Patroni tramwajów: Jan Dantyszek

Marcin Stąporek

22 marca 2017 (artykuł sprzed 7 lat)

Opinie (18)

Najnowszy artykuł na ten temat Roman Korynt kolejnym patronem gdańskiego tramwaju?

W dwunastym odcinku naszego cyklu "Patroni gdańskich tramwajów" przedstawiamy sylwetkę Jana Dantyszka. Tydzień temu zaprezentowaliśmy kontrowersyjnego biochemika Adolfa Butenandta, a za tydzień opiszemy przyrodnika i muzealnika Hugona Conwentza.

Patron gdańskiego tramwaju o numerze taborowym 1024, Jan Dantyszek, to kolejna opisywana w tym cyklu osobistość renesansowa. Wydaje się jednak dużo sympatyczniejszą postacią niż przedstawiani wcześniej, współcześni mu Aleksander Suchten i Maurycy Ferber. Choć urodził się i wychował w Gdańsku, w rodzinnym mieście długo nie cieszył się uznaniem; dopiero polscy historiografowie piszący w dwudziestym wieku docenili osobowość Dantyszka i jego zasługi dla kultury europejskiej.

Urodził się w Gdańsku w rodzinie wywodzącej się z północnych Niemiec, która w XIV wieku przewędrowała na - znajdującą się wówczas pod rządami Zakonu Krzyżackiego - Warmię, i posługiwała się nazwiskiem "von Höfen". Dziadek naszego bohatera w okresie wojny trzynastoletniej osiadł w Gdańsku, gdzie zajmował się powroźnictwem; stąd wziął się rodowy przydomek Flachsbinder, czyli dosłownie "splatacz lnu". Jego syn, Johann, korzystając z koniunktury za panowania Kazimierza Jagiellończyka, zgromadził poważniejszy kapitał jako gdański kupiec zbożowy i piwowar. Pojął za żonę córkę puckiego rajcy, Krystynę Schultze, która urodziła mu trzech synów i cztery córki; najstarszy, urodzony 1 listopada 1485 r. i ochrzczony imieniem Johann, przeszedł do historii pod łacińskim przydomkiem Ioannes Dantiscus, co można przełożyć jako Jan Gdańszczanin, po polsku jednak przyjęto zwać go Janem Dantyszkiem.

Jan Dantyszek jest patronem tramwaju Pesa 1024.

Jako pierworodny syn otrzymał staranne na swój czas wykształcenie: już jako siedmiolatka posłano go do szkoły w Chełmnie, stamtąd trafił do kolejnej szkoły w Grudziądzu, a następnie na uniwersytet w Greifswaldzie (założony w 1456 r.) i w końcu, jako zaledwie piętnastoletni młodzik, do Akademii Krakowskiej. Najstarsza polska uczelnia musiała być w tym czasie niezwykle przyjaznym miejscem; młody gdańszczanin został członkiem studenckiego klubu "opilców i ożralców" oraz zdobył bakaleureat (licencjat) na wydziale artystów. Musiał zapewne błyszczeć wśród żakowskiej braci, bo już jako dziewiętnastolatek uzyskał posadę sekretarza na dworze króla Jana Olbrachta, a następnie, po przedwczesnej śmierci króla, u jego następcy Aleksandra. Młodziutki gdańszczanin zyskał na Wawelu uznanie jako doradca i ekspert w sprawach dotyczących swoich rodzinnych Prus Królewskich.

Dantyszek uczestniczył jako reprezentant króla w zjazdach Stanów Pruskich; ponieważ bronił interesów królewskich, np. w sprawie prawa apelacji od wyroków sądów gdańskich, w rodzinnym mieście uznano go za renegata. Niejednokrotnie też doradzał królowi "ostateczne rozwiązanie" kwestii krzyżackiej i włączenie całych Prus do posiadłości jagiellońskich. Jako dyplomata w służbie Jagiellonów zjeździł w latach 1505-1506 całą Europę, docierając nawet do Ziemi Świętej. Był pierwszym stałym posłem Rzeczypospolitej w Hiszpanii. Przy tym wszystkim prowadził życie mocno światowe, utrzymując rozległe kontakty towarzyskie z taki postaciami jak Maksymilian I, Karol V, Franciszek I, Erazm z Rotterdamu, Marcin Luter, Filip Melanchton, Tomasz Morus czy Hernán Cortés. Nie stronił od płci pięknej; z licznych jego romansów być może najważniejszy był ten z Hiszpanką Izabelą del Gada, która urodziła mu syna i córkę Juanitę.

Karta tytułowa zbioru poezji Dantyszka. "De Curiis" to łacińskie tłumaczenie nazwiska "von Höfen"

Od około 1510 r. próbował swych sił jako poeta, wzorując się m.in. na twórczości wspomnianego Erazma z Rotterdamu. Napisał w sumie ponad 50 wierszowanych utworów po łacinie, w tym jedną z pierwszych polskich elegii miłosnych "Ad Gryneam" (wzorowaną na starożytnym poecie Owidiuszu), oraz sporo wierszy okolicznościowych, np. na wesele Zygmunta I z Barbarą Zapolya czy kolejne zaślubiny tegoż władcy z Boną Sforza. Na uwagę zasługuje elegia Ionas propheta (Jonasz prorok) z 1535 r., stanowiąca reakcję na postępy luteranizmu w Gdańsku. W utworze tym autor upomina swe rodzinne miasto i poucza je o konieczności dochowania wierności Polsce i jej królom, którym Gdańsk zawdzięczał swój dobrobyt i rozkwit ekonomiczny.

W 1532 r. Dantyszek wycofał się z życia świeckiego i przyjął święcenia kapłańskie. Co ciekawe, już wcześniej pełnił szereg godności kościelnych, jako proboszcz w Gołębiu (1521), w gdańskim kościele NPM (1523) i biskup chełmiński (1530). Po śmierci Maurycego Ferbera (1537) został biskupem warmińskim i faktycznym władcą udzielnego księstwa kościelnego. Dał się wówczas poznać jako hojny mecenas artystów, wizjonerów i badaczy. Dbał o rozwój szkolnictwa, wysyłał zdolną młodzież na studia za granicą, a w biskupiej rezydencji na zamku lidzbarskim rozbudował bibliotekę, gromadził dzieła sztuki, numizmaty, mapy, globusy i przyrządy astronomiczne. Był wówczas zwierzchnikiem Mikołaja Kopernika, którego dokonania naukowe wysoko cenił (napisał m.in. wiersz do mającej się ukazać książki astronoma).

Pod koniec życia zaprzyjaźnił się ze Stanisławem Hozjuszem, swym następcą i jednym z przywódców kontrreformacji. Pod jego wpływem odszedł od typowej dla siebie tolerancji i wprowadził na Warmii politykę zwalczania wszelkich nowinek reformacyjnych. Zaostrzył dyscyplinę wśród księży, zwłaszcza dotyczącą celibatu. Poróżnił się wówczas z Kopernikiem, którego relacji z gospodynią Anną Schilling nie mógł jako biskup tolerować.

Zmarł w Lidzbarku 27 października 1548 r., a został pochowany w katedrze we Fromborku, gdzie spoczywali już wówczas m.in. Maurycy Ferber i Kopernik.

Szkicując - z konieczności pobieżnie - sylwetkę Dantyszka wspomagałem się różnymi opracowaniami, z których muszę wymienić dwa: artykuł biograficzny autorstwa Zbigniewa Nowaka w pracy zbiorowej "Zasłużeni ludzie Pomorza XVI wieku", Gdańsk 1977, i odpowiedni rozdział książki Pawła Pizuńskiego "100 gdańszczan znanych i godnych poznania", Gdańsk 1997.

O autorze

Opinie (18) 1 zablokowana

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 09:20

i w zwiazku (1)

z tym że co? tramwaje nie beda się psuć?patron je uchroni?

coś podobnego
7 lat
- 5 32
Twoja opinia

Zmień treść

z tym że co? tramwaje nie beda się psuć?patron je uchroni?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-22 09:36
  
  Milczenie jest złotem..........
  
  M.
  7 lat
  - 13 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Milczenie jest złotem..........
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 09:51

Biskup...

czy sam diabeł...wszędzie święci.

mi
7 lat
- 0 2
Twoja opinia

Zmień treść

czy sam diabeł...wszędzie święci.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 10:50

Dantyszek

bardzo fajny artykuł i oby wiecej takich.

rrr
7 lat
- 19 1
Twoja opinia

Zmień treść

bardzo fajny artykuł i oby wiecej takich.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 13:00

Hipokryta... (3)

"Nie stronił od płci pięknej; z licznych jego romansów być może najważniejszy był ten z Hiszpanką Izabelą del Gada, która urodziła mu syna i córkę Juanitę"

"Zaostrzył dyscyplinę wśród księży, zwłaszcza dotyczącą celibatu."

jj
7 lat
- 16 6
Twoja opinia

Zmień treść

"Nie stronił od płci pięknej; z licznych jego romansów być może najważniejszy był ten z Hiszpanką Izabelą del Gada, która urodziła mu syna i córkę Juanitę" "Zaostrzył dyscyplinę wśród księży, zwłaszcza dotyczącą celibatu."
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-22 13:43
  
  pies ogrodnika
  
  Pod koniec życia - z wiadomych powodów : sam nie zje i innemu nie da...
  
  7 lat
  - 3 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Pod koniec życia - z wiadomych powodów : sam nie zje i innemu nie da...
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-22 13:43
  
  jak niemal wszyscy religijni
  
  7 lat
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-22 15:36
  
  Polecam wziąć pod uwagę kolejność. Najpierw romansował, a na starość został księdzem i dbał o porządek wśród księży. Żadnej hipokryzji tu nie ma.
  
  7 lat
  - 8 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Polecam wziąć pod uwagę kolejność. Najpierw romansował, a na starość został księdzem i dbał o porządek wśród księży. Żadnej hipokryzji tu nie ma.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 13:51

Pizuński

Nie jestem pewna, czy wiedza pana Pizuńskiego może być treściwa. To, co napisał o Krzyżakach w Malborku nie jest uznawane przez historyków :)

BaTh
7 lat
- 3 2
Twoja opinia

Zmień treść

Nie jestem pewna, czy wiedza pana Pizuńskiego może być treściwa. To, co napisał o Krzyżakach w Malborku nie jest uznawane przez historyków :)
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 14:27

same polskie imiona i nazwiska hahah (4)

Polski Gdańsk hahaha

7 lat
- 6 18
Twoja opinia

Zmień treść

Polski Gdańsk hahaha
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-22 14:57
  
  Polski Gdańsk? (3)
  
  Chyba trzeba pouczyć się historii. Nawet w powyższym artykule jest o tym mowa. Dzieje Gdańska i Pomorza są bardzo skomplikowane, ale wielu Polaków tego nie rozumie (bo są lepszego sortu).
  
  Kaszubka z północy
  7 lat
  - 6 7
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Chyba trzeba pouczyć się historii. Nawet w powyższym artykule jest o tym mowa. Dzieje Gdańska i Pomorza są bardzo skomplikowane, ale wielu Polaków tego nie rozumie (bo są lepszego sortu).
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2017-03-22 16:36
    
    ty Kaszubka to wracacj do Koscierzyny (2)
    
    a kaszubi byli kolaborantami z hitlerowcami
    
    7 lat
    
    3 11
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    a kaszubi byli kolaborantami z hitlerowcami
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2017-03-23 05:47
      
      Napij się wody.
      
      7 lat
      
      1 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2017-04-12 14:26
      
      Ty głupi jesteś. Najwięcej folksdojczów było wśród górali.
      
      7 lat
      
      0 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Ty głupi jesteś. Najwięcej folksdojczów było wśród górali.
      Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 15:01

Bo jak jestes mlody

to chcialbys nie zyc w celibacie a na starosc juz inaczej na to patrzysz bo juz nie mozesz...

a
7 lat
- 6 0
Twoja opinia

Zmień treść

to chcialbys nie zyc w celibacie a na starosc juz inaczej na to patrzysz bo juz nie mozesz...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 18:39

....patroni

Wolne Miasto Gdańsk !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! .... i tak jest do dzisiaj !!!!!!!!!!!!!!!!!

barella
7 lat
- 1 4
Twoja opinia

Zmień treść

Wolne Miasto Gdańsk !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! .... i tak jest do dzisiaj !!!!!!!!!!!!!!!!!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-22 19:39

dobrze, że jakiegoś NSDApowca znowu nie dali

jak ten Adolf powyżej
Skandal że ZKM się z tego nie wycofał i nabrał wody w usta

sd
7 lat
- 8 1
Twoja opinia

Zmień treść

jak ten Adolf powyżej Skandal że ZKM się z tego nie wycofał i nabrał wody w usta
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-12 19:27

Polityka historyczna- dowód

Właśnie zapis na tramwaju nazwiska tego patrona ewidentnie wskazuje że patroni realizują politykę historyczną. Zauważcie że na chrzcie nadali mu inne nazwisko niż jest na tramwaju. nawet na książce która napisał z jego okresu nie ma nazwiska jego dziadka- ale jest na tramwaju bo dobrze brzmi :)

wd
6 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Właśnie zapis na tramwaju nazwiska tego patrona ewidentnie wskazuje że patroni realizują politykę historyczną. Zauważcie że na chrzcie nadali mu inne nazwisko niż jest na tramwaju. nawet na książce która napisał z jego okresu nie ma nazwiska jego dziadka- ale jest na tramwaju bo dobrze brzmi :)
Regulamin dodawania opinii