Historyczna katastrofa kolejowa "pociągu-widmo" w Gdyni

Maciej Naskręt

24 marca 2013 (artykuł sprzed 11 lat)

Opinie (98)

Tego typu parowóz, czyli Ty4-57, ciągnął feralny skład z Osowej do Gdyni. Zdjęcie wykonane w Malborku, w 1972 r.

30-wagonowy skład z węglem ruszył ze stacji Osowa. Na pochyłej trasie do Gdyni rozpędził się do ok. 50 km/h. Z przeraźliwym jękiem hamulców skład przejechał przez stację Wielki Kack i dwa kilometry dalej najechał na poprzedzający go pociąg. Zginęła jedna osoba. Odkrywamy kulisy katastrofy kolejowej z 15 lutego 1948 r. w Wielkim Kacku.

W Archiwum Państwowym w Gdańsku zachował się szkic przedstawiający skutki katastrofy kolejowej w Wielkim Kacku.

fot. Trojmiasto.pl
Koszty katastrofy kolejowej w Wielkim Kacku. Dla porównania przeciętna płaca w tym czasie wynosiła 16 tys. zł, 1 Dolar na czarnym rynku kosztował 2,5 tys zł, a chleb żytni 35 zł (1,5 kg).

fot. czytelnik/Trojmiasto.pl
Artykuł w Dzienniku Bałtyckim z 1948 r. Materiał udostępniony przez Grzegorza Feya.

archiwum prywatne

Wielki Kack w 1948 r. był jeszcze małą miejscowością, w której stało kilkanaście domów wzdłuż dzisiejszej ul. Chwaszczyńskiej zobacz na mapie Gdańska

. Wieś stała się dzielnicą Gdyni pięć lat później. Natomiast 18 lat wcześniej na obrzeżach Wielkiego Kacka, za pieniądze pochodzące z polskiego budżetu centralnego, zbudowano najnowocześniejszą linię kolejową w Europie. To dzisiejsza magistrala relacji Bydgoszcz - Kościerzyna - Gdynia.

Linia zapewniła połączenie gdyńskiego portu z Górnym Śląskiem. Wożono tamtędy głównie węgiel na eksport. Funkcjonowały też połączenia pasażerskie. Linia umożliwiała ominięcie Wolnego Miasta Gdańska. Dla rządu polskiego sprzed II Wojny Światowej magistrala miała priorytetowe znaczenie.

Już po wojnie na wspomnianym szlaku dochodziło do wielu incydentów z udziałem pociągów towarowych, szczególnie dotyczyło to stromego odcinka między Osową a Gdynią Główną. Jeden z nich został opisany 25 stycznia 1948 r. w Dzienniku Bałtyckim.

Reporter podpisujący się "js" donosi, że w ostatnich dniach przez Wielki Kack przejechał "pociąg-widomo", który przemknął przez stację, a spod jego kół wydostawały się języki płomieni. Maszynista usiłował wyhamować pociąg, ten jednak nieustannie pędził w kierunku centrum Gdyni. Udało się na szczęście uniknąć katastrofy tylko dzięki roztropnym dyżurnym ruchu. Ci tak ustawili rozjazdy, że pociąg poruszał się po wolnych torach. Skład udało się wyhamować praktycznie w centrum Gdyni.

Kolejarzom incydenty uchodziły wtedy na sucho. Ówczesny artykuł w Dzienniku Bałtyckim miał uspokoić nieco mieszkańców. Jednak trzy tygodnie po publikacji informacji, kolejarze nie mieli już tak dużo szczęścia.

Był 15 lutego 1948 r., popołudnie. W Osowej temperatura powietrza wynosiła minus jeden stopień Celsjusza. W centrum Gdyni natomiast była wyższa o ok. 1,5 stopnia. Tuż przed godz. 15:30 miejscowość Wielki Kack przeszył jęk hamulców, przeplatany rozpaczliwym gwizdem ostrzegawczym lokomotyw. Pociąg składający się z 30 wagonów i parowozu z prędkością ok. 50 km/h przemknął przez stację Wielki Kack i pojechał w kierunku Gdyni.

Dyżurni ruchu z Wielkiego Kacka mogli jedynie patrzeć jak rozpędzony pociąg towarowy z Bydgoszczy przejeżdża z hukiem ich stację i mija kolejne semafory ze wskazaniem dla maszynisty: "stój". Dyżurni wiedzieli, że niżej, na trasie do centrum Gdyni, zmierza kolejny pociąg towarowy. Ten - na domiar złego - tymczasowo zatrzymał się na wysokości Krykulca zobacz na mapie Gdańska

. Doszło tam bowiem do rozerwania składu.

- Prędzej! Uciekajcie! Na stacji Wielki Kack pociąg przejechał semafor ustawiony na stój i pędzi prosto na was! - krzyczał do maszynisty zwrotniczy z punktu kontrolnego Krykulec. Gdy tylko skończył ostrzegać, zza zakrętu wyjechał rozpędzony skład.

Kierownik stojącego pociągu, jak i maszynista, zdążyli tylko odskoczyć od składu. Gdy doszło do katastrofy była godz. 15:30. W wyniku zderzenia w Krykulcu powstały trzy rumowiska wagonów, z których wysypał się na tory węgiel. Część wagonów pozostała na torze. Składy ratownicze dotarły na miejsce ok. 15 minut po wypadku ze stacji Gdynia.

W wypadku zginął Stanisław Materanowski, który był kierownikiem rozpędzonego składu. Tuż przed zderzeniem postanowił wyskoczyć z pociągu, obrażenia ciała jakich wtedy doznał, były zbyt poważne. Przysypały go hałdy węgla. Przeżyli jego koledzy - maszynista i hamulcowy, którzy pozostali pociągu. Ranne w zdarzeniu zostały jeszcze dwie osoby.

Wydział ruchu w ówczesnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Gdańsku rozpoczął czynności w celu wyjaśnienia zdarzenia. Po trwającym kilka miesięcy wewnętrznym dochodzeniu okazało się, że zawinili kolejarze z rozpędzonego składu. Dzień wcześniej, gdy jeszcze pociąg był w Bydgoszczy, okazało się, że hamulec funkcjonował w 20 spośród 30 wagonów. Siła z jaką pociąg hamował podczas zjazdu z Osowy do Gdyni była mniejsza, niż siła przyspieszenia.

Kolejarze nie zastosowali się do zarządzeń DOKP i przed zjazdem z Osowy nie przeprowadzili testów hamulców. Próbowano winę zrzucić na niskie temperatury panujące tego dnia, które miały wywołać zamrożenie przewodów z powietrzem. Śledczych z DOKP to nie przekonało. Z powodu zaniedbań załogi feralnego pociągu, do odpowiedzialności pociągnięty został dyżurny ruchu stacji Gdańsk - Osowa. Powód? Wypuścił pociąg bez testów hamulców. W sumie winnych tragedii było 21 osób.

Usunięcie skutków wypadku kolejowego trwało ok. 4 dni. Szkody wstępnie oszacowano na nieco ponad 6 mln zł, ostatecznie wyniosły one 9 mln zł.

Ponadto w tamtym okresie w pociągach stosowano tzw. hamulec wyczerpalny. Nie umożliwiał dokonania stopniowego odhamowania skłądu. Aktualnie stosuje się w wagonach hamulec niewyczerpalny, czyli w sytuacji gdy spada ciśnienie powietrza w przewodach składu kolejowego, klocki powoli zaciskają się na tarczy na skutek czego pociąg lub odłączony od składu wagon gwałtownie zatrzymują się. Dzisiaj, ze względu na zmianę technologii, nie prowadzi się już testów hamulców m.in. właśnie w Osowej.

DOKP po katastrofie z 1948 roku zaleciła także budowę torów łapankowych, na których odpięty wagon, bądź skład mógł się bezpiecznie zatrzymać. Jednak ze względu na wspomnianą zmianę technologii hamowania pociągów postanowiono rozebrać wspomniane tory w latach 80. ubiegłego wieku.

Maciej Naskrętm.naskret@trojmiasto.pl

Opinie (98) ponad 10 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 18:55

tory łapankowe

Likwidowano później, np. jeszcze pod koniec lat 90 taki właśnie tor przecinał ul. Sopocką. Do tej pory tuż przed skrzyżowaniem tej ulicy z Wielkopolską jest nasyp, który kończy się na osiedlu Bernadowo. W krzakach są jeszcze szyny :)

kultowyikarus.pl
11 lat
- 7 0
Twoja opinia

Zmień treść

Likwidowano później, np. jeszcze pod koniec lat 90 taki właśnie tor przecinał ul. Sopocką. Do tej pory tuż przed skrzyżowaniem tej ulicy z Wielkopolską jest nasyp, który kończy się na osiedlu Bernadowo. W krzakach są jeszcze szyny :)
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 18:55

Hamulec wyczerpywalny

"W tamtym okresie w pociągach stosowano tzw. hamulec wyczerpalny. Obręcze zaciskały się na kołach, gdy powietrze w przewodach było sprężone. Aktualnie stosuje się w wagonach hamulec niewyczerpalny, czyli w sytuacji gdy spada ciśnienie powietrza w przewodach składu kolejowego"

Yyyy a to nie jest tak, że wszystkie systemy pneumatyczne uruchamiają hamowanie poprzez spadek ciśnienia w ukladzie, a różnica między wyczerpywalnym (Westinghouse) a niewyczerpywalnym (Oerlikon, Knorr) polega tylko na sposobie odhamowania?

Stolzenberger
11 lat
- 5 1
Twoja opinia

Zmień treść

"W tamtym okresie w pociągach stosowano tzw. hamulec wyczerpalny. Obręcze zaciskały się na kołach, gdy powietrze w przewodach było sprężone. Aktualnie stosuje się w wagonach hamulec niewyczerpalny, czyli w sytuacji gdy spada ciśnienie powietrza w przewodach składu kolejowego" Yyyy a to nie jest tak, że wszystkie systemy pneumatyczne uruchamiają hamowanie poprzez spadek ciśnienia w ukladzie, a różnica między wyczerpywalnym (Westinghouse) a niewyczerpywalnym (Oerlikon, Knorr) polega tylko na sposobie odhamowania?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 18:56

KOMISJA

Straty szacowano na 6 mln. Szacowna komisja dodała 3 mln. aby żyło się lepiej.
Nic się przez te lata nie zmieniło.

kaszub
11 lat
- 0 1
Twoja opinia

Zmień treść

Straty szacowano na 6 mln. Szacowna komisja dodała 3 mln. aby żyło się lepiej. Nic się przez te lata nie zmieniło.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 19:07

i od tego czasu kolej nieustannie się stacza

pozostała linia kolejowa która z każdą drużką krzyżowała się bezkolizyjnie,niech będzie przykładem jak należy budować by nie utrudniać innym życia.

11 lat
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

pozostała linia kolejowa która z każdą drużką krzyżowała się bezkolizyjnie,niech będzie przykładem jak należy budować by nie utrudniać innym życia.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 20:08

b (1)

Prawdziwa katastrofą w Gdyni to jest modernizacja Dworca kolejowego w Gdyni Głownej ......

Najbardziej źle wydane pieniądze w calej Polsce !!!!!

b
11 lat
- 1 14
Twoja opinia

Zmień treść

Prawdziwa katastrofą w Gdyni to jest modernizacja Dworca kolejowego w Gdyni Głownej ...... Najbardziej źle wydane pieniądze w calej Polsce !!!!!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2013-03-24 21:16
  
  "Najbardziej źle"???
  
  Zapamiętaj, mistrzu intelektu, że istnieje słowo "najgorzej":-)
  
  11 lat
  - 6 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Zapamiętaj, mistrzu intelektu, że istnieje słowo "najgorzej":-)
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 20:17

Jo !

a dziś je taki trynd ,że wungel sie wozi z Gdyni na Ślunsk ! jo mówia o tym wunglu z Australiji !

ślunzak z kelna
11 lat
- 4 1
Twoja opinia

Zmień treść

a dziś je taki trynd ,że wungel sie wozi z Gdyni na Ślunsk ! jo mówia o tym wunglu z Australiji !
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 20:19

a węzeł Bubel -wzgórze?!...-ciekawe czy ktoś kiedyś za ten przewał beknie? (1)

11 lat
- 2 5
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2013-03-25 11:33
  
  fachowiec sie znalazł
  
  ten węzeł jest nagardzany za dobre rozwiązania. Przez fachowców - prawdziwych a nie takich jak ty anonimowych.
  
  11 lat
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  ten węzeł jest nagardzany za dobre rozwiązania. Przez fachowców - prawdziwych a nie takich jak ty anonimowych.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 20:24

w której lidze grała wtedy Arka Gdynia?

11 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 20:26

"Uciekający pociąg" - o ile pamięta Konczałowskiego, film super, polecam i pewne przesłanie

11 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-03-24 20:48

a co tam słychać u mniejszości poniemieckiej ?

11 lat
- 1 4
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii