• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Historia pochylonego Turka na Wyspie Spichrzów

Marcin Stąporek
1 listopada 2011 (artykuł sprzed 12 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Nowy hotel w spichlerzach Wyspy Spichrzów
Ruiny spichlerza „Turek” na północnym cyplu Wyspy Spichrzów. Ruiny spichlerza „Turek” na północnym cyplu Wyspy Spichrzów.

Jednym z najbardziej charakterystycznych obiektów na północnym cyplu Wyspy Spichrzów jest, dobrze widoczna z nabrzeża Szafarni, ruina ceglanego spichlerza zobacz na mapie Gdańska. Zachowały się fragmenty jego ścian, w tym część elewacji frontowej i znacznie większy fragment bocznej (północnej). Ta druga wykazuje poważne odchylenie od pionu i wydaje się grozić zawaleniem. Czy rzeczywiście?



Kamienna tablica z 1821 r. Kamienna tablica z 1821 r.
„Turek” i sąsiadujące spichlerze przed zniszczeniem w 1945 r. Zdjęcie publikowane w „Danziger Hauskalender”. „Turek” i sąsiadujące spichlerze przed zniszczeniem w 1945 r. Zdjęcie publikowane w „Danziger Hauskalender”.
Fragment ryciny Aegidiusa Dickmanna z 1617 r. Fragment ryciny Aegidiusa Dickmanna z 1617 r.
Fragment panoramy Gdańska rytowanej przez Piscatora. „Turek” mylnie oznaczony jako „S. Barbara Hospital”. „H. Roggen haus”, czyli „dom pana Roggego”, to kamienica przy ul. Chlebnickiej 16, bardziej znana jako Dom Angielski. Fragment panoramy Gdańska rytowanej przez Piscatora. „Turek” mylnie oznaczony jako „S. Barbara Hospital”. „H. Roggen haus”, czyli „dom pana Roggego”, to kamienica przy ul. Chlebnickiej 16, bardziej znana jako Dom Angielski.
„Turek” na rysunku Zygmunta Vogla przedstawiającym Most Stągiewny, ok. 1790 r. „Turek” na rysunku Zygmunta Vogla przedstawiającym Most Stągiewny, ok. 1790 r.
Śmiałkowie, którzy zaryzykują zbliżenie się do ruiny, mogą zobaczyć nad dawnym wejściem popękaną kamienną tabliczkę z zatartym napisem "DER TÜRCKE ANNO 1821". Można by więc sądzić, że spichrz ten, którego nazwa w tłumaczeniu na polski brzmi po prostu "Turek", powstał w pierwszej połowie XIX wieku.

Zachowane fotografie sprzed 1945 r. pokazują "Turka" jako skrajny z grupy trzech spichlerzy (dwa sąsiadujące, "Jedność" i "Pokój", zbudowane były w konstrukcji ryglowej, czyli z tzw. pruskiego muru). Wprawne oko dojrzy, że już wtedy północna ściana "Turka" była odchylona od pionu. Jak do tego doszło?

Najprawdopodobniej mur ten pochodzi z wcześniejszego spichlerza, który uległ zniszczeniu w okresie napoleońskim. Budując w 1821 r. nowego "Turka", ustabilizowano tę ścianę (to dlatego przetrwała kolejne zniszczenia w 1945 r.) i wykorzystano jako element nowej budowli.

Czy da się ustalić faktyczny wiek przechylonego muru? W felietonie publikowanym w ubiegłym roku na łamach "Gazety Wyborczej" Andrzej Januszajtis twierdził, że powstał on w 1620 r. Datę tę należy raczej cofnąć o kilka lat, już bowiem na rycinie Aegidiusa (Idziego) Dickmanna z 1617 r. widnieje w tym miejscu bardzo wysoki spichlerz, podwyższony dodatkowo małą wieżyczką - sygnaturką. Z dokumentów wynika, że nosił on wówczas nazwę "Turmspeicher", co można rozumieć jako "Spichrz z wieżą", ewentualnie "Spichrz - wieża" (ta druga interpretacja nawiązywałaby do nadzwyczajnej, jak na stosunki gdańskie, wysokości spichrza).

Warto wspomnieć, że spichrz nadał nazwę sąsiadującej z nim uliczce, dawnej Turmgasse, którą w 1945 r. niezbyt szczęśliwie przetłumaczono jako "ul. Basztowa", podczas gdy on sam w początkach XVIII, a może już pod koniec XVII wieku, przyjął nazwę "Turek".

Bardzo możliwe, że spichlerz ten był najwyższą budowlą w dziejach Wyspy Spichrzów, a w każdym razie do momentu powstania modernistycznego elewatora "Deo Gloria" (zachowanego do dziś). Ze względu na wysokość przekraczającą prawdopodobnie 25 m, widoczny był z Biskupiej Górki i został uwieczniony jako akcent wysokościowy na panoramie miasta sporządzonej przez wspomnianego Aegidiusa Dickmanna w 1617 r. oraz na kilku siedemnastowiecznych rycinach stanowiących jej kopie (najbardziej znane z nich wykonali Holender Claes Janszoon Visscher, zwany też Piscatorem ok. 1620 r., i Niemiec Matthäus Merian ok. 1640 r.). Co ciekawe, na rycinach tych omyłkowo opisano "Turka" jako położony na Długich Ogrodach szpitalny kościół św. Barbary, co czasem prowadzi na manowce nawet wytrawnych badaczy gdańskiej architektury.

Jeszcze jeden wizerunek "Turka" sprzed zniszczeń napoleońskich sporządził Zygmunt Vogel, wizytujący Gdańsk ok.1790 r. nadworny malarz króla Stanisława Augusta. Jeśli zaufać dokładności tego przekazu ikonograficznego, trzeba przyjąć, że sygnaturka wieńcząca spichrz w XVII wieku została zdemontowana.

Ruina spichlerza "Turek" od 27 stycznia 1972 r. znajduje się w rejestrze zabytków i jako taka objęta jest ochroną konserwatorską. Jej przyszłe losy są na razie nieznane.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (35) 10 zablokowanych

  • odbudowywać te budynki a nie te beznadziejne osiedla mieszkaniowe w samym centrum historycznego miasta, zwane dumnie (4)

    apartamentami tyle chciałem dodać w tej sprawie

    • 125 16

    • A tym bardziej że jest co odbudować

      Najniższy rysunek - to po prostu bajka dla turystów.

      • 23 3

    • a po co magazyny na pszenicę w tej częsci miasta? (2)

      przecież jest nabrzeże paszowe w porcie gdańskim?

      • 3 16

      • A gdzie jest w Gdańsku "nabrzeże paszowe"?

        • 1 1

      • co za debil

        Nie kuma co to klimat dawnego miasta

        • 9 1

  • Turek

    Byłem tam latem w środku-menele mają tam noclegownie.Kupa śmieci i syfu.No to gdzie jesteś konserwatorku?Ta ochrona konserwatorska to fikcja.

    • 85 1

  • Zaorajcie w końcu te ruiny ! (1)

    jak takie coś może straszyć przez 60 lat w centrum miasta?! Wstyd przed całym światem. A za rok EU2012 i to wszystko pójdzie w świat.

    • 21 51

    • A właśnie niech oglądają. Co to Wyspa Spichrzów zrujnowana została dopiero wczoraj !!!???. 4 lata trzymano w niepewności mieszkańców Letnicy że rewaloryzacje dzielnicy ma być dokonana w całości. 4 lata nic się nie działo, i co?, w styczniu pokazali pustą kieszeń i że się da jedynie 1/3 budynków okleić styropianem a resztę wyburzyć a i okazało się że na wyburzenia też kasy zabrakło. Niech właśnie przybysze oglądają bizantyjską rozrzutność że mnóstwo kasy poszło na stadion który jest zwyczajnie za duży.Na koniec jeśli ktoś jest mało kumaty i mieszka w rozsypującym się bloku zwanym apartamentowcem, to gwarantuję mu że za lat 30 stan budynku w którym mieszka będzie nie lepszy niż te z Letnicy.

      • 5 3

  • Turek stał, stoi i będzie jeszcze długo, długo stał... (1)

    Adamowicz dziękujemy ci.

    • 50 3

    • Dbudowac zrekonstruować

      Zrekonstruować z dawnych pocztówek a w środku niech jest nowoczesne Czy tak trudno odbudować dawny Gdańsk

      • 4 2

  • Ja bym tam zbudowal prastary gród piastowski żeby pokazać że Gdańsk od wieków był związany z Polską a nie niemieckie kamienice (4)

    • 15 32

    • niejeden już miał takie chore wizje (1)

      z czego byś ten gród zbudował?z jakich materiałów i czyjego projektu?

      • 7 1

      • Z drewna i słomy a z projekt robiłby komiks z Kajkiem i Kokoszem i ich chałupy

        • 12 0

    • spokojnie był związany z Rzeczpospolitą od wieków, a kamienice były nie tylko niemieckie, poczytaj trochę...

      • 6 1

    • Holenderskie,nie niemieckie jak już

      • 0 0

  • Turek i inne ruiny na Wyspie Spichrzów to symbol dziadoskiego myślenia tzw ojców miasta

    i tak przez dziesięciolecia , od 1945 roku. To juz 66 lat mineło od zakończenia II wojny światowej a w ratuszu czas sie zatrzymał

    • 30 5

  • Jej przyszłe losy są na razie nieznane.

    Jak to nieznane???? Padnie ofiarą płomieni albo ktoś pomoże jej się zawalić... tak się w Gdańsku rozwiązuje sprawę problematycznych zabytków. I gotowa działeczka dla deweloperka :/

    • 30 4

  • Market postawią

    Nasze władze jak widać w całym mieście rozwiążą problem po swojemu i będziemy mieli tam piękny market spożywczy, albo lepiej stacje benzynową. Tylko to potrafią załatwić.

    • 4 5

  • To spichrz czy spichlerz ???

    • 1 6

  • Ludzie - w jakim my kraju żyjemy??? W jakim mieście? Mam dość jego władz!!!

    - wyspa spichrzów to miejsce na s****ie pod gołym niebem i tanie wino dla menelów: niezagospodarowana przez ostatnie 20-lat "wolności"- stary budynek rzeźni - Zakładów mięsnych - na Angielskiej Grobli spłonął sobie w kilku ratach przez kilka lat - bo teren samych zakładów mięsnych to łakomy kąsek, - zabytkowa kamienica na ul. Wiosny Ludów w pobliżu stoczni zburzyła się sama, - zabytkowa zajezdnia tramwajowa w Oliwie i płonie i się sama rozsypuje bo właścicielem jest mąż jaśnie pani Poseł- dworek w Migowie zniknął z powierzchni ziemi bo właściciel zakolegowany i ustosunkowany,- podwyżki czynszów na starym mieście 200 % w górę - bop przecież mieszkania miejskie, w których mieszkają starsi ludzie to potencjalne lokale do wynajęcia inwestorom "strefy prestiżu", - ŻYJEMY W KRAJU POSTKOLONIALNYM!!!

    • 49 5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Promocja i dyskusja nad książką o historii 318. Dywizjonu Myśliwsko - Rozpoznawczego "Gdańskiego"

spotkanie

Sprawdź się

Sprawdź się

Jakie kino było pierwszym wielosalowym kinem nie tylko w Gdyni ale w całym Trójmieście?

 

Najczęściej czytane