'Kto w jego śpi obrębie, ten już wszystko wie o dębie...'

Jarosław Kus

4 sierpnia 2017 (artykuł sprzed 6 lat)

Opinie (19)

Historyczny dąb, który na ul. Portowej w Gdyni rósł na pewno do końcówki lat 30. XX wieku.

Kilka tygodni temu wspominaliśmy o pomyśle upamiętnienia historycznego dębu, który rósł przed laty na środku ulicy Portowej w Gdyni. Okoliczności, w jakich to wiekowe (o metryce co najmniej średniowiecznej) drzewo zniknęło z gdyńskiego krajobrazu, nie są jasne: trudno nawet jednoznacznie orzec, czy dąb ścięto jeszcze przed rokiem 1939, czy już pod niemiecką okupacją. Dębem interesowano się już przed wojną.

Osiemdziesiąt lat temu, gdy sprawą dębu zajęła się "Gazeta Gdańska" z 3 sierpnia 1937 r., los drzewa nie był jeszcze jednak ostatecznie przesądzony, o czym świadczy list Zofii Plewińskiej-Śmidowiczowej.

Z jego lektury dowiadujemy się, że "stary dąb z rozkrzyżowanymi ramionami, na jezdni ulicy Portowej", był wówczas pomnikiem - symbolem jednoznacznie kojarzonym z miastem, a "ktokolwiek zwiedzał Gdynię, ten widział i podziwiał prastare to drzewo". Wiele osób domagało się jednak jego wycięcia, ponieważ "dąb zagradzał jezdnię", za nic mając sobie to, że był on nie tylko pomnikiem historii, ale też uosobieniem tradycji - "nie tej tradycji złej, tradycji piasków, mokradeł, lichych chat i złych dróg niegodnych nowoczesnego miasta, ale tradycji pięknej" - i "zielonym uśmiechem boru pośród wyniosłych murów".

Przytoczony w liście opis stanu drzewa zbliża nas do wyjaśnienia powodów jego zniknięcia z miejskiego krajobrazu (tutaj funkcjonują różne wersje tego smutnego końca): wiadomo więc, że w roku 1937 dąb obramowany był "wąskim kamiennym pierścieniem", który - jak zauważyła pani Zofia - mógł przyczynić się do obumierania drzewa. Bo przecież wszystkim jest "wiadomo, że korzenie drzewa rozpościerają się pod ziemią mniej więcej tak szeroko, jak sięga obwód jego korony", a "warstwa porowatej ziemi przykrywająca korzenie, przepuszcza wilgoć niezbędną dla życia rośliny" i że "w tę ziemię przecie wsiąkają życiodajne deszcze". Dlatego też ogrodnicy miejscy "pozostawiają wokoło (...) obwód wolny od płyt chodnika przynajmniej metrowej średnicy", co zapewnia drzewom prawidłowy i zdrowy wzrost. Dąb z ulicy Portowej dusił się natomiast "pod jezdnią z asfaltu w pierścieniu, którego odległość od mocarnego pnia, wahała się od 25 - 40 cm", a niewielka powierzchnia, mającej zapewnić mu życie ziemi, była "ubita twardo jak klepisko" i zasypana śmieciami. Czy w tej sytuacji mogło więc w ogóle kogoś dziwić to, że "gałęzie dębu częściowo usychały"? Jego sytuacji nie poprawiał też brak odpowiedniej opieki, o czym świadczy fakt, że "liście drzewa, widocznie nie spryskiwane nigdy płynem przeciw szkodnikom", były "pokryte od spodu tarczowatymi pasorzytami [!]" i "pożerane przez liszki".

Jak wszyscy wiemy, wiekowy dąb ostatecznie z Gdyni zniknął, "nie ze starości, ale z braku najniezbędniejszych warunków istnienia". Jakże proroczo brzmią w tym kontekście słowa sprzed lat: "Gdynia za żadną cenę nie kupi sobie starego dębu z kilkusetletnią tradycją", bo po prostu "patriarchy kupić sobie nie można"...

Problemów "najmłodszemu miastu Rzeczpospolitej" przysparzała jednak nie tylko historia... W tym "olbrzymim, bo ponad 100-tysięcznym skupisku ludzkim", mieszkańcom szczególnie dotkliwie dawał się we znaki brak wystarczającej liczby mieszkań.

Problem dotykał przede wszystkim najbiedniejszych, którzy szukając jakiegokolwiek dachu nad głową, zamieszkiwali nawet w barakach, będących "niekiedy nędznymi lepiankami służącymi jako mieszkania". W latach 30. całe osiedla takich baraków pojawiały się w różnych miejscach śródmieścia, a "próby usuwania zbyt natrętnie wciśniętych w śródmieście kolonii barakowych kończyły się najczęściej niepowodzeniem, gdyż usunięte w jednym miejscu rudery, jak grzyby po deszczu - pojawiały się w mrocznych zakamarkach uliczek i placów w liczbie zwiększonej".

By rozwiązać ten problem, podjęto decyzję o budowie "nowego, przyszłego, europejskiego osiedla barakowego", zlokalizowanego w pobliskim Chwarznie.

"Usuniętym z terenu miasta mieszkańcom często nielegalnie pobudowanych baraków" przekazano "podziałki [!] o powierzchni ca 2000 m kw.", które - co ciekawe - z inicjatywy Towarzystwa Budowy Osiedli obsadzano kartoflami. Każdy osadnik otrzymywał też: plany baraku, cztery tysiące cegieł oraz pomoc w zakupie i transporcie tanich materiałów budowlanych.

I chociaż Chwarzno leżało wówczas "dość daleko poza miastem za Witominem" na "terenie administracyjnym powiatu Wejherowo", to jego przyszli mieszkańcy, "obywatele Gdyni", mieli zagwarantowane zachowanie "nabytych praw stałych mieszkańców Gdyni". W dalszej przyszłości planowano również "administracyjnie wcielenie [Chwarzna] do Wielkiej Gdyni". Niestety, pewne uczucie niedosytu pozostawiało jednak nieco ślamazarne tempo realizacji całego przedsięwzięcia.

Dzisiejszą podróż w czasie nad polskie morze wyjątkowo kończymy nie w wodzie, lecz w powietrzu. W pierwszej połowie sierpnia - "dorocznym zwyczajem" - w czasach II Rzeczpospolitej odbywały się obchody Tygodnia Lotniczego.

Z inicjatywy Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej organizowano imprezy, których celem była popularyzacja rozwoju lotnictwa i sportu lotniczego oraz finansowanie zakupu samolotów dla wojska. W Gdyni promowano awiację urządzając dwie wystawy, dancingi (w tym jeden "z udziałem znanego artysty Aleksandra Żabczyńskiego", jednego z najpopularniejszych polskich aktorów dwudziestolecia międzywojennego) oraz oferując "niebywałą atrakcję", czyli "wycieczką na pełne morze" z "dancingiem" (przy udziale "dwóch orkiestr salonowych").

Dochód z imprezy przeznaczono "na dozbrojenie Lotnictwa, jednej z najważniejszych broni doby obecnej".

*tytuł artykułu jest cytatem z wiersza Jana Brzechwy, "Poszła w las nauka"

Źródło: "Gazeta Gdańska" nr 176 z 3 sierpnia 1937 r. Skany pochodzą z Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.

Jarosław Kusj.kus@trojmiasto.pl

Opinie (19) 2 zablokowane

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 11:36

Wie ktos

Gdzie znajdowaly sie te osiedla baraków chwarznienskich? Moze zostaly po nich jeszcze jakies slady?

Bywalec
6 lat
- 13 2
Twoja opinia

Zmień treść

Gdzie znajdowaly sie te osiedla baraków chwarznienskich? Moze zostaly po nich jeszcze jakies slady?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 11:48

A w gdyni (3)

Dalej ludzie mieszkają w barakach.

M
6 lat
- 18 3
Twoja opinia

Zmień treść

Dalej ludzie mieszkają w barakach.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-02-10 15:16
  
  Na Oksywiu (1)
  
  2 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-02-10 16:44
    
    Na Grabówku również
    
    Jeszcze stosunkowo niedawno ('80-90) były resztki baraków obozu pracy przy Zakręcie do Oksywia.
    
    2 lata
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Jeszcze stosunkowo niedawno ('80-90) były resztki baraków obozu pracy przy Zakręcie do Oksywia.
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-02-10 16:45
  
  "substandardową" zabudowę Gdyni z tamtego czasu
  
  Można znaleźć we wszystkich zakątkach tego miasta.
  
  2 lata
  - 0 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Można znaleźć we wszystkich zakątkach tego miasta.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 12:07

(1)

To się Wytnie

minister
6 lat
- 7 3
Twoja opinia

Zmień treść

To się Wytnie
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-04 13:57
  
  Po lewej widać szyld
  
  Bywało się w słynnej restoracji ;Pod Dębem"
  
  6 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Bywało się w słynnej restoracji ;Pod Dębem"
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 12:09

ten Dąb

to by może i by dało rade uratować przed kornikami ale tylko siekierą.

6 lat
- 10 2
Twoja opinia

Zmień treść

to by może i by dało rade uratować przed kornikami ale tylko siekierą.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 13:48

Pierwszy raz słyszę,

że w Gdyni ludzie mieszkają w burakach

as
6 lat
- 2 2
Twoja opinia

Zmień treść

że w Gdyni ludzie mieszkają w burakach
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 15:44

Minister

i tak by go ściął.

Okok
6 lat
- 8 5
Twoja opinia

Zmień treść

i tak by go ściął.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 16:17

Napiszcie kolejny artykuł o kasztanie z Wajdeloty.

Był więcej wart od całej rewitalizacji, z nim rondo miało swój niepowtarzalny klimat.

Forum Radunia 1001
6 lat
- 10 1
Twoja opinia

Zmień treść

Był więcej wart od całej rewitalizacji, z nim rondo miało swój niepowtarzalny klimat.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 17:58

Pewnie

przedwojenny Szyszko zadziałał.
... bo dąb miał korniki ...

6 lat
- 8 4
Twoja opinia

Zmień treść

przedwojenny Szyszko zadziałał. ... bo dąb miał korniki ...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 22:46

portowa (1)

Moja babcia mieszkala na ul.Portowej i miala tez zdjecie z tym debem.Mieszkala tam w czasie wojny .To ten DAB jeszcze tam byl.!!!

6 lat
- 13 0
Twoja opinia

Zmień treść

Moja babcia mieszkala na ul.Portowej i miala tez zdjecie z tym debem.Mieszkala tam w czasie wojny .To ten DAB jeszcze tam byl.!!!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-02-10 15:34
  
  Bardzo ciekawa informacja. Czy na 100% to zdjęcie nie mogło być wykonane np. tuż przed samą wojną? Fajnie by było jakby się udało na tym forum ustalić losy tego pięknego drzewa. Póki mogą jeszcze żyć ostatni świadkowie...
  
  2 lata
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Bardzo ciekawa informacja. Czy na 100% to zdjęcie nie mogło być wykonane np. tuż przed samą wojną? Fajnie by było jakby się udało na tym forum ustalić losy tego pięknego drzewa. Póki mogą jeszcze żyć ostatni świadkowie...
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-05 19:23

Baraki

wyglądają bardzo współcześnie, jak te dla opornych lokatorów, wykwaterowanych za niepłacenie czynszu.

...
6 lat
- 2 2
Twoja opinia

Zmień treść

wyglądają bardzo współcześnie, jak te dla opornych lokatorów, wykwaterowanych za niepłacenie czynszu.
Regulamin dodawania opinii