji Okrętów Królewskich, która zajęłaby się zaopatrzeniem i wyposażeniem okrętów. Dużą rolę w Komisji odgrywali przedstawiciele szlachty i mieszczaństwa gdańskiego. Na jej czele stanął starosta kościerski Gerard Denhoff. Organizacją floty mieli zająć się niemal wyłącznie gdańszczanie: Jerzy Hewel, burmistrz gdański Konstanty Ferber, Mikołaj Bodek, burgrabia królewski w Gdańsku, Herman von der Becke, Jan von Koldum, Krzysztof Rumler, Mikołaj Sander, Chrystian Stroband oraz Wilhelm Wolferson.
Statki miały imponujące nazwy: Słońce, Czarny Orzeł, Prorok Samuel, Fortuna. Miały też dzielnych i doświadczonych kapitanów: Teodor Barck, Jakub Petersen, Joachim Jansen, Piotr Martens, Hieronim Schonderman, Piotr Jacobson, Tomasz Jansen. Stworzenie floty kosztowało majątek: 379 500 złotych polskich, co stanowiło wtedy ok. jednej trzeciej budżetu Rzeczpospolitej.
Tyle tylko, że 12 września 1635 roku w Sztumskiej Wsi zawarto rozejm między Polską a Szwecją i cały ten kosztowny "wyścig zbrojeń" okazał się nie całkiem potrzebny. W międzyczasie cztery statki zatonęły, a dwa kolejne zostały skonfiskowane i wcielone do innych flot innych państw.
Koniec wieloletniej wojny król Władysław świętował również w Gdańsku. Jego przyjazd w styczniu 1636 roku był jeszcze bardziej huczny i owacyjny, niż poprzedni. Król postanowił spędzić w zaprzyjaźnionym mieście cały karnawał. Balom i hulankom nie było końca. Jedno z najwystawniejszych przyjęć miało miejsce w gdańskiej kamienicy zwanej Lwim Zamkiem, gdzie gospodynią była Brygida Schwarzwald.
Biorący udział w przyjęciu Charles Ogier tak o nim pisał: "Liczne toasty, zainicjowane przez najjaśniejszego króla, dotarły aż do nas, więc wychylaliśmy takie same puchary i o takiej samej pojemności jak władca. Ilekroć zaś chciał on obmyć ręce, obsługiwały go przy tym aż cztery obecne tam kobiety o doskonałej prezencji. [...] Przez cały ten czas towarzyszyła nam muzyka wokalna i instrumentalna."
Kiedy w roku 1640 zmarł Jerzy Hewel okazało się, że pożyczona od niego (na korzystny kredyt) flotylla wojenna nie została spłacona. Spadkobiercy nie byli patriotami, a może mieli jakieś pilne wydatki, w każdym razie zaczęli domagać się natychmiastowego uregulowania długu, bo król królem a kasa powinna się zgadzać.
Król pieniędzy oddać jednak nie zamierzał. Z tej to przyczyny resztki "królewskiej armady" (Prorok Samuel", Nowy Czarny Orzeł, Czarny Orzeł i Biały Orzeł) odprowadzono do Amsterdamu, gdzie sprzedano je za łączną sumę 102 724 złotych polskich. Polska flota przestała istnieć.
Czytaj także: Bitwa pod Oliwą w 1627 roku, czyli Słońce zaszło w południe
O autorze
Piotr Rowicki
- z wykształcenia historyk, z pasji prozaik i dramatopisarz. Jego ostatnia książka - Fatum, to zbiór opowiadań kryminalnych, których akcja dzieje się w XVII wiecznym Gdańsku. Dla trojmiasto.pl opisuje życie w Gdańsku w jego złotym wieku.
Opinie (21) 4 zablokowane
-
2012-03-09 17:13
TEMAT WCIAZ AKTUALNY ! DZIS ZADLUZANIE SIE WLASNIE NAJJASNIEJSZYCH PANOW I ICH NIEWYPLACALNOSC JEST NORMĄ !
Tak ze nic sie w tej kwesti nie zmienia ! IM NAJJASNIEJSZY PAN TYM WIEKSZY PRZEKRECIARZ ,,, cale media non stop o nich pisza . Wtedy to choc byly cele tego zadluzania a dzis grabia i łupia co sie da i ile sie da bez celu a na obronnosc brakuje bo wszystko rozgrabili i zadluzyli. Nieraz nawet mi sie wydaje ze dzisiejsi NAJJASNIEJSI to potomkowie tych przekreciarzy z przed wiekow .
- 37 2
-
2012-03-09 17:35
fajnie, ale ...
Artykuł fajny - lubię historyczne opracowania na trojmiasto.pl.... tym bardziej, że jestem w tej chwili dośc daleko... jednak moja wątpliwość jest taka: czy określenie "starosta koscierzyński" jest prawidłowe... ja bym zastosował raczej "kościerski"/...
- 22 0
-
2012-03-09 18:19
"4 statki zatonęły" tzn w czasie bitew ? (2)
czy jak, bo jakoś nie jasne to jest.
- 11 0
-
2012-03-10 13:30
(1)
Po polsku - "niejasne".
- 1 0
-
2012-03-11 15:31
Proszę Cię nie ucz, ludzi ortografii, skoro sam masz problem ze złożeniem zdania prostego.
- 1 0
-
2012-03-09 19:11
Dzisiejsza głowa państwa też jest u mnie zadłużona i kolegów moich też, także historia zatoczyła koło...
- 17 0
-
2012-03-09 19:32
donald król zadłuza cały naród a sam lata na koszt podatników prywatnie na ferie.
A wszystko to w ramach hasła by żyło sie lepiej. Lepiej ale tylko kolegom donalda
- 21 10
-
2012-03-09 19:59
No to coś jak teraz (1)
z naszą Marynarką Wojenną ? Kasa poszła na wojenki w Iraku i Afganistanie gdzie jako najgłupszy sojusznik wspieramy agresora. Z małego okręciku-korwety Gawron zrobiono w mediach "najdroższą motorówkę świata " a warszawscy fachowcy od Marynarki niedługo zastapia okręty.... mechagodzillą - jedną ręka będzie wyławiała z wód Bałtyku miny a druga strącała wrogie samoloty !
Oto wizja nowoczesnej MW w polskim wydaniu !- 15 2
-
2012-03-11 12:47
zastanówmy się czy te decyzje o likwidacji polskiej MW zapadają w Warszawie czy może gdzie indziej..
- 2 2
-
2012-03-09 20:04
Użycie "patriotyzm" jest bezzasadne.. (2)
To pojęcie w obecnym znaczeniu jest z XIX w., miłości do państwa wtedy nie było.. a nawet gdyby było to w polskich realiach nie musiało się wiązać z królem..
Wtedy był za to znany patriotyzm lokalny.. gdyby doszło wtedy jak za bandyty Batorego do wojny Gdańska z Rzeczpospolitą, to pewnie większość mieszczan i kupców byłaby aktywna na rzecz obrony miasta..
A takich rzeczy nie da sie przeczytać w podręcznikach, bo to szczegóły.. gdyby w podręcznikach były wszystkie szczegóły to z nauki historii wyszedłby zupełny bajzel..
No i nie wiem czy ambicja Władysława IV do wojen to coś przez co zadłużanie się króla można uznać za "w dobrej wierze"- 7 6
-
2012-03-09 21:58
Cie robił bandyta
j.w.
- 3 3
-
2012-03-10 21:16
Głos rozsądku...
Niestety to glos wołającego na puszczy.
- 1 0
-
2012-03-09 20:05
Historia zatacza kolo .....
Dzis jest dokladnie tak samo, mamy to chyba w genach. Ciekawy temat, wiecej takich , prosze .....
- 8 0
-
2012-03-09 22:44
Kościerzyński? Chyba kościerski :D
,,Na jej czele stanął starosta kościerzyński Gerard Denhoff."
Odpowiedź redakcji:
Dziękujemy za zwrócenie uwagi. Treść została poprawiona.
- 3 1
-
2012-03-10 06:56
król królem
to tak jak dzisiejsze rządy premiera robi co chce i nie liczy się z nikim nie ma co się dziwić że sytuacja jest taka a nie inna takie same złodziejstwo było w tamtych czasach
- 5 1
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.