• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Gdzie leczyli się przedwojenni gdańszczanie

Jarosław Wasielewski
19 stycznia 2020 (artykuł sprzed 4 lat) 
  • Budynek administracji Szpitala Miejskiego we Wrzeszczu na przedwojennej pocztówce.
  • Budynek administracji oraz wille ordynatorów Szpitala Miejskiego we Wrzeszczu na przedwojennej pocztówce.

Prawie 109 lat temu oddano do użytku Szpital Miejski - jedną z najważniejszych inwestycji zrealizowanych w Gdańsku przed I wojną światową. W krótkim czasie stał się on największą placówką leczniczą w regionie



Pod koniec XIX wieku liczba ludności Gdańska gwałtownie wzrosła, z ok. 90 tys. w 1871, przez ok. 125 tys. w 1895, do ok. 170 tys. w 1910 roku.

Nie towarzyszyła temu równie szybka rozbudowa zaplecza medycznego. Działające wówczas placówki przy Weidengasse (dziś ul. Łąkowa) i Neugarten (dziś ul. Nowe Ogrody) oraz szpital przy Bramie Oliwskiej były za małe, a do tego nie spełniały nowoczesnych standardów.

Budynki Szpitala Miejskiego we Wrzeszczu na przedwojennej pocztówce. Budynki Szpitala Miejskiego we Wrzeszczu na przedwojennej pocztówce.
Pewną poprawę warunków przyniosło oddanie w 1887 roku nowoczesnego szpitala chirurgicznego na Sandgrube (dziś siedziba Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych przy ul. ks. Franciszka Rogaczewskiego), ale nawet on nie był w stanie zaspokoić rosnących potrzeb.

W październiku 1899 roku władze Gdańska podjęły więc decyzję o wzniesieniu od podstaw dużego kompleksu szpitalnego. Dwa lata później na miejsce budowy wybrano niezabudowany teren leżący na zachód od Wielkiej Alei, w połowie drogi między historycznym Śródmieściem, a dynamicznie rozwijającym się Wrzeszczem, co miało ułatwić komunikację z obu tych kierunków.

Co równie istotne: zlokalizowanie w mało zurbanizowanej części miasta dawało możliwość późniejszej rozbudowy kompleksu.

Główny budynek Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. Główny budynek Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.

Gmachy, pawilony i ziemne tarasy



Kompleks szpitalny zaprojektował miejski architekt Karl Franz Fehlhaber (1854-1937). Stworzył on jednolite, doskonale zaplanowane założenie, harmonijne pod względem układu i estetyki, wykorzystujące zalety zarówno wielopiętrowych, kompaktowych budynków korytarzowych, jak i systemu pawilonowego, popularnego w Niemczech od drugiej połowy XIX wieku do końca pierwszej wojny światowej.

Prace budowlane ruszyły jesienią 1908 roku. Wykorzystując pnący się w górę teren, utworzono ziemne tarasy, które rozdzielały poszczególne grupy budynków. Kompleks szpitalny obejmował łącznie 26 obiektów, z czego 16 budynków przeznaczono dla pacjentów, a pozostałych 10 pawilonów pełnić miało funkcje zabiegowe, mieszkalne, gospodarcze i administracyjne.

Detal na głównym budynku Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. Detal na głównym budynku Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.
Od strony Delbrückallee (dziś ul. Marii Skłodowskiej-Curie) stanął reprezentacyjny budynek administracji, dwa budynki mieszkalne dla ordynatorów oraz budynek mieszkalny dla urzędników.

W głębi działki zaś postawiono: budynek oddziału chirurgicznego, budynek sal operacyjnych, budynek chirurgii septycznej, izolatki dla chorych na dyfteryt z własną salą operacyjną, budynek oddziału wewnętrznego, budynek oddziału pediatrycznego, baraki oddziału obserwacyjnego, baraki dla chorych zakaźnie, baraki dla chorych na gruźlicę, trzy domy dla chorych psychicznie, budynek łaźni połączony z zakładem rentgenodiagnostyki oraz budynki pomocnicze (kostnica, kuchnia, kotłownia, wieża ciśnień).

Łączny koszt budowy kompleksu wyniósł ponad 5,3 miliona ówczesnych marek.

Lancet nad Motławą, czyli historia chirurgii w Gdańsku

Od szpitala do akademii medycznej



Szpital Miejski we Wrzeszczu (Städtisches Krankenhaus Danzig-Langfuhr) uroczyście otwarto 19 kwietnia 1911 roku. Placówka mogła przyjąć 818 pacjentów. Jej kierownikami zostali dr Artur Barth (oddział chirurgiczny, 264 miejsca) i dr Adolf Wallenberg (oddział medyczny, 492 miejsca).

Dawna willa ordynatora w kompleksie Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. Dawna willa ordynatora w kompleksie Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.
Nowy szpital otrzymał nowoczesne i bogate jak na tamte czasy wyposażenie: toalety na każdym piętrze, system kanałów wentylacyjnych, elektryczne wentylatory, oświetlenie gazowe i elektryczne, linoleum, płytki ceramiczne.

Chorych segregowano według zamożności, dodatkowo stosowano podział na pacjentów z Gdańska i spoza miasta.

W okresie międzywojennym szpital przyjmował między 8 a 10,5 tysiąca pacjentów rocznie. Kompleks podlegał licznym przebudowom, m.in. poszerzono oddział dla pacjentów chorych wenerycznie i dermatologicznie, dobudowano dwa pawilony dla pacjentów, dom mieszkalny dla lekarzy, postawiono budynek instytutu rentgenowskiego, nowy gmach oddziału dziecięcego oraz nowy budynek oddziału wewnętrznego.

W związku ze zmieniającymi się potrzebami i spadkiem zachorowalności na niektóre choroby, kilka istniejących obiektów zaczęło pełnić nowe funkcje.

  • Budynki Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.
  • Budynki Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.
  • Budynki Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.
W 1935 roku na bazie Szpitala Miejskiego utworzono Państwową Akademię Medycyny Praktycznej (Staatliche Akademie für Praktische Medizin), którą w 1940 roku przemianowano na Akademię Medyczną w Gdańsku (Medizinische Akademie in Danzig).

Po wybuchu II wojny światowej nazistowskie władze miasta snuły dalekosiężne plany rozbudowy kompleksu. Ostatecznie w latach wojny na tyłach szpitala wzniesiono tymczasowe baraki dla robotników przymusowych, prowizoryczne pawilony na potrzeby uczelni oraz istniejący do dziś system schronów.

Wejście do schronu z czasów II wojny światowej na terenie Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. Wejście do schronu z czasów II wojny światowej na terenie Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.

Po bezplanowej rozbudowie - częściowa renowacja



Po zdobyciu Gdańska przez Armię Czerwoną, praktycznie niezniszczony kompleks szpitalny przejęli Polacy, którzy na jego bazie 8 października 1945 roku utworzyli Akademię Lekarską w Gdańsku (w 1950 przemianowaną na Akademię Medyczną w Gdańsku, od 2009 Gdański Uniwersytet Medyczny).

Od tamtego czasu, w związku z intensywną specjalizacją poszczególnych gałęzi medycyny, kompleks szpitala był wielokrotnie modernizowany. Remonty obiektów i przebudowy prowadzono bez spójnego planu, przez co zespół szybko zatracił spójność architektoniczną.

Centrum Medycyny Inwazyjnej Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. Centrum Medycyny Inwazyjnej Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.
Największe zmiany przyniosły jednak ostatnie inwestycje, tj. budowa Centrum Medycyny Inwazyjnej (oddanego w 2012) oraz Centrum Medycyny Nieinwazyjnej Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego GUMed (2018).

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne z lotu ptaka


Przygotowując teren pod ich budowę wyburzono szereg zabudowań oryginalnego kompleksu oraz obiektów wzniesionych później. Na szczęście pozostałe obiekty, w tym dawne pawilony salowe, blok operacyjny oraz budynek administracyjny zostały gruntownie wyremontowane, dzięki czemu wciąż możemy dostrzec ślady dawnej świetności kompleksu.

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne - przewodnik


Korzystałem z artykułu Aurelii Bladowskiej pt. Architektura Szpitala Miejskiego w Gdańsku Wrzeszczu, opublikowanego w Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (tom 15, 2016, ss. 99-127), życzliwie udostępnionego mi przez autorkę.

O autorze

autor

Jarosław Wasielewski

badacz i popularyzator historii Gdańska, autor bloga poświęconego w całości przeszłości i teraźniejszości Wrzeszcza.

Miejsca

Opinie (81) ponad 10 zablokowanych

  • szpital

    Pierwsze moje zetnienie z tym terenem było w latach 1944 z uchem. Przypominam sobie do gabinetu musiałam sama wejśc bez mamy,ile było płaczu.Moje rodzeństwo było tam dłużej bo ze szkarlatyną siostra w pomieszczeniu po łazience sama ale pomino płaczu była zadowolona bo tam magazynowali zabawki i odwiedzał ja brat który był w baraku dla zakażnych.Brat mój pomagał siostrom w czasie alarmu przeprowadzić dzieci do schronu.

    • 13 1

  • A co slychac u doktora koperty? tzn listonosza chyba?

    • 8 6

  • Budynek ktory pokazują (2)

    Z filarami i napisem " Gdański uniwersytet medyczny" nie jest "głównym budynkiem uniwersyteckiego centrum klinicznego" . To budynek uczelni, ze szpitalem nie ma nic wspólnego. Nie wprowadzajcie ludzi w błąd

    • 8 8

    • Mylisz się bardzo. Bardzo mało wiesz.

      Właścicielem szpitala UCK jest Gdański Uniwersytet Medyczny. Dyrektor UCK jest podwładnym rektora Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego...

      • 3 0

    • może nie jest budynkiem głównym, ale należy do UCK, mieści się w nim centrum medycyny rodzinnej

      • 1 0

  • Bardzo dobry artykuł. Brawo.

    Panie Jarosławie napisał pan wspaniały artykuł. Mam dla pana wyzwanie. W pięknym budynku na ulicy Curie- Skłodowskiej 3a stoi budynek. Od 1946 to siedziba Rektoratu GUMED.
    Powstał w 1906 roku. Wiem, że w czasach WMG był siedzibą Komisariatu Generalnego RP w WMG.
    Ale nie wiem co było wcześniej i później.

    • 6 3

  • (1)

    Przedwojenni Gdańszczanie, czyli głównie Niemcy...

    • 7 5

    • Ojej, to straszne.

      • 0 2

  • Kilka z tych pokazanych budynków nie ma już nic wspólnego ze szpitalem

    Pojawiły się też nowe, ciężko przeoczyć.

    • 2 2

  • Gdzie leczyli się przedwojenni gdańszczanie?
    - w psychiatryku

    • 0 4

  • Leczenie pacjentów w Szpitalu Miejskim we Wrzeszczu

    Szanowni Państwo,
    gwoli prawdy pozwalam sobie dodać, że w okresie Wolnego Miasta Gdańska w Szpitalu Miejskim
    we Wrzeszczu leczono bez problemu i dobrze Niemców, Polaków, Zydów i każdego innego, kto był
    ubezpieczony lub płacił sam. Okres II wojny światowej to inny rozdział - niemieccy lekarze mieli jednak obowiązek leczenia także ciężej chorych Polaków i wystawiania im zwolnień z pracy
    Pozdrawiam - były Gdańszczanin, emeryt w RFN (nadal czekam na szczepionkę, bo jej tam za mało).

    • 0 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Majówka z Twierdzą Wisłoujście

35 zł
w plenerze, wykład / prezentacja, warsztaty, pokaz

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Jaka to dzielnica Gdańska?

 

Najczęściej czytane