Brama Żuławska: zabytek piękny, ale niedostępny

Aleksandra Nietopiel

22 stycznia 2023 (artykuł sprzed 1 roku)

Opinie (98)

W pamięci wielu z nas - od zawsze niedostępna. Choć jest atrakcyjnym architektonicznie i historycznie zabytkiem, to można ją podziwiać jedynie z zewnątrz. Mowa o Bramie Żuławskiej stojącej przy wjeździe w ul. Długie Ogrody. Może kiedyś uda się zabytek udostępnić do zwiedzania. Warto jednak zaznaczyć, że wcale nie jest nieczynny.

Brama Żuławska, wcześniej zwana Bramą Długich Ogrodów jest jedną z 14 historycznych bram wchodzących w skład dawnych obwarowań miasta, zachowanych do czasów współczesnych. W obecnym miejscu i kształcie została wzniesiona w I połowie XVII wieku. Wcześniej, ale nieco dalej istniała inna brama, także zwana Żuławską lub Elbląską, będąca częścią średniowiecznych umocnień Długich Ogrodów. Ta jednak nie przetrwała do naszych czasów.

Historyczne bramy Gdańska z lotu ptaka [ZDJĘCIA]

Brama nad rozlewiskiem

Zakończenie budowy Bramy Żuławskiej nastąpiło w w 1628 roku. Powstała według projektu architekta Jana Strakowskiego. Została zbudowana z cegły i piaskowca i różni się w wyglądzie i ornamentyce od Bramy Wyżynnej czy Bramy Nizinnej. Przed nią znajdowało się rozlewisko, do którego dochodził z Olszynki rów odwadniający, przebiegający wzdłuż obecnej ul. Zawodzie

, z powstałą kilka lat wcześniej śluzą. W 1711 roku rozlewisko miało już postać szerokiej fosy z węzłem hydrotechnicznym.

Nowy budynek Bramy Żuławskiej zaczęto regularnie zaznaczać na planach, począwszy od 1696 roku. Prowadził przez nią przejazd i dwa boczne przejścia dla pieszych. Nad przejazdem swoją izbę miała straż.

W czerwonym kółku zaznaczono miejsce funkcjonowania Bramy Elbląskiej, w żółtym lokalizację Bramy Żuławskiej.

Przebudowa Bramy Żuławskiej w XIX wieku

Budynek Bramy Żuławskiej przetrwał do przebudowy, dokonanej, jak podaje "Gedanopedia", zapewne w latach 70. XIX wieku. Zastąpił go szeroki wjazd między ceglanymi pylonami. Całość zespołu bramnego wraz z osłaniającym go fortem rozebrano tuż po 1912 roku. Do 1945 roku przetrwał tylko fragment fosy, później zasypanej.

1927: zamiast bramy miało powstać osiedle

W trzeciej dekadzie XX wieku planowano rozbiórkę Bramy Żuławskiej. Taką wizję miał ówczesny gdański Nadradca Budowlany, Martin Kiessling. Nie widział w zabytku obiektu użytecznego. Uważał, że można go zburzyć, skoro nie spełnia już swojej roli, bo pozbawiono go obwarowań.

W miejsce bramy miało powstać nowoczesne osiedle mieszkaniowe, które miało być wizytówką Gdańska dla gości przyjeżdżających od strony Żuław.

Takie osiedle w miejscu Bramy Żuławskiej zaprojektował w 1927 r. proj. Martin Kiessling.

Ta wizja się jednak nie ziściła, choć projekt osiedla pozostał. Pisaliśmy o tym więcej w poniższym artykule.

Jak budować w Gdańsku? Ten sam spór od 100 lat

Co ze zwiedzaniem Bramy Żuławskiej?

Bramą Żuławską zawiaduje dzisiaj Narodowe Muzeum Morskie. Obiekt został przekazany przez władze Gdańska ówczesnemu Centralnemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku w 1974 roku. Choć pozostaje zamknięty dla zwiedzających, nie stoi pusty.

- W tym obiekcie działa pracownia konserwacji zabytków. Z tego powodu brama nie jest i nie będzie udostępniona do zwiedzania. Obiekt można oglądać jedynie od zewnątrz. Nie posiadamy informacji, czy przed przekazaniem Bramy Żuławskiej muzeum było możliwe jej zwiedzanie - informuje Marcin Westphal, zastępca dyrektora NMM ds. merytorycznych.

14 bram miejskich w Gdańsku

Bramy miejskie w umocnieniach Gdańsku powstawały od średniowiecza po XIX wiek. Do czasów współczesnych zachowało się ich 14, wśród nich charakterystyczne dla Gdańska bramy wodne wychodzące na nabrzeża portowe Motławy.

Aleksandra Nietopiela.nietopiel@trojmiasto.pl

Miejsca

Brama Żuławska Gdańsk, Długie Ogrody
Brama Wyżynna Gdańsk, Wały Jagiellońskie
Brama Nizinna Gdańsk, Grodza Kamienna 5
Narodowe Muzeum Morskie Gdańsk, Ołowianka 9-13

Opinie wybrane

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-22 11:35

Fajny temat,fajny artykul.

1 rok
- 36 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-22 09:54

Powinna być dostępna.

1 rok
- 43 4
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-01-22 11:07

(6)

przejeżdżałem tamtędy tysiące razy a nie wiem jak to w środku wygląda

1 rok
- 74 5
Twoja opinia

Zmień treść

przejeżdżałem tamtędy tysiące razy a nie wiem jak to w środku wygląda
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-02-12 09:59
  
  o kurde, jestes glosem ludu
  
  my tez przejezdzalismy tam tysiace razy i nie wiemy jak to wyglomda insajd
  
  1 rok
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  my tez przejezdzalismy tam tysiace razy i nie wiemy jak to wyglomda insajd
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-01-23 11:01
  
  Ja mieszkam obok od 50 lat i nigdy nie miałam okazji tam zajrzeć
  
  A bardzo bym chciała :)
  
  1 rok
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A bardzo bym chciała :)
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-01-22 17:09
  
  To samo mogę powiedzieć o Złotej Bramie i wielu innych zabytkach w naszym mieście (1)
  
  1 rok
  - 7 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-01-23 09:39
    
    Jak to? Naprawde nie byliscie w dosteponych do zwiedzania zabytkow w swoim miescie? Dziwne...
    
    1 rok
    
    2 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Jak to? Naprawde nie byliscie w dosteponych do zwiedzania zabytkow w swoim miescie? Dziwne...
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-01-22 12:06
  
  i sie nie dowiesz
  
  1 rok
  - 4 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-01-22 11:18
  
  Mogłaś wjechać do środka
  
  1 rok
  - 11 12
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii