Historia Adama Mohuczego. Awans w rocznicę urodzin

W historii Polskiej Marynarki Wojennej znajdziemy trzech oficerów o nazwisku Mohuczy - rodzeństwo Borys i Aleksander oraz ich kuzyn Adam. Najtragiczniejszy los spotkał ostatniego z tej trójki. 7 marca, w 131. rocznicę urodzin, pośmiertnie awansowany zostanie na stopień wiceadmirała.

Adam Mohuczy urodził się 7 marca 1891 r. w Witebsku. W roku 1905 rozpoczął naukę w Morskim Korpusie Kadetów w Petersburgu. Służył w rosyjskiej carskiej Marynarce Wojennej. Pływał m.in. na krążowniku "Rossija" oraz pancerniku "Cesariewicz". Wybuch I wojny światowej zastał go podczas służby we Flocie Bałtyckiej. W czasie tej wojny pływał na okrętach podwodnych. W 1917 r. rozpoczął pracę jako wykładowca, a następnie kierownik nauk w Mikołajewskiej Akademii Morskiej.

Powrót do Polski i walka z bolszewikami

Wychowany w duchu patriotyzmu, gdy tylko Polska odzyskała niepodległość, wraz z żoną Joanną, zdecydował się na powrót do ojczyzny. Tu ponownie związał się z morzem. Jako kapitan marynarki trafił do Departamentu do Spraw Morskich.

Gdy wybuchła wojna polsko-bolszewicka, Adam Mohuczy dowodził II Batalionem Morskim, z którym wziął udział w walkach pod Grodnem. Za swoje bohaterstwo i poświęcenie odznaczony został Orderem Virtuti Militari V klasy.

Praca w Marynarce Wojennej. Autor planów obrony Gdyni i Helu

W 1921 r. w stopniu komandora podporucznika pełnił szereg funkcji w polskiej flocie - był dowódcą Tymczasowych Instruktorskich Kursów dla Oficerów (sam wykładał m.in. taktykę i strategię), dowodził dywizjonem torpedowców, a także opublikował opracowanie "Taktyka Morska".

W uznaniu za jego pracę skierowano go do Paryża na studia w Ecole de Guerre Navale. Po jej ukończeniu w 1926 r. otrzymał awans do stopnia komandora porucznika, a rok później został komendantem Szkoły Specjalistów Morskich (pełniąc jednocześnie funkcję dowódcy ORP Bałtyk).

Komandor Adam Mohuczy był jednym z autorów planu obrony Gdyni i Helu. Na tym ostatnim postulował wybudowanie stanowisk dla ciężkiej artylerii oraz dział przeciwlotniczych. W 1927 r. otrzymał tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego.

W roku 1929 zdrowie odmówiło mu posłuszeństwa - najpierw otrzymał urlop, a następnie 28 lutego 1931 r. przeniesiono go w stan nieczynny (powodem była stwierdzona przez komisję lekarską utrata zdolności do pełnienia zawodowej służby wojskowej).

Dekada w cywilnym szkolnictwie morskim

Nie zrezygnował jednak na długo z pracy na morzu. W 1930 r. otrzymał dyplom kapitana żeglugi wielkiej, a nieco wcześniej został dyrektorem Państwowej Szkoły Morskiej.

Za jego rządów rozbudowano bazę dydaktyczną szkoły, zmodyfikowano program nauczania, a nade wszystko podniesiono banderę na statku szkolnym "Dar Pomorza". Co szczególnie istotne, Mohuczy rozwinął program różnych kursów dla załóg maszynowych oraz rybaków.

31 lipca 1936 r. odszedł ze szkoły, a niedługo potem podjął pracę w Żegludze Polskiej.

Niewola w czasie II wojny światowej

W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany i skierowany do Morskiego Sądu Wojennego w roli prokuratora. Brał udział w obronie Helu, a następnie - z innymi oficerami - podjął próbę ucieczki na kutrze rybackim. Niestety była to próba nieudana - jednostka została zatrzymana przez okręty niemieckie, a znajdujący się na niej oficerowie znaleźli się w oflagach.

W niewoli Mohuczy włączył się w działalność konspiracyjną podtrzymującą ducha patriotyzmu wśród innych jeńców.

Powrót do Polski po wojnie

Po wyzwoleniu rozpoczął na krótko pracę kierownika w Wydziale Żeglugi i Portów Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni.

W 1945 r. powołano go ponownie do Polskiej Marynarki Wojennej w stopniu komandora. Rozpoczął pracę jako dyrektor nauk Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej. Niedługo potem objął funkcję zastępcy szefa Sztabu Głównego oraz szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. 1 stycznia 1946 r. decyzją najwyższych władz wojskowych objął stanowisko dowódcy garnizonu Gdynia oraz czasowo dowódcy całej Marynarki Wojennej.

Swą pracę zaczął od utworzenia planu rozwoju naszej floty, a 1 marca otrzymał awans na stopień kontradmirała.

W 1948 r. zdrowie ponownie dało o sobie znać i kontradmirał Adam Mohuczy został przeniesiony w stan spoczynku.

Represje, tortury i pokazowy proces

Ludowa władza nie zapomniała jednak o nim na długo. Pamiętano jego aktywny udział w wojnie 1920 r.

Adam Mohuczy w 1949 r. został aresztowany. W podziemiach Informacji Wojskowej poddano go licznym torturom, oskarżając go o działalność sabotażową "uniemożliwiającą prawidłowe funkcjonowanie i rozwój Marynarki Wojennej". Biorąc pod uwagę fakt, iż Mohuczy był autorem 6-letniego planu rozwoju Marynarki Wojennej, gołym okiem widać, że zarzuty były sfabrykowane.

6 marca 1950 r. kontradmirał Adam Mohuczy został skazany na 13 lat więzienia. Karę miał odbyć w więzieniu w Sztumie. Gdy tam przebywał, stan jego zdrowia systematycznie się pogarszał. 7 maja 1953 r. podczas spaceru Mohuczy zasłabł. Inni więźniowie szybko przenieśli go do celi, gdzie nie doczekawszy się lekarza, wkrótce zmarł.

Pochowano go na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.

Rehabilitacja po śmierci Stalina

W roku 1957 na fali częściowych zmian politycznych zachodzących w Polsce postać kontradmirała Mohuczego została zrehabilitowana. W 2018 r. jego ciało zostało ekshumowane i ostatecznie spoczęło na cmentarzu Marynarki Wojennej w Kwaterze Pamięci.

Pośmiertnie w roku 2019 decyzją prezydenta RP Adam Mohuczy został awansowany do stopnia wiceadmirała. Tablica poświęcona jego pamięci znajduje się obecnie na gmachu Biblioteki Akademii Marynarki Wojennej.

Awans w rocznicę urodzin

7 marca 2022 r. o godzinie 12 w Muzeum Marynarki Wojennej odbędzie się uroczystość pośmiertnego mianowania na stopień wiceadmirała Adama Mohuczego oraz seminarium poświęcone jego osobie.