9 listopada 1920 r. w Paryżu podpisano konwencję polsko-gdańską (zwaną potocznie "Konwencją paryską") - przedstawiciele Rzeczpospolitej Polskiej i Wolnego Miasta Gdańska zawarli porozumienie w celu wykonania postanowień traktatu wersalskiego dotyczących ustanowienia Wolnego Miasta Gdańska i szczególnych praw Polski w Wolnym Mieście. Wśród wielu szczegółowych postanowień zawartych w konwencji było umożliwienie Polsce bezpośredniego eksportu i importu towarów przez port gdański, jednak - jak czytamy w "Gazecie Gdańskiej" z 16 września 1921 r. - z jego wyegzekwowaniem od samego początku miała Polska kłopoty.
Organem powołanym do wspólnego nadzoru nad portem była Rada Portu i Dróg Wodnych Gdańska (niem.
Ausschuss für den Hafen und die Wasserwege von Danzig). W celu uniknięcia zarzutów o stronniczość postanowiono, że Rada składać się będzie z dwóch pięcioosobowych delegacji: polskiej i gdańskiej.
Na stanowisko Prezydenta Rady powoływany miał być wspólny kandydat Rządu RP i Senatu Wolnego Miasta Gdańska, a w przypadku braku zgody stron co do kandydatury, prezydenta wyznaczała Liga Narodów (obywatela neutralnej Szwajcarii).
Jak pokazała praktyka, do roku 1939 ani razu nie osiągnięto porozumienia w tej sprawie i każdorazowo prezydent był mianowanym przez Ligę Narodów obcokrajowcem. W czasie głosowań każdej z delegacji przysługiwał jeden głos, w przypadku braku jednomyślności głos decydujący należał do prezydenta.
Przyjęcie takiego rozwiązania określiła "Gazeta Gdańska" mianem dyplomatycznej klęski Polski, jako że utraciła ona kontrolę nad dolnym biegiem Wisły, a "gen. Haking [
Richard Haking, brytyjski generał, Wysoki Komisarz Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1921-1923], odmawiając Polsce bezpośrednich praw do ujścia Wisły - zamurował drzwi polskiego gmachu państwowego od strony morza".
Winą za taki stan rzeczy obarczyła "Gazeta" nieudolność polskich negocjatorów "wiślanych" ("Sprawa Wisły zatem została przegraną rok temu w Paryżu."), za przykład stawiając negocjatorów "kolejowych", którzy wywalczyli to, że kontrolę nad gdańskimi kolejami Liga Narodów przyznała Polsce.
Z perspektywy czasu możemy dzisiaj stwierdzić, że - mimo wszystko - ta klęska dyplomatyczna ("wskutek niedostatecznej przenikliwości przy zawieraniu konwencji") została przez Polskę obrócona w zwycięstwo, jako że brak kontroli nad portem w Gdańsku legł u podstaw budowy nowego, "polskiego okna na świat", czyli Gdyni.
Czym jeszcze, oprócz wielkiej polityki, żyła "Gazeta Gdańska" przed dziewięćdziesięciu pięciu laty? Dla zwykłego zjadacza chleba ważniejszym od zasad korzystania z portu było to, żeby nie spóźnić się do pracy. A że w tamtych czasach mało kto posiadał swój własny zegarek, powszechnie korzystano z publicznie dostępnych czasomierzy - gdy więc "Gazeta" doniosła, że "zegar na wieży kościoła św. Katarzyny wskazywał dziś o 7 rano czas wcześniejszy o 40 minut", pojawił się problem...
W dodatku, spiesząc się do pracy, spóźniony czytelnik "Gazety" musiał uważać na spadający gruz na ulicy Schmiedegasse (dziś to ul. Kowalska).
W gdańskim porcie każdego przechodnia musiał poruszyć smutny widok niemieckiego żaglowca "Maria Hedwig", "który jeszcze 1 lipca miał przewieźć 250 beczek i 600 worków cementu z Lebbina w Pomeranji" (dziś to wieś Lubin na wyspie Wolin), ale według raportu kapitana "przez cały czas długiej podróży znajdował się w ciężkich opałach".
Statek, który musiał stoczyć bezlitosną walkę z morskimi żywiołami, znajdował się w stanie opłakanym: porwane żagle, połamane maszty i dziura, "przez którą woda wdarła się do kajut i zalała częściowo ładunek", a to przełożyło się na straty wysokości 35-40 tysięcy marek.
Tymczasem na lądzie doszło do zdarzenia, które "wywołało niesłychany popłoch w mieście". W cyrku Henny załamała się ławka "podczas przedstawienia dobroczynnego dla dzieci tutejszych szkół i zakładów". Na wieść o wypadku - co zrozumiałe - "biegli do miasta na wyścigi liczni rodzice": nawet z Oruni!
Dyrekcja cyrku winą za złamanie ławki obarczyła dzieci, które na ławce stawały, tak, że jedna dziewczynka nawet "wywichnęła sobie kolano". Na szczęście obyło się bez innych ofiar.
Dzisiejszą podróż w czasie kończymy pytaniem: w jakim celu "do słupa tablicy tramwajowej przy Kohlenmarkt (dziś to Targ Węglowy - przyp. red.) przywiązano łańcuchem kubeł ze starem wapnem"? Może rzeczywiście planował ucieczkę...
Źródło: "Gazeta Gdańska" nr 207 z 16 IX 1921 r.. Skany pochodzą z Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy