Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Czy uda się odnaleźć historyczny środek Gdańska?

Rafał Borowski
15 czerwca 2017 (artykuł sprzed 6 lat) 
Opinie (72)
Najnowszy artykuł na ten temat Pomysł na dawne przedproża przy Św. Ducha
Prace budowlane na ul. św. Ducha mają zakończyć się pod koniec listopada tego roku. Prace budowlane na ul. św. Ducha mają zakończyć się pod koniec listopada tego roku.

Prace budowlane na ul. św. Ducha mają zakończyć się pod koniec listopada tego roku.

fot. Łukasz Unterschuetz/trojmiasto.pl

Jest okrągły i wykonany z różowego kamienia, ma średnicę równą szerokości czterech kostek brukowych, a na jego powierzchni wykuto napis bliżej nieznanej treści. Mowa o wmurowanym w bruk ul. św. Ducha zobacz na mapie Gdańska głazie, który wyznaczał środek dawnego Gdańska. Kamienny krążek zniknął pod asfaltem na przełomie lat 60. i 70. Czy uda się go odnaleźć podczas rozpoczętego niedawno remontu?



Jeśli uda się odnaleźć środek Gdańska, to co należałoby z nim zrobić?

Pod koniec maja rozpoczęły się prace remontowe nawierzchni jezdni i chodników ul. św. Ducha, na odcinku od ul. Złotników do ul. Długie Pobrzeże. Robotnicy zrywają wątpliwej jakości asfalt, pod którym kryje się ponad 100-letni bruk, oraz usuwają połamane płyty chodnikowe.

Zgodnie z projektem budowlanym, nowa nawierzchnia jezdni zostanie ponownie wyłożona odsłoniętym właśnie brukiem, natomiast nawierzchnia chodników zostanie pokryta płytami kamiennymi i drobną kostką kamienną.

Wzdłuż uliczki zostaną posadzone drzewa oraz pojawią się elementy małej architektury: ławki, kosze na śmieci, stojaki rowerowe i słupki wygradzające.

Wymienione zostaną też podziemne instalacje sieci wodociągowej, energetycznej i kanalizacji deszczowej. Warta 2,3 mln zł inwestycja, dzięki której ul. św. Ducha odzyska historyczny wygląd, ma zostać ukończona do końca listopada tego roku.

Zobacz także: Ustaliliśmy, gdzie jest środek Trójmiasta

Szansa na niezwykłe odkrycie

Trwający właśnie remont to niepowtarzalna okazja do odnalezienia wyjątkowego reliktu dawnego Gdańska, który zaginął kilkadziesiąt lat temu. W ukrytym pod asfaltem bruku pokrywającym ul. św. Ducha powinien bowiem znajdować się okrągły kamień, który przed wiekami wyznaczał geometryczny środek miasta. Data wykucia głazu zniknęła w mrokach historii.

- Tradycja stawiania takich kamieni pojawiła się już w czasach starożytnego Rzymu. Podobne kamienie znajdowały się niegdyś w wielu miastach Europy. Do dziś możemy je podziwiać np. w Paryżu, Lejdzie czy Tallinie. Nie sposób powiedzieć, kiedy powstał ten w Gdańsku, ale wydaje się, że już w czasach przedrozbiorowych. Odpowiednia data niemal na pewno znajduje się na powierzchni kamienia. Posiadam w domu kalendarz, wydany kilkadziesiąt lat temu w Niemczech, w którym znajduje się zdjęcie tego kamienia oraz jego opis autorstwa niemieckiego gdańszczanina. Niestety, zdjęcie jest dosyć słabej jakości i nie sposób odczytać napisu umieszczonego na powierzchni głazu - mówi dr inż. Andrzej Januszajtis, znawca historii Gdańska.
Kamień wyznaczający środek starożytnego Rzymu. Łaciński napis "Umbilicus Urbis Romae" oznacza dosłownie "Pępek miasta Rzymu". Kamień wyznaczający środek starożytnego Rzymu. Łaciński napis "Umbilicus Urbis Romae" oznacza dosłownie "Pępek miasta Rzymu".

Kamień wyznaczający środek starożytnego Rzymu. Łaciński napis "Umbilicus Urbis Romae" oznacza dosłownie "Pępek miasta Rzymu".

fot. TNL/panoramio.com


Wyłącznie symboliczne znaczenie

Kamień miał kształt krążka i został wykonany z różowego granitu. Jego średnica była równa szerokości 4 kostek brukowych, czyli wynosiła ok. pół metra. Na jego powierzchni wyryto wspomniany napis o bliżej nieznanej treści, który informował przechodniów o tym, że właśnie w tym miejscu znajduje się symboliczny środek Gdańska. Symboliczny, gdyż zdaniem naszego rozmówcy, kamień wcale nie wyznaczał równej odległości do położonych skrajnie bram miasta.

- Jeśli spojrzymy na mapę, to środek Gdańska znajdował się na styku ul. Długiej i Długiego Targu, pomiędzy Ratuszem Głównego Miasta a fontanną Neptuna. To właśnie z tego miejsca była mniej więcej równa odległość do skrajnych bram Gdańska, czyli istniejącej do dziś Bramy Żuławskiej, zwanej dawniej Długich Ogrodów i nieistniejącej Bramy Majorów, która znajdowała się na końcu dzisiejszej ul. Nowe Ogrody. Dlaczego kamień trafił na ul. św. Ducha? Prawdopodobnie dlatego, że właśnie tutaj krzyżowały się cztery kwartały miasta, co zresztą upamiętnia wybudowana niedawno fontanna - wyjaśnia Januszajtis.
Gdzie dokładnie znajdował się kamień?

Z relacji najstarszych gdańszczan wynika, że okrągły głaz przetrwał wojnę w nienaruszonym stanie. Jak już wcześniej wspomniano, na przełomie lat 60. i 70. brukowana nawierzchnia ul. św. Ducha została pokryta asfaltem. W związku z tym, niezwykle trudno określić dziś dokładną lokalizację kamiennego środka Gdańska.

W materiałach źródłowych znajdują się sprzeczne relacje. Jednak wszędzie powtarza się to samo sformułowanie - niezwykły kamień znajdował się tuż obok włazu do studzienki kanalizacyjnej. Sęk w tym, że na ul. św. Ducha można naliczyć kilkanaście takich elementów.

- Widziałem ten kamień na własne oczy w latach 60. Znajdował się obok jednej ze studzienek kanalizacyjnych, tuż obok wylotu ul. Przędzalniczej. We wspomnianym wcześniej kalendarzu napisano zresztą, że kamień leży naprzeciwko kamienicy o numerze 82/83, która zgodnie z powojenną numeracją nosi numer 105/107. To w pełni potwierdza moje wspomnienia. Z tego odcinka ul. św. Ducha asfalt został już zerwany, ale kamienia niestety nie odnaleziono. Obawiam się, że został usunięty z ulicy jeszcze przed położeniem asfaltu. Pozostaje pytanie, czy został zniszczony, czy spoczywa w nieznanym miejscu - mówi Januszajtis.
Jedno z niewielu zachowanych zdjęć, na którym prawdopodobnie utrwalono kamienny środek Gdańska. Jedno z niewielu zachowanych zdjęć, na którym prawdopodobnie utrwalono kamienny środek Gdańska.

Jedno z niewielu zachowanych zdjęć, na którym prawdopodobnie utrwalono kamienny środek Gdańska.

fot. Miro/forumdawnygdansk.pl


Nieudane poszukiwania z okazji 1000-lecia Gdańska

Warto wspomnieć, że już w grudniu 1996 roku przeprowadzono poszukiwania zaginionego kamienia, zainicjowane przez dwóch pasjonatów historii Gdańska: Grzegorza Borosa i Michała Górskiego. Przedsięwzięcie było możliwe dzięki specjalnej uchwale Rady Miasta Gdańska, przygotowanej z okazji obchodów 1000-lecia grodu nad Motławą.

Pracownicy Przedsiębiorstwa Dróg i Mostów w Gdańsku wycięli wówczas w asfalcie, na odcinku pomiędzy ul. Krowią i ul. Przędzalniczą, jedenaście niewielkich otworów w kształcie prostokątów. Niestety, w żadnej z odkrywek nie dostrzeżono poszukiwanego kamienia.

Nie wszystko stracone

Czy to oznacza, że kamienny krążek przepadł bezpowrotnie? Niekoniecznie. Z relacji najstarszych mieszkańców okolicznych kamienic wynika bowiem, że pod koniec lat 60. - a więc tuż przed położeniem asfaltu - ul. św. Ducha została rozkopana, aby wymienić znajdujące się pod nią instalacje. Po zakończeniu prac rozebrane kostki brukowe ułożono na nowo, ale każda z nich trafiła w inne niż dotychczas miejsce.

Wydaje się więc nadzwyczaj prawdopodobne, że kamienny środek Gdańska został wówczas ponownie wmurowany w nawierzchnię ul. św. Ducha, ale już nie w pierwotnie lokalizacji. Jeśli ta hipoteza jest prawdziwa, pozostaje uzbroić się w cierpliwość i poczekać na dalsze efekty prac drogowych.

Zobacz także

Zmiany na ul. Św. Ducha (16)

Opinie (72) 3 zablokowane

  • 2017-06-15 13:09

    "Drobną kostką kamienna" na której można sobie nogi połamać. Kto ten badziew z Chin pozwala kłaść? (7)

    6 lat

    • 50 43

    • 2017-06-15 13:44

      Środek miasta w mieszkaniu budynia. (3)

      dokładnie w jego łaience.

      6 lat

      • 16 12

      • 2017-06-15 22:21

        Oto błyskotliwość tłuka z byłego pegeeru,jawor to ty? możesz skomlić do woli,tyle twego. (2)

        zdegustowany

        6 lat

        • 6 4

        • 2017-06-16 09:50

          (1)

          Jedz ze swoim ulubieńcem do brukseli po emigrantów

          6 lat

          • 1 5

          • 2017-06-16 20:47

            OO!!

            Ruszyło tłuka i tak ma być,takich trzeba nazywać po imieniu.
            Spadajcie do wolski, w Gdańsku nie macie czego szukać.

            6 lat

            • 0 0

    • 2017-06-16 10:46

      środek jest na łysym czole wiecie kogo

      6 lat

      • 1 1

    • 2017-06-16 18:45

      Uszkadzanie stóp w Lasach Oliwskich (1)

      Ta zjawisko przeniesiono do lasów - na historycznych duktach pojawił się tłuczeń drogowy, na którym można nie tylko zniszczyć obuwie, ale także skręcić stopę. Gratuluję niefrasobliwości twórcom tego pomysłu.

      Turysta - przygodny

      6 lat

      • 1 2

      • 2017-06-17 20:05

        nastepnie POleja asfaltem....

        6 lat

        • 0 0

  • 2017-06-15 13:12

    stary Gdansk (2)

    ''Zgodnie z projektem budowlanym, nowa nawierzchnia jezdni zostanie ponownie wyłożona odsłoniętym właśnie brukiem, natomiast nawierzchnia chodników zostanie pokryta płytami kamiennymi i drobną kostką kamienną.
    Wzdłuż uliczki zostaną posadzone drzewa oraz pojawią elementy małej architektury: ławki, kosze na śmieci, stojaki rowerowe i słupki wygradzające''

    brzmi super oby wykonanie tez takie bylo :)

    6 lat

    • 32 4

    • 2017-06-16 07:51

      u siebie rob jak u siebie a u kogos na odp.. jak zrobisz za dobrze to nie bedzie poprawek i nie zarobisz dodatkowo

      Pan Wiesio

      6 lat

      • 1 0

    • 2017-06-16 18:04

      hahahaha patrzac na firme ktora to robi to nie zrobia tego dobrze, powodzenia

      milosnik gdanska

      6 lat

      • 1 1

  • 2017-06-15 13:14

    Ciekawe gdzie jest środek Gdyni? (11)

    6 lat

    • 13 14

    • 2017-06-15 13:18

      Na kosmodromie :)

      Wojti

      6 lat

      • 22 2

    • 2017-06-15 13:27

      Pekin ! Idealna wizytówka prężnej Gdyni

      6 lat

      • 27 1

    • 2017-06-15 13:34

      Szurek rozpoczął poszukiwania pod ulicami

      Morska, Al. Zwycięstwa. To narazie początek. Myślę że powinno się rozkopac kolejne ulice

      Czarny Koń

      6 lat

      • 16 1

    • 2017-06-15 13:34

      tam gdzie ja tam jądro Gdyni! Gdynia to ja!!!

      dr Szczurek

      6 lat

      • 6 4

    • 2017-06-15 14:41

      Pod domem sołtysa.

      6 lat

      • 9 1

    • 2017-06-15 14:48

      (1)

      Folksdojcze tocza piane z zazdrosci, ze zyja w poniemieckiej dziurze :) ale jak to glosza teansparenty druzyny z danzigu...tradycja zobowiazuje...

      Polak

      6 lat

      • 2 25

      • 2017-06-15 15:17

        Polak znający historię..

        Jesteś idiotą od urodzenia, czy to jednostka chorobowa?W jednym i drugim, sądząc po wypowiedzi, brak perspektywy na wyleczenie..

        Tyle w temacie..

        6 lat

        • 16 4

    • 2017-06-15 22:42

      jak się wypniesz

      to inni zobaczą ten środek gdyni

      kolec

      6 lat

      • 5 0

    • 2017-06-15 23:28

      Geometryczny środek

      powinien być w miejscu węzła cieplnego między Demptowem a Witominem. Czyli w lesie.

      Holub

      6 lat

      • 3 0

    • 2017-06-17 09:35

      Na lotnisku

      6 lat

      • 0 0

    • 2017-06-17 20:07

      Gora i Koscol sw Mikolaja w Leszczynkach

      To chyba najstarsze obiekty

      6 lat

      • 0 0

  • 2017-06-15 13:14

    (2)

    Jeżeli w latach sześćdziesiątych ulica została rozkopana, to szczerze wątpię w znalezienie tego kamienia.Nie pasował do innych i robotnicy usunęli go w czasie kładzenia bruku na nowo. Prace pewnie trwały bez nadzoru konserwatorskiego. To przykre, ale najbardziej prawdopodobne.

    oczko

    6 lat

    • 60 1

    • 2017-06-15 13:20

      Gł3boko w czarnej dudzie...

      6 lat

      • 7 8

    • 2017-06-15 18:55

      To samo pomyślałem

      Nie ma szans, by się odnalazł. Prędzej u kogoś w ogródku ;)

      Gdańszczanin

      6 lat

      • 9 0

  • 2017-06-15 13:20

    kiedys Top Gear z BBC szukac środka czy źródła Nilu (2)

    Ciekawe jakby wyglądał polski program wyprodukowany przez TVP ☺ gospodarzem byłby zapewne Anna Popek albo Danuta Cholewska

    kk.

    6 lat

    • 23 7

    • 2017-06-15 13:30

      (1)

      ..to już lepiej dajcie tego pokiereszowanego Popka który śpiewa ;-)

      6 lat

      • 2 1

      • 2017-06-15 15:05

        A ja bym dał Krystynę Czubówną

        6 lat

        • 2 2

  • 2017-06-15 13:26

    Środek Gdańska bardzo łatwo wyznaczyć! (5)

    Bierzemy mapę, zaznaczmy na niej wszystkie mieszkania pana budynia, łączymy je liniami prostymi które pokażą nam orientacyjny środek budyniolandu. Oczywiście warunek, że na mapie zaznaczymy wszystkie mieszkania a to może być trudne bo nawet właściciel nie wie ile ich jest!

    6 lat

    • 75 23

    • 2017-06-15 15:56

      (2)

      i w związku z tym na środku budyniolandu należy wbetonować samego budynia a obok postawić duży kosz ze starymi jajami.

      Gdańszczanin

      6 lat

      • 13 3

      • 2017-06-15 22:24

        Ooooooo!!!!!!!!! (1)

        Kundle od plaszczaka wypełzły z rynsztoka i wyją.

        na pohybel oszołomom

        6 lat

        • 7 10

        • 2017-06-16 07:02

          zaadoptuję córkę leśnika

          6 lat

          • 7 0

    • 2017-06-15 16:58

      Nie zapominajmy o kisielu

      Wszak budyn bez kisielu uschnie jak ta galazka starej wierzby na wietrze.

      6 lat

      • 2 1

    • 2017-06-16 16:23

      Jakiś ty głupi. Powiem więcej, moherowy półgłówek.

      Kocur z Mokotowa

      6 lat

      • 1 2

  • 2017-06-15 13:26

    Sugestia (5)

    Gdynia byłaby idealnym Środkiem Gdańska. Cechuje ją niebywały wzrost gospodarczy oraz infrastrukturalny. Najlepszy przykład Serca rozwijającego się Gdańska.

    6 lat

    • 13 26

    • 2017-06-15 13:35

      szczur to ty?

      Hahahaha

      6 lat

      • 11 0

    • 2017-06-15 13:43

      kompleks ?

      6 lat

      • 10 1

    • 2017-06-15 14:28

      (1)

      Co jest najlepszego a Gdyni? Bilet na SKM do Gdańska.

      SLAW

      6 lat

      • 16 2

      • 2017-06-15 14:49

        Do tej poniemieckiej dziury? :)))

        Pogromca wsiurow

        6 lat

        • 2 12

    • 2017-06-15 20:15

      Jak na razie jest plan, by coś zaplanować.

      Zrobić dokumentacje i schować do szafy..

      Czyli w Gdyni po staremu :)

      6 lat

      • 2 0

  • 2017-06-15 13:31

    Spatif środkiem Sopotu (1)

    Czarny Koń

    6 lat

    • 11 3

    • 2017-06-16 16:08

      Szadulki -srodek Gdanska

      6 lat

      • 2 1

  • 2017-06-15 13:46

    (3)

    Koło wsi gdańsk.

    6 lat

    • 4 20

    • 2017-06-15 19:38

      jak

      Tysiąc letni Gdansk jest wsią , to czym jest Cedynia ???

      haha

      6 lat

      • 4 0

    • 2017-06-15 22:28

      Koło wsi

      Czym się popisujesz, tylko swoim wrodzonym skretynieniem ,wracaj tam skąd się przywlokłeś.

      6 lat

      • 0 1

    • 2017-06-15 22:40

      Znajduje się Sopot a dalej wioska rybacka zwana teraz Gdynią

      WrzeszcZ

      6 lat

      • 2 2

  • 2017-06-15 14:05

    (1)

    obecnym środkiem geograficznym Gdańska jest budynek mieszkalny na starodworskiej 4 na Siedlcach.

    6 lat

    • 9 11

    • 2017-06-15 18:51

      Nie tyle budynek, co.... wiata śmietnikowa, która stoi w miejsce dawnego budynku o tym adresie. Obecna zabudowa jest cofnięta względem tej starej.

      6 lat

      • 4 0

1
2
3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Tego nie czytałeś

Wydarzenia

Przejazd historycznego pociągu z lat 70-tych Przejazd historycznego pociągu z lat 70-tych

Przejazd historycznego pociągu z lat 70-tych

30 - 260 zł
spotkanie
paź 8
niedziela, g. 12:50 - 14:10
Trójmiasto
30 - 260 zł
Poznaj Gdynię na nowo | Miasto pod ostrzałem Poznaj Gdynię na nowo | Miasto pod ostrzałem

Poznaj Gdynię na nowo | Miasto pod ostrzałem

wykład
paź 12
czwartek, g. 17:00
Gdynia, Konsulat Kultury
Wstęp wolny
Poznaj Gdynię na nowo | Gdyńska ziemia święta Poznaj Gdynię na nowo | Gdyńska ziemia święta

Poznaj Gdynię na nowo | Gdyńska ziemia święta

spacer
paź 15
niedziela, g. 12:00
Gdynia, Konsulat Kultury
Wstęp wolny
więcej (7)

TV Filmy

Msza Święta przy Muzeum Poczty Polskiej
więcej (1522)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Ile zakładów produkujących słodycze znajdowało się w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 20. XX wieku?

 

Najczęściej czytane