Fińskie domki, czyli górnicze osiedle nad morzem

Jarosław Wasielewski

17 stycznia 2019 (artykuł sprzed 5 lat)

Opinie (108)

Najnowszy artykuł na ten temat Jak Wrzeszcz z ruin odbudowano. O Grunwaldzkiej Dzielnicy Mieszkaniowej

Osiedle fińskich domków we Wrzeszczu (na pierwszym planie). Po lewej al. gen. Józefa Hallera z widocznym torowiskiem tramwajowym.

Koniec maja 1947 roku. Do gdyńskiego portu wpływa fiński statek, wiozący pierwszy transport drewnianych domków dla zniszczonego wojną kraju. Nad wyładunkiem czuwa przedstawiciel producenta - firmy "Puutalo" (dosł. Drewniany dom) z Helsinek. Prefabrykaty ładowane są do wagonów i ruszają w dalszą podróż przez Polskę, by dotrzeć na Górny Śląsk.

W ten sposób Finowie wywiązują się ze swojej części umowy zawartej dwa miesiące wcześniej z polskim rządem, która zakłada udział w odbudowie naszej gospodarki w zamian za dostawy węgla. Kontrakt obejmuje m.in. dostarczenie 4 tys. domków drewnianych, z przeznaczeniem dla robotników przemysłu węglowego.

Domki za węgiel

Zawarta umowa barterowa ma na celu złagodzenie głodu mieszkaniowego w pierwszych powojennych latach. Z inicjatywą wyszło Ministerstwo Górnictwa i Energetyki, a Finowie podchwycili pomysł z entuzjazmem. Strona polska zobowiązała się dostarczyć między kwietniem 1947 a czerwcem 1950 roku 1 mln ton węgla za równowartość ok. 12 mln ówczesnych dolarów. Finowie rewanżują się m.in. właśnie składanymi domkami, które stanowią aż 2/3 wartości transakcji.

Uroczystość oddania do użytku osiedla fińskich domków we Wrzeszczu, 9 maja 1948 roku.

Osiedla domków fińskich powstają przede wszystkim na Górnym Śląsku i lokowane są na peryferiach, na terenie nieuzbrojonym, a więc bez kanalizacji. Sprowadza się jedynie szkielety konstrukcyjne budynków, od parteru po dach, wraz ze stolarką. Mury fundamentowe, piwniczne, kominowe, pokrycia dachów, okna, piece czy instalacje elektryczne powstają już w kraju.

Gdański wyjątek

Główny beneficjent dostaw, Centrala Zbytu Produktów Przemysłu Węglowego (od wielu lat w jej dawnej siedzibie przy Wałach Piastowskich działa Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność"), szuka terenu dla osiedla, w którym zakwateruje pracowników Działu Przeładunków Morskich, funkcjonującego w Nowym Porcie.

Wybór pada na niezabudowany teren na północno-wschodnich obrzeżach Wrzeszcza, między ul. Bolesława Chrobrego a aleją gen. Józefa Hallera (wówczas aleją Roosevelta), na północ od ulicy Lwowskiej zobacz na mapie Gdańska

Informacja o oddaniu do użytku osiedla fińskich domków we Wrzeszczu w Dzienniku Bałtyckim z 10 maja 1948 roku.

Budowa rusza w sierpniu 1947 roku i postępuje sprawnie. Osiedle 85 drewnianych domków jest gotowe po dziewięciu miesiącach. Oddane do użytku zostaje w słoneczną niedzielę 9 maja 1948 roku, w trzecią rocznicę zakończenia II wojny światowej. Datę wybrano nieprzypadkowo, podkreślając w ten sposób kolejne z wielu zwycięstw nowego porządku gospodarczo-politycznego. W uroczystości biorą udział m.in. przedstawiciele władz wojewódzkich.

Wrzeszczańskie osiedle będzie jedynym tego typu na Pomorzu.

Z dwoma piecami, ale bez kanalizacji

Pokryte dwuspadowym dachem jedno- i dwurodzinne domki są dwupoziomowe; na parterze mieszczą się dwa pokoje, kuchnia oraz dodatkowe pomieszczenie, na piętrze zaś - dalsze dwa pokoje. Powierzchnia całkowita nie przekracza 70 m kw., ale lokatorzy wiedzą, że są szczęściarzami. Niejedna gdańska rodzina do początku lat 70. mieszkać będzie w poobozowym baraku...

Katalog jednego z domków drewnianych produkowanych przez fińską firmę "Puutalo" w latach 50. ubiegłego wieku. Co ciekawe, zanim zawarto opisaną w artykule umowę z Finami, domki tego typu przekazał zniszczonej Warszawie Związek Radziecki, który pozyskał je od Finlandii w ramach reparacji wojennych.

Pomieszczenia ogrzewane są dwoma piecami kaflowymi, po jednym na każdym poziomie. Domki wyposażone są w kuchenki i sprzęt domowy. Każdemu domkowi towarzyszy ogródek. Na kanalizację trzeba będzie jednak poczekać do 1960 roku.

Nieśmiertelny rębacz dołowy

Co ciekawe, przez pierwsze dwa lata uliczki robotniczej kolonii pozostają bezimienne. Dopiero w marcu 1950 roku otrzymują nazwy związane z przemysłem węglowym (Górnicza, Koksowa, Kopalniana) lub z pracą portu (Dźwigowa).

Osiedle fińskich domków we Wrzeszczu, 1958 rok.

Jedna z ulic upamiętnia rębacza z zabrzańskiej kopalni "Jadwiga", Wincentego Pstrowskiego (1904-1948), który zmarł niecały miesiąc przed oddaniem wrzeszczańskiej kolonii do użytku. Komunistyczna propaganda kreuje go na pierwszego polskiego przodownika pracy, więc na patrona uliczki na robotniczym osiedlu nadaje się doskonale.

Urzędnicy dekomunizujący w 1990 roku nazwy ulic Gdańska oszczędzą Wincentego Pstrowskiego, z mapy miasta próbował go usunąć dopiero wojewoda pomorski, działającego na podstawie ustawy o IPN w 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny uznał jednak, że ul. Pstrowskiego nie musi zmieniać patrona.

Trwała prowizorka

W 1947 roku przedstawiciel fińskiego producenta zapewniał, że "domek taki przy starannej konserwacji może służyć właścicielowi przez kilkadziesiąt lat". I rzeczywiście, siedem dekad po budowie wrzeszczańskie osiedle wciąż stoi i ma się całkiem dobrze. Największa w tym zasługa samych mieszkańców - niejednokrotnie już trzeciego pokolenia - którzy dokonywali remontów, modernizacji i rozbudów, przedłużając przy tym żywotność drewnianej architektury. Przy okazji wiele domków zyskało indywidualny charakter - niektóre otynkowano, gdzieniegdzie pojawiły się werandy, przybudówki, garaże...

Niestety, działania te zatarły ich fiński rodowód.

O autorze

Opinie (108) 4 zablokowane

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 09:07

Pstrowskiego

Mieszkam przy tej ulicy w rozbudowanym w 1998 roku domku.
Przy rozbudowie stare, fińskie krokwie dachowe były w lepszym stanie niż nowe

Leszek
5 lat
- 25 1
Twoja opinia

Zmień treść

Mieszkam przy tej ulicy w rozbudowanym w 1998 roku domku. Przy rozbudowie stare, fińskie krokwie dachowe były w lepszym stanie niż nowe
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 08:48

na projekcie ulica Kopalniana

wg mnie.... spad dachu w stronę ulicy, male okienko... Na streetview widać, że całkiem nieźle zachowały sie...

5 lat
- 9 0
Twoja opinia

Zmień treść

wg mnie.... spad dachu w stronę ulicy, male okienko... Na streetview widać, że całkiem nieźle zachowały sie...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 08:42

Monika

Jak byłam mała to tam mieszkałam. Moi rodzice wynajmowali tam pokoik na poddaszu od bardzo przemiłych ludzi których nazywałam swoimi dziadkami.

5 lat
- 22 1
Twoja opinia

Zmień treść

Jak byłam mała to tam mieszkałam. Moi rodzice wynajmowali tam pokoik na poddaszu od bardzo przemiłych ludzi których nazywałam swoimi dziadkami.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 08:40

W mojej rodzinie był jeden z tych domów. Na ul. Górniczej.
Mieszkała w nim moja prababcia, dom został zburzony ok 10 lat temu, teraz nowy ma moja ciocia.

5 lat
- 21 2
Twoja opinia

Zmień treść

W mojej rodzinie był jeden z tych domów. Na ul. Górniczej. Mieszkała w nim moja prababcia, dom został zburzony ok 10 lat temu, teraz nowy ma moja ciocia.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 08:28

super artykuł, bardzo dużo w necie jest starych zdjęć , wcale nie trzeba kupowac albumów trzeba tylko poszukać (1)

5 lat
- 35 2
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-01-17 08:30
  
  Co Ci po samych zdjęciach z Internetu, skoro nie piszą tam, co na nich jest?
  
  5 lat
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Co Ci po samych zdjęciach z Internetu, skoro nie piszą tam, co na nich jest?
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 08:09

Dziekuje (3)

Bardzo ciekawy artykul. Do tej pory myslalam ze mieszkali tam pracownicy lotniska na Zaspie.

5 lat
- 50 1
Twoja opinia

Zmień treść

Bardzo ciekawy artykul. Do tej pory myslalam ze mieszkali tam pracownicy lotniska na Zaspie.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-01-17 08:13
  
  (2)
  
  Fajny bl9g. Przydalaby sie jeszcze strona na fb
  
  5 lat
  - 9 7
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Fajny bl9g. Przydalaby sie jeszcze strona na fb
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-01-17 08:26
    
    Wejdź na fejsa i dopisz /zwrzeszcza :)
    
    5 lat
    
    0 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Wejdź na fejsa i dopisz /zwrzeszcza :)
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-01-17 08:22
    
    fc jest dla głupków
    
    5 lat
    
    12 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 08:24

Bardzo wartościowy artykuł!

I historia też bardzo ciekawa :)

czytelnik
5 lat
- 55 1
Twoja opinia

Zmień treść

I historia też bardzo ciekawa :)
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 07:38

(3)

Czy ktoś może przybliżyć historię ceglanych domków w okolicach Strzyży wzdłuż torów kolejowych?

5 lat
- 59 1
Twoja opinia

Zmień treść

Czy ktoś może przybliżyć historię ceglanych domków w okolicach Strzyży wzdłuż torów kolejowych?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-01-17 08:08
  
  Tutaj czytaj:
  
  https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Kapitalista-ktory-robotnikom-domy-stawial-n37989.html
  
  5 lat
  - 14 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Tutaj czytaj: [URL]https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Kapitalista-ktory-robotnikom-domy-stawial-n37989.html[/URL]
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-01-17 07:59
  
  To kolonia Abegga. Pisali o tym na Trojmiescie
  
  https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Kapitalista-ktory-robotnikom-domy-stawial-n37989.html
  
  5 lat
  - 25 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Kapitalista-ktory-robotnikom-domy-stawial-n37989.html
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-01-17 07:48
  
  Popieram!
  
  5 lat
  - 14 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-01-17 07:22

Ciekawa historia

Codziennie mijam te domki.

5 lat
- 86 0
Twoja opinia

Zmień treść

Codziennie mijam te domki.
Regulamin dodawania opinii