- 1 Przymorze kiedyś i dziś. Porównujemy zdjęcia (145 opinii)
- 2 Kronika oblężenia Gdańska w 1734 r. Część 2 (11 opinii)
- 3 Te zabytki otwierają się po remontach (88 opinii)
- 4 "Banany jedzą tylko dzieci bardzo bogate" (36 opinii)
- 5 Duży gmach w centrum powstał w 8 miesięcy (40 opinii)
- 6 Nietypowa willa prezesa banku nad miastem (55 opinii)
Tak wyglądało Ujeścisko przed wojną
- Ojciec mówił: nic nie wiesz, nic nie widzisz, nic nie mów. Bo strzelą ci w łeb. Dla nich byliśmy Niemcami, a wtedy nienawidziło się Niemców - mówi córka robotnika rolnego. W trzecim odcinku cyklu "Trójmiejskie opowieści" wspomnieniami dzieli się Małgorzata Konikowska z domu Dombrowska, 82-letnia mieszkanka Ujeściska.
Blachy były kwadratowe. Co tydzień całe siedem. W czwartek wieczorem mama robiła rozczyn. A w piątek wstawała wcześnie rano i wkładała blachy z ciastem do pieca. W spiżarni pachniało świeżo pieczonym chlebem. Stały tu też beczki z zasolonym mięsem i pod sufitem wisiały szynki. Codziennie było świeże mleko, a dwa razy w tygodniu babcia wołała mnie, żeby robić razem masło.
Mieliśmy spiżarnię i dwa małe pokoje w domu przy dzisiejszej ulicy Warszawskiej : babcia Teresa, ojciec Leon, mama Rozalia i rodzeństwo: Elżbieta, Bruno, ja i Hildegarda. W 1939 roku przyszła na świat Dorota, w 1943 Ingrid, a w połowie kolejnego roku Jerzy, którego nazywaliśmy Piotr.
Siedmioro dzieci. Może nie byliśmy świetnie ubrani, ale rzeczy zawsze były czyste. I zawsze mieliśmy co jeść. Przy domu był ogródek, hodowaliśmy też kury, świnie, kozy i gęsi. A niedaleko były duże gospodarstwa bauerów. Ojciec pracował w jednym z nich - u Pranga.
Stary Prang miał gospodarstwo przy stawie. Dom, stajnie, stodoły, spichrz na zboże. Jego ziemie ciągnęły się w kierunku na Łostowice i w stronę dzisiejszej ulicy Piotrkowskiej . Zboże, kartofle, duże pastwisko dla krów i koni. Tak, mieli dużo krów. Robił przy nich ojciec bratowej, a mój ojciec przy koniach. Orał, bronował, wszystko co trzeba było w polu zrobić. Maszyn nie było. Ojciec pracował od rana do wieczora.
Mama zajmowała się domem, a my pomagaliśmy. Pielić ogródek, narwać zielska dla kóz i świń. Chodziłam też po mleko do Prangów. Codziennie dostawaliśmy siedem litrów. A tak z raz w miesiącu zaglądałam z mamą lub z siostrą do magla. Nawijało się i kręciło (śmieje się). Magiel stał za budynkiem, który miała rodzina Artura von Dührena. Był tam sklep i lokal z dużym stołem, gdzie można było wypić piwo.
Raz w tygodniu mama wybierała się też po zakupy do miasta. Szło się na Emaus, a dalej jechało się już tramwajem. Byliśmy przyzwyczajeni do podróżowania pieszo. Przez kilka lat chodziłam do szkoły w Zaborni. Codziennie rano pani Marianna - nauczycielka, która na piętrze pastorówki miała swój pokoik - zabierała gromadkę dzieci i prowadziła do szkoły. Szliśmy drogą przez pola, gdzie dziś jest nowy cmentarz, a po lekcjach wracaliśmy z nauczycielką.
Później uczyłam się już na miejscu. W szkole, gdzie nauczycielem był pan Köller. Mieszkał z rodziną na piętrze ceglanego budynku, a na parterze prowadził lekcje. Był wysoki i ostry, ale każdy go lubił. Siedzieliśmy w trzech rzędach ławek i uczyliśmy się przedmiotów po niemiecku. Nie umiałam po polsku, dopiero po wojnie się nauczyłam.
Moi rodzice umieli, choć bardziej to po kaszubsku. Bo babcia i rodzice z Kaszub pochodzili. Pamiętam, że babcia aż tak dobrze nie znała języka niemieckiego, więc zdarzało się, że rodzice wieczorami gadali z nią po kaszubsku. W domu mówiło się jednak po niemiecku. Dla mieszkańców Wonneberg byliśmy Niemcami. Tyle że nie chodziliśmy do tutejszego kościoła.
Msze mieliśmy w kościele w Emaus, bo w wiosce był kościół protestancki. Pastor Hoffmann wraz z żoną i dwójką dzieci mieszkał tam, gdzie dziś jest ośrodek zdrowia. Mieszkanie mieli na piętrze, a na parterze było biuro. Niedaleko był stary, zadbany cmentarz z piękną kaplicą, a tuż obok pastorówki stał kościół. Byłam w nim tylko raz. Córka tych, co mieli sklep wychodziła za mąż, więc po chichu wcisnęłyśmy się z koleżanką do góry na mały chór. Pięknie było w kościele. Bardzo czysto.
Zresztą w całej wiosce panował porządek. Co sobotę każdy przed swoim domem musiał sprzątnąć. A jak były żniwa i wozami wożono snopki, to wszystko było zamiatane. Bardzo czysto było. A i ludzie byli życzliwi dla siebie. Stary Prang - on był dobry człowiek. Miałam iść na uroczystość I Komunii Świętej. A że u nas był taki zwyczaj, że szło się najpierw pożegnać z sąsiadami, mama powiedziała: idź teraz do Prangów. Kiedy pojawiłam się, żona pana Pranga zeszła do piwnicy i wróciła z tortem dla mnie. Jak ja się ucieszyłam. A później Prang powiedział do żony: jedź z nią do kościoła. I pojechałyśmy bryczką.
Poza tym Prang odwiedzał nas wieczorem w wigilię Bożego Narodzenia. Przynosił ze sobą worek prezentów. Dobry człowiek.
Z czasów wojny pamiętam wysokiego mężczyznę w hełmie, który jeździł na koniu. Na nazwisko miał Krüger. Trzymał porządek. O siódmej wieczorem dzieci mogły być jeszcze na dworze, ale na swoim podwórku. I tak było. Nieraz bawiliśmy się w chowanego, ale jak zbliżała się siódma, mój ojciec gwizdał. I to tak, że aż w Łostowicach było słychać. Wtedy inni mówili: Małgoś, Twój tata gwiżdże, idź do domu. To była dyscyplina. A nie tak jak to, co można zobaczyć w telewizji, gdzie dzieci mówią: co będzie tam stara gadać. Kiedyś to było szanowanie rodziców.
Pamiętam też, że podczas wojny przywożono do gospodarstw robotników przymusowych. Kobiety po 30-tce to na przykład w kuchni u bauera pracowały. Jak chodziłam po mleko, to wydawała mi je Alicja. A później front zaczął się zbliżać. Prang przyszedł do nas i zapytał, czy chcemy zostać czy jechać z nim? Ojciec zdecydował, że zostaniemy. Wtedy Prang powiedział: To idź Leon do mojego domu i tam będziesz mieszkać. Wcześniej do Niemiec wyjechała synowa Pranga z dziećmi. Udało im się. Stary Prang i jego żona nie mieli tyle szczęścia. Zabito ich gdzieś na Żuławach - tak opowiadał ich syn, który kiedyś mnie odwiedził.
1945 rok był straszny. Kiedy przyszli Ruski to koniec świata był. Te Azjaty, jak oni kobiety wyciągali... O matko jedyna...
Dwa czy trzy dni po tym, jak wkroczyli, Ruski kazali nam iść do lasu. Mówili, że będzie tu jeszcze wojna, że Niemcy będą z Gdańska strzelać. Babcia została. Poszliśmy z rodzicami. W Szadółkach była duża stodoła. Siedzieliśmy tam z okolicznymi mieszkańcami. Ale kazali iść dalej, to trafiliśmy gdzieś za Otomin. Po drodze znaleźliśmy opuszczone bunkry. Mieszkaliśmy w nich z tydzień. Do domu wróciliśmy chyba w pierwszy dzień Wielkanocy. Kościoła już nie było. Spłonęła też część budynków Pranga.
Dwa dni później znowu kazali nam iść. O Boże jedyny... Ile na polach trupów leżało. Tam jedna ręka, tam noga, tam głowa. Ojciec z mamą szli z przodu, a dalej my. Pamiętam jak niosłam na plechach ponad rocznego Piotra, i strzelaninę i to, że później ojca zabrali. Nie wiem kto, czy Polacy czy Ruscy. Mężczyzn zamknęli gdzieś na Żuławach. Mama opowiadała, że ona i sąsiadka nocami chodziły z jedzeniem dla mężów gdzieś przez Orunię, hen daleko. Po czym później ich wypuścili.
A tu na miejscu w 1945 trwał szaber. U Taubów w piwnicy były magazyny z rzeczami dla niemowląt. Ubranka, smoczki, butelki. Jeden dzień i nie było nic. Brali wszystko, a było co, bo bauery to były bogate ludzie. Ojciec nie ruszył niczego. Nam też zakazał. Mówił tylko: nic nie wiesz, nic nie widzisz, nic nie mów. Bo strzelą ci w łeb. Dla nich byliśmy Niemcami, a wtedy nienawidziło się Niemców.
Pamiętam, że w czasie kiedy jeszcze wieś nazywała się Wonneberg, naciskano na ojca, aby zmienił nazwisko z Dombrowski na brzmiące bardziej niemiecko. Powiedział, że nigdy nie zmieni, bo to nazwisko, jakie dali mu rodzice.
Po wojnie nasza rodzina zamieszkała w innym budynku na Ujeścisku. A kiedy wzięłam ślub przydzielono mi i mężowi pomieszczenia w jeszcze innym. Pamiętam, że w wiele lat po wojnie zniknęła piękna kaplica na cmentarzu. Rozebrali na amen. Zasypali też jeden ze stawów, a takie wspaniałe karasie tam pływały. Wie pan, kiedyś to tak inaczej było.
Opinie (237) ponad 20 zablokowanych
-
2015-02-15 23:11
gdzie sie nie pbejrzysz (1)
Albo Kaszub albo Prusak słoik albo Niemiec - co zresztą na jedno wychodzi. Rudy zorganizował nam towarzycho. A sam sp... Ł do Brukseli
- 4 22
-
2015-02-15 23:53
Nigde do zgube nie przindą Kaszuby!
buziaki- 4 0
-
2015-02-15 22:00
kolorowanie
Jak ktoś koloruje, zmienia wersję, babcia historie opowiada cały czas tak samo, zresztą ciocię też... Babcia Małgosia, to babcia mojego męża,
- 6 3
-
2015-02-15 12:09
Kiedyś przynajmniej nie śmierdziało tam z Szadółek. (3)
- 25 5
-
2015-02-15 12:49
I nie mieszkały tam buraki (2)
- 6 2
-
2015-02-15 16:45
wtedy buraki (1)
Rosly na polach
- 1 0
-
2015-02-15 21:33
dopiero potem zjechały do miasta :)
- 2 0
-
2015-02-15 20:47
Warszawska (1)
Wtedy Dorfstrasse a teraz Warszawska. W sumie nic się nie zmieniło. :)
- 12 1
-
2015-02-15 21:24
Dobre
- 0 0
-
2015-02-15 12:27
Prang, Pranga klasyczne kaszubskie nazwisko (1)
tyle co po polsku Pręga
pani Małgorzata tez mówi, ze jezyk ojczysty jej rodziców to kaszubski
cała tzw polonia gdańska to byli w 80% Kaszubi
to tak informacyjnie dla tych niedzielnych historyków, którzy twierdzą, że gdańsk jest tak samo kaszubski co barcelona
pozdrawiam- 44 9
-
2015-02-15 21:05
Co ty za głupstwa piszesz pseudo Kaszubie.
- 0 6
-
2015-02-15 19:56
Dawniej były drzewa i proste płoty, dziś betonowo-reklamowa pstrokacizna, i przedrostek "Ch" w nazwie tej dzielnicy się należy
- 8 5
-
2015-02-15 19:14
wspomnienia żyją
Dziękuję i proszę o wiele,wiele więcej...
- 15 0
-
2015-02-15 13:31
Gdańsk się rozbudowuje bo młodzi po studiach zostają na stałe. (2)
Trzeba inwestować w małych miastach zwłaszcza w ścianę wschodnią żeby wracali bo będzie praca.Pamiętam jak z ulicy Piastowskiej która była korytem z piachu widać było lotnisko w Wrzeszczu.Nie było Przymorza,Żabianki,Wejcherta.Przystanek Przymorze SKM nazywał się Polanki a Zaspa, Lotnisko.Zanim powstało blokowisko i falowce to były piękne pałacie łąk.Puszczaliśmy latawce,jeździliśmy na koniu gospodarza a wojsko często ćwiczyło,spadochroniarze skakali a potem zbieraliśmy łuski . Latem większość czasu spędzaliśmy na plaży leżąc koło łodzi rybackich należących też do naszych kolegów.Wieczorami często kąpaliśmy się w okolicznych stawach w których woda była czysta skacząc z liny przywiązanej do drzewa.Gdyby wtedy były komputery i gry komputerowe to i tak by nas to w domu nie zatrzymało.Młodzi dzisiaj nie mają pojęcia jak tu było pięknie i jakie szczęśliwe dzieciństwo mieliśmy.
- 50 3
-
2015-02-15 16:49
Wejhera (z kaszub) (1)
Nie Wejcherta z tvn ;)
- 11 0
-
2015-02-15 18:02
Program sam zmienił z Wejchera na Wejcherta ale dziękuję za uwagie.
- 7 0
-
2015-02-15 13:15
Gdansk i Chicago zawsze byly polskie! (3)
Gdansk juz dawno odzyskany, teraz czas na Chicago a potem Londyn!! Nie dajmy sobie odbierac co nasze.
- 21 18
-
2015-02-15 14:31
Nie ma takiego miasta jak Londyn! (2)
Jest Lądek, Lądek - Zdrój! Ale Londyn??
- 8 0
-
2015-02-15 16:47
Aaa, to czemu mi Pan nie mowi?! ;) (1)
- 5 0
-
2015-02-15 17:46
No mówię Pani właśnie
- 5 0
-
2015-02-15 17:18
Wspólna historia wielu nacji
Ciekawy artykuł. Gratuluję.
- 17 0
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.