Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Gdańsk dzisiaj i kilka wieków temu

Michał Ślubowski
3 kwietnia 2022 (artykuł sprzed 2 lat) 
Opinie (201)
Najnowszy artykuł na ten temat Gdańsk dzisiaj i kilka wieków temu na zdjęciach i rysunkach
Wieża Więzienna w Gdańsku - współcześnie oraz na malunku z XVII wieku. Wieża Więzienna w Gdańsku - współcześnie oraz na malunku z XVII wieku.

Wieża Więzienna w Gdańsku - współcześnie oraz na malunku z XVII wieku.

mat. Michał Ślubowski

Chyba wszyscy lubimy porównywać współczesne nam miasto oraz jego dawne przedstawienia. Dzisiaj będziemy mogli cofnąć się w czasie i zobaczyć, jak wygląda Gdańsk dzisiaj, a jak wyglądał w XVII wieku.



Przemawia do ciebie magia zdjęć i rycin z przeszłości?

Zestawimy współczesne zdjęcia ze słynnymi sztychami na podstawie rysunków Petera Willera. Peter Willer był niezwykle utalentowanym mennonitą z Fryzji, który - jak wielu jego rodaków - w poszukiwaniu szczęścia przybył do Rzeczypospolitej. Tutaj pracował na dworze króla Jana Kazimierza w roli architekta; był również zdolnym inżynierem, kartografem oraz wynalazcą. Specjalizował się w tym, czym jego ojczyzna szczyciła się na całym świecie: okiełznywaniu żywiołu wody.

Nad Motławę Willer trafił po Potopie. Osiadł w mieście, ożenił się i zaczął piastować urząd miejskiego budowniczego. W mieście zajmował się nie tylko hydrotechniką, ale również wznoszeniem nowych budynków i ulepszaniem starych. Zmarł pod koniec XVII wieku i został pochowany w kościele św. Jana, gdzie do dzisiaj zachowała się jego płyta nagrobna.

Dla historyków niezwykle cennym dziedzictwem Willera jest seria sztychów na podstawie jego rysunków, które zostały zamieszczone w dziele "Opis historyczny miasta Gdańska" Reinholda Curickego, opublikowanym w 1687 roku. Te ilustracje są nieocenionym źródłem do badania XVII-wiecznego Gdańska; są również dla nas możliwością cofnięcia się w czasie i zobaczenia gdańskiej ulicy kilka stuleci temu. Poniżej znajdą państwo zestawienie ilustracji ze współczesnymi fotografiami.

Szpital św. Ducha



Szpital św. Ducha - w XVII wieku i dziś. Szpital św. Ducha - w XVII wieku i dziś.

Szpital św. Ducha - w XVII wieku i dziś.

mat. Michał Ślubowski

Szpital świętego Ducha jest najstarszą znaną nam placówką tego typu w Gdańsku. Na początku szpital funkcjonował przy ulicy św. Ducha, jednak w połowie XIV wieku instytucja została przeniesiona w okolicę ulicy Tobiasza, przy murze obronnym. Przy budynku szpitala powstała świątynia pod takim samym wezwaniem.

Niegdyś szpitale pełniły inną funkcję niż dzisiaj. Znajdowali w nim schronienie podróżni, ubodzy, sieroty, starzy oraz ci, którzy wykupili sobie w nim miejsce. Z czasem przy szpitalu oraz kościele powstały kolejne budynki należące do placówki. Szpital utrzymywał się nie tylko z datków, ale był jednocześnie właścicielem ziemskim kilku wsi. Znana dzisiaj forma szpitala pochodzi z połowy XVII wieku, podobnie jak autentyczny, barokowy portal do niego prowadzący. W XIX wieku szpital został przekształcony w przytułek.

Zarówno szpital, jak i kościół zostały bardzo uszkodzone w 1945 roku. Oba budynki odbudowano w latach pięćdziesiątych. Dawny szpital z oryginalnym portalem został przeznaczony na mieszkania, z kolei bryła kościoła została przyłączono do nowej szkoły - jej wnętrza służą jako szatnia oraz sala gimnastyczna.

Jeżeli zerkniemy na porównanie dawnej ryciny i zdjęcia, zobaczymy wiele różnic. Jedną z nich jest brak wieżyczki na dachu kościoła. Jednak przede wszystkim... inny jest przebieg ulicy Tobiasza. W miejscu, gdzie ta ulica biegła przed wojną, dzisiaj znajduje się budynek szkoły. Współcześnie ulica Tobiasza przebiega pomiędzy budynkiem szpitala a dawną świątynią. Nie ma też muru z dekoracją, który okalał cały kompleks.

Kościół św. Mikołaja



Bazylika św. Mikołaja w Gdańsku - współcześnie oraz w XVII wieku. Bazylika św. Mikołaja w Gdańsku - współcześnie oraz w XVII wieku.

Bazylika św. Mikołaja w Gdańsku - współcześnie oraz w XVII wieku.

mat. Michał Ślubowski

Dużo więcej szczęścia miał kościół św. Mikołaja, od wieków związany z gdańskimi dominikanami. Chociaż zabudowania klasztorne w większej części już nie istnieją, to świątynia wciąż stoi.

Kościół jest unikatowy, bowiem praktycznie nie został zniszczony w 1945 roku. Tak więc patrząc na tę piękną ceglaną bryłę od południa, możemy poczuć się dokładnie tak samo, jak Peter Willer kilka wieków temu.

Chociaż niektóre części kościoła pamiętają jeszcze XIII wiek, zasadniczo kościół pochodzi z XIV wieku. Całości nadano nową formę gotyku ceglanego, a kościół został trójnawową halą nakrytą dwuspadowym dachem - i ten charakterystyczny kształt św. Mikołaja do dzisiaj jest rozpoznawalny przez gdańszczan i gości miasta.

Jeszcze na dwa elementy architektoniczne kościoła warto zwrócić uwagę. Jego przypory nie są widoczne z ulicy, ponieważ zostały wciągnięte do wnętrza świątyni. Po kolejnych przebudowach (zarówno kościół, jak i klasztor ucierpiały w pożarze z 1423 r.) dodano gwiaździste sklepienie. W ciągu kolejnych wieków zarówno kościół, jak i klasztor stanowiły katolicką wyspę w przeważająco protestanckim krajobrazie miasta.

W 1686 roku, a więc za życia Petera Willera, Gaspard de Tende w swoim dziele Relacja historyczna o Polsce zamieści małą wzmiankę:

"Przeważająca część mieszkańców Gdańska to luteranie, natomiast pozostali są kalwinistami. Jest tu jedynie kilku katolików i paru anabaptystów. (...) Katolicy mają tu własny kościół, konwent dominikanów, który pełni funkcję parafii dla wszystkich przebywających w mieście. Na przedmieściach znajduje się poza tym siedziba jezuitów oraz siedziba innych zakonników".

Tak samo jak w średniowieczu, również po drugiej wojnie światowej dominikanie przybyli do Gdańska z południa Polski. Zakonnicy którzy osiedli w mieście po wojnie, przybyli tutaj, podobnie jak pomnik Sobieskiego, ze Lwowa.

Wieża Więzienna



Pręgierz miejski na Wieży Więziennej w Gdańsku - współcześnie i na rysunku z XVII wieku. Pręgierz miejski na Wieży Więziennej w Gdańsku - współcześnie i na rysunku z XVII wieku.

Pręgierz miejski na Wieży Więziennej w Gdańsku - współcześnie i na rysunku z XVII wieku.

mat. Michał Ślubowski

Zarówno Wieża Więzienna, jak i Katownia pierwotnie, w średniowieczu, służyły jako brama wjazdowa do miasta. Kiedy fortyfikacje miejskie zostały przesunięte w XVI wieku, oba obiekty straciły dawną funkcjonalność.

Władze miejskie przebudowały cały kompleks na potrzeby... więzienia. W Wieży znalazło się miejsce na cele dla przestępców. Część z nich miała własne nazwy: takie jak "Lew" i "Jednorożec". Na murze Wieży zainstalowano pręgierz, zachowany do dzisiaj - podwieszano tam ręce skazańców, zaś kat bądź jego pachołek wykonywali karę chłosty.

Katownia została przebudowana, a na piętrze urządzono salę przesłuchań. Od niej powstała nazwa budynku, bowiem tortury były legalną i akceptowalną metodą pozyskiwania informacji. W Katowni znajdowały się trzy cele dla największych zbrodniarzy: "Abel i Mord Kaina", "Zając" oraz "Lis". W Katowni znajdowała się również... kuchnia, w której przygotowywano posiłki dla personelu więzienia oraz dla więźniów.

W XIX wieku cały kompleks stał się własnością państwa, a po 1861 roku więzienie przekształcono w magazyn wojskowy. Kilka dekad później budynki przekazano miastu, a na zachodniej elewacji osadzono kamieniarkę z Bramy św. Jakuba. W dawnych celach zaczęto organizować wystawy i pokazy kolekcji narzędzi tortur. Po odbudowie ze zniszczeń wojennych w kompleksie znajdowało się Muzeum Bursztynu. Muzeum planuje w środku otworzyć nowy oddział, poświęcony odbudowie miasta po 1945 roku!

Jakie są różnice pomiędzy ryciną Willera a stanem obecnym? Przede wszystkim brak "doklejonych" budynków oraz platformy przy pręgierzu.

W kolejnym artykule zobaczymy zestawienie kolejnych budynków, między innymi kościoła św. Katarzyny oraz Nowych Ogrodów.

O autorze

autor

Michał Ślubowski

Popularyzator historii Gdańska, autor bloga Gedanarium i podcastu Historia Gdańska dla każdego oraz współautor podcastu Makabreski, poświęconego mrocznym historiom z przeszłości regionu.

Zobacz także

Gdańsk kiedyś i dziś - na rycinach i zdjęciach (2)

Opinie wybrane

  • 2022-04-03 11:27

    Dziękuję za ten cudowny artykuł ! Gdańsk to było cudowne miasto! (10)

    Uwielbiam historię Gdańska

    Z Gdyni

    2 lata

    • 53 1

    • 2022-04-04 10:54

      e byc. najwazoprocz gestapowskiej czesci czasow mrocznych to mozniejsze ze, nie ma tu i nie bedzie helmutow ze swoja ponura

      y6

      2 lata

      • 0 0

    • 2022-04-04 09:29

      Fakt. Było.

      I się zmyło. Teraz to miasto szemranych interesów pato-urzędników, wolnej deweloperki, wesołej wdowki od tego z 30 kontami, a przede wszystkim to miasto złodziei i wszelkiej maści gangsterów. Raz na miesiąc jakiś nożownik, zwłoki na śmietnikach, wymuszenia, haracze i napady. Polskie Palermo.

      2 lata

      • 0 2

    • 2022-04-03 22:55

      prawda

      było cudowne a potem przyszli niemcy

      2 lata

      • 2 1

    • 2022-04-03 11:31

      nie trolluj (6)

      2 lata

      • 0 12

      • 2022-04-03 11:37

        Czemu ma trollowac. Też uwielbiam zabytki Gdańska (5)

        A mieszkam w Gdyni. Trójmiasto to podstawa.

        2 lata

        • 8 2

        • 2022-04-03 11:53

          to wymien jakies (2)

          bo jakos ci nie wierze, ze nie trollujesz.

          2 lata

          • 1 1

          • 2022-04-03 11:58

            LOT i zieleniak. (1)

            Tylko ludzie spoza Trójmiasta myślą, że Gdynia i Gdańsk się nie lubią. Nie wiem skąd się to wzięło. Tym razem ze dziś mieszkasz w Gdańsku, jutro w Gdyni

            2 lata

            • 7 0

            • 2022-04-03 12:24

              dodaje hale olivie i zabytkowy dworzec pks za ktorym kiedys byly trzy fajne knajpy

              forteczna, forty i kaponiera.

              2 lata

              • 3 0

        • 2022-04-03 11:38

          mam tak samo :O) (1)

          2 lata

          • 4 0

          • 2022-04-03 11:54

            miasto moje a w nim

            super tramwajjjee.e... je jeje

            2 lata

            • 1 2

  • 2022-04-03 09:33

    Dawne religie (32)

    Ciekawe czy siła, rozwój i pozycja ówczesnego miasta Gdańska wynikała z dominujących wyznań innych niż wyznanie rzymskokatolickie? Czy dominacja protestantów i kelwinów w mieście mogła mieć dominujący wpływ na bogactwo jego mieszkańców?

    Gabryś

    2 lata

    • 65 24

    • 2022-04-04 08:59

      Sprawdź, jak jest w Bawarii

      2 lata

      • 0 0

    • 2022-04-04 07:43

      Za dużo sobie dopowiadasz

      Gdańsk miał monopol, przywileje i sieć autostrad (Wisła, Bug, San) zbiegała się właśnie tu.

      2 lata

      • 0 0

    • 2022-04-03 13:47

      Zupełnie nie

      Gdańsk, jak miasto portowe, bogacił się od dawna m.in. dzięki transportowi zboża z głębi Polski, do luteranizmu było jeszcze daleko.

      darek

      2 lata

      • 5 1

    • 2022-04-03 11:38

      Myślę, że bardziej przyczyniła się do tego monopolistyczną pozycja handlu, a w stosunkach wewnętrznych niemal zupełny brak wolności gospodarczej, drobiazgową reglamentacja każdej kwestii, typu długość lady, i brak konkurencji.

      2 lata

      • 2 1

    • 2022-04-03 11:24

      Kalwini to też protestanci. (2)

      Luteranie i Kalwini oraz wszelkie późniejsze odłamy, jak np kwakrzy.

      2 lata

      • 7 1

      • 2022-04-03 11:34

        fuj kwakrzy (1)

        i reszta wermachtu.

        2 lata

        • 0 9

        • 2022-04-03 11:40

          Kwakrzy to raczej USA obecnie. Filadelfia i okolice.

          Dlatego jest tam częściowa prohibicja. Ale jak uważasz.

          2 lata

          • 7 2

    • 2022-04-03 11:01

      xxx (10)

      Gdyby nie to, ze Gdańsk był pośrednikiem w handlu Rzeczpospolitej ze światem, nie miałby żadnego bogactwa;)

      marek

      2 lata

      • 15 4

      • 2022-04-03 11:47

        A czymże niby Rzeczpospolita ze światem handlowała? (2)

        2 lata

        • 2 12

        • 2022-04-03 12:41

          a w jakim celu była ponad setka potężnych spichrzów w Gdańsku? Wisłą z Polski towary przypływały do Gdańska (1)

          a potem były przeładowywane na statki i płynęły w Świat. Ze Świata towary przypływały do gdańskich spichlerzy były przeładowywane na inne środki transportu i trafiały do Polski

          2 lata

          • 14 0

          • 2022-04-03 22:31

            W Świat ???

            2 lata

            • 0 1

      • 2022-04-03 11:27

        Marek wie, bo wtedy żył. (6)

        2 lata

        • 3 7

        • 2022-04-03 14:02

          xxx

          Pod Grunwaldem tez nie byłem, ale potrafię czytać;) Ty nie?

          marek

          2 lata

          • 7 0

        • 2022-04-03 11:58

          Marek ma rację (3)

          W Gdańsku handlowano przede wszystkim zbożem, a to zboże pochodziło z terenów całej Rzeczpospolitej, i spływało do Gdańska Wisłą. To dlatego mamy Wyspę Spichrzów i Wielki Młyn.

          2 lata

          • 11 1

          • 2022-04-03 15:55

            Wielki Młyn to akurat Krzyżacy (2)

            Nieco chybiłeś

            aristo

            2 lata

            • 0 3

            • 2022-04-03 15:58

              (1)

              A to niby nie Gdańsk?

              2 lata

              • 2 1

            • 2022-04-04 00:17

              Ale nie handel polskim zbożem.

              aristo

              2 lata

              • 1 0

        • 2022-04-03 11:33

          Marek to rzeczywiscie Mariusz

          Bo Darek to Dariusz.

          2 lata

          • 3 5

    • 2022-04-03 10:54

      (1)

      Kalwinistów.

      2 lata

      • 6 2

      • 2022-04-03 11:33

        onanistów

        2 lata

        • 2 7

    • 2022-04-03 10:37

      kalwinów a nie kelwinów! (1)

      nie ma prostego przełożenia w XVIII i XIX w. Gdańsk był już upadłym miastem na dalekich peryferiach (tak jaki dzisiaj), a protestanci nadal dominowali w jego składzie społecznym

      2 lata

      • 10 5

      • 2022-04-03 11:33

        i pascalów nie pascali

        2 lata

        • 4 2

    • 2022-04-03 10:17

      dzis dominacja dewelopanów

      i jest coraz bardziej jednowymiarowo.

      2 lata

      • 11 8

    • 2022-04-03 09:38

      (8)

      Całkiem możliwe. Protestanci mają etos pracy wpisany w religię.

      2 lata

      • 26 6

      • 2022-04-03 11:32

        tak szczegolnie to ich hasełko "praca czyni wolnym" (1)

        etos jak ta lala.

        2 lata

        • 6 5

        • 2022-04-03 12:55

          Hitleryzm i chrześcijaństwo? Chyba na lekcjach nie uważałeś.

          2 lata

          • 4 8

      • 2022-04-03 11:03

        xxx (4)

        Najwięcej spalonych w imię wiary z chrześcijan(czarownice, magia itp) mają właśnie Protestanci;) To tez mają wpisane w etos?

        marek

        2 lata

        • 12 9

        • 2022-04-03 11:32

          oni w brame obozów wpisali: arbait macht frei (3)

          2 lata

          • 10 7

          • 2022-04-04 11:38

            arbeit macht frei

            aaa

            2 lata

            • 0 0

          • 2022-04-03 11:46

            A na klamrach pasków "Gott mit uns".

            2 lata

            • 6 3

          • 2022-04-03 11:37

            Ci to raczej wyznawali Hitlera i starogermańskich bogów.

            2 lata

            • 9 4

      • 2022-04-03 10:02

        a co z religia slowian?,zdeptana przez wojcichowych ,,halabardnikow",starsz jest od wyznawcow chrystusa!!

        2 lata

        • 15 9

  • 2022-04-03 09:27

    Nasz piękny Gdańsk, miasto tajemnic i ciekawostek (20)

    Szkoda, że większość Gdańszczan przechodzi obok tych cudownych, starych i interesujących budowli tak obojętnie. Większość nie zna historii, nie interesuje ich to, a jedyne co rozpoznają to Fontanna Neptuna i Żuraw. Z drugiej strony nie widac żadnych starań władz miasta, by wiedzę o średniowiecznym Gdańsku przekazywać. Nie ma widocznych przewodników, tablic, informacji. I tak ci ludzie chodzą nieświadomie po tysiącletnim Gdańsku...

    2 lata

    • 101 19

    • 2022-04-04 09:31

      Bo sie spiesza na manify tynczowe

      2 lata

      • 0 0

    • 2022-04-03 17:48

      ciekawostka (1)

      Ciekawostką jest to,że planiści miasta nie potrafią zbudować drogi i chodnika tam,gdzie jest potrzebny!!!Buduje się dziesiątki betonowych klocków ,a drogi i dojazdy do nich za 10 lat-miasto d**ili..!!

      MR paradox

      2 lata

      • 2 1

      • 2022-04-03 22:35

        Klasyka w psychiatrii klinicznej, każdy d...l widzi wokół siebie samych d....i.

        2 lata

        • 0 1

    • 2022-04-03 15:02

      Ok,

      tylko to nie fontanna Neptuna, tylko Studnia Neptuna. Taką funkcję pełniła i taką nazwę ma obecnie

      2 lata

      • 5 1

    • 2022-04-03 12:10

      I tak mamy szczęście

      Porównaj sobie jak odbudowano Gdańsk, a jak Szczecin.

      2 lata

      • 10 1

    • 2022-04-03 11:05

      xxx (6)

      Brak pręgieża, może urzędnicy miejscy, baliby się kary i nie wydawali bezmyślnie pieniędzy podatnika;)

      marek

      2 lata

      • 7 4

      • 2022-04-03 17:59

        Karać radnych..

        Jak to w Polsce -tak samo w Gdańsku -jest zbrodnia a kary brak!!! Drożyzna i bałagan latami ,a kary brak -plac i płacz -bo Polak musi się męczyć całe życie przez d**ilna władze-myslaca tylko o sobie!!!

        MR paradox

        2 lata

        • 1 3

      • 2022-04-03 17:54

        radcy miejscy (1)

        budowa 1700 metrów lini tramwajowej trwa kilka lat to śmiech na sali(nowa linia tramwajowa -warszawska )-rajcy lubią męczyć gdańszczan-zapraszam na ujeścisco-nieszczęsną dzielnicę super gdańska-niejedna wioska wygląda lepiej....radni i zarząd miasta pod sąd!!!!

        MR paradox

        2 lata

        • 0 3

        • 2022-04-03 22:25

          Buuuuuahahahaha!!!!!!!!!

          2 lata

          • 0 0

      • 2022-04-03 13:20

        Drelich, najbardziej nieuczciwy, ten co trzy lata temu jak była Nawałnica w Borach Tucholskich

        nie chciał wydać sprzętu z magazynu kryzysowego i nie chciał wysyłać wojska do zamiatania liści

        2 lata

        • 5 2

      • 2022-04-03 12:57

        Taaa, wszystkiemu winni urzędnicy. W innym wydaniu to wina Tuska. Plebs zawsze niewinny.

        2 lata

        • 7 2

      • 2022-04-03 11:36

        pod pregiezem jest podobizna jednego nieuczciwego urzednika

        2 lata

        • 5 3

    • 2022-04-03 09:58

      (5)

      a starozytny gdansk?,slowianski gdansk!!

      2 lata

      • 5 10

      • 2022-04-03 11:35

        a gdansk za czasów chrystusa i p.ne.? (4)

        2 lata

        • 7 1

        • 2022-04-03 13:17

          1000 lat temu to był obwarowany gród na wysepce w rejonie dzisiejszych ulic Rycerskiej, Sukienniczej

          2 lata

          • 5 0

        • 2022-04-03 12:50

          (2)

          o to pytam, gdansk przed wojciezhem,przed chrysusem,slowianski gdansk.wojciechowe przybycie wszystko ,,zdeptalo".

          2 lata

          • 4 1

          • 2022-04-03 22:22

            "rence opadają"

            Jak się czyta wypociny takich tłuków.

            2 lata

            • 1 0

          • 2022-04-03 17:50

            Tutaj mieszkali Goci.

            2 lata

            • 0 1

    • 2022-04-03 09:31

      (1)

      Czemu akurat średniowiecznym? Największy rozkwit miasta miał miejsce akurat w innych stuleciach

      2 lata

      • 9 8

      • 2022-04-03 11:35

        sredniowiecze to czas ciemnoty

        oswiecenie i renesans oraz barok to byly epoki warte uwagi.

        2 lata

        • 7 2

Wszystkie opinie (201)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej (2)

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7 Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer
kwi 27-5.05
g. 10:00, 13:00, 16:00
Gdańsk, Pomnik Poległych Stoczniowców
20 zł
ulgowy 15 zł
więcej (1)

TV Filmy

6015

Ten tunel ratował kiedyś życie (69)

więcej (1566)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

W czasie II wojny światowej niemieckie wojska wykorzystywały Twierdzę Wisłoujście jako:

 

Najczęściej czytane